Մասնակիցներ՝

Միջին դպրոցի 8-րդ դասարանի սովորողներՆպատակը`

• Հասարակական հարաբերությունների դերը մարդու կյանքում
• Կարևորությունը
• Ընկերության տեսակները

Նպատակ՝

Արդյո՞ք մենք պատասխանատու ենք մեր ընկերների արարքների համար:

Իմ կարծիքով և այո, և ոչ։ Մեր ընկերները, այն մարդիկ են, որոնք մեզ ուղեկցելու են մեր ամբողջ կյանքի ընթացքում։ Մենք, կոնկրետ՝ ես, ընտրում եմ այնպիսի մարդուն, որը իմ ձև է պատկերացնում աշխարհը, իմ ձև է մտածում։ Ես այնպիսի մարդու հետ եմ ընկերություն անում, ում ես ինքս սրտանց վստահում եմ, ու ես գիտեմ, որ նա չի դավաճանի ինձ։ Շատերը կան, որոնք իբրև թե իրական ու անբաժանելի ընկերներ են, բայց իրենք իրենց սրտում հասկանում են, որ ստեղծված չեն իրար համար։ Ընկերության մեջ շատ կոնֆլիկտներ են լինում, կարող է դա լինել չնչին, կարող է դա լինել ահռելի։ Իմ կարծիքով մենք պատասխանատու ենք, քանզի մի որոշ աչփով մենք ենք նրան դրդել այդ ճակատագրական քայլին։ Եթե նա ընկեր է կոչվում, ապա նա նաև կյանքի հաջորդողն է։ Ընկերոջ արարքները երբեմն կարող են լինել իր ընկերների մեղքը։ Ես համարում եմ, որ ճիշտ է այդ միտումը, քանի որ մենք ենք այնպես դաստիարակաում, կամ էլ դաստիարակվում մեր ընկերների կողմից, որ այդպիսի քայլերի ենք գնում։ Այդ քայլերը ցույց են տալիս շրջապատը, նրա մտածողությունն ու մտածելակերպը, և հենց դրա պատճառով, ես համարում եմ, որ մենք որոշ չափով մեղավոր ենք ընկերոջ, թե վատ, թե լավ արարքներում։

Արդյո՞ք մենք պարտավոր ենք մեր ընկերներին հետ պահելու սխալներից: Պատախանը հիմնավորեք:

Ես չեմ կարծում, որ պարտավոր ենք։ Այո, ընկերները, այն մարդիկ են, որոնց մենք ենք ընտրել, բայց նրան մխիթարել ոչ բոլոր ընկերներն են կարող։ Ես կարծում եմ հետ պահել պետք չի, քանի որ հենց մեր սխալներն են մեզ ուժեղ դարձնում, որոշներին նաև՝ խելացի։ Բայց մեր ընկերներին հարկավոր է ուղորդել, ու արդեն վերջին ու որոշիչ որոշումը պետք է նրանք կատարեն։ Ընկերները պարզապես ուղեկցորդներ են, որոնք ճանապարհ են բացում, բայց սխալներից հետ պահելը անչափ դժվար գործ է։ Եթե մարդ անընդհատ սխալներ է կատարում, դա կախված է նրանից, թե ինչ ձև է նա դրևորում իրեն շրջապատում, կամ էլ ինչպես է շրջապատը ազդում նրա վրա։ Իմ կարծիքով ամեն սխալում կա շրջապատի մեղավորությունը։ Բայց սխալներից հետ պահելը դժվար է, քանի որ որոշում կայացնողը մարդն է, ու իրեն, թե խորհուրդներով, թե առաջարկներով, չես կարող հետ պահել։ Ինչքան էլ, որ դու իր հետ լավ ընկերություն անես, խորհուրդներ տաս, միևնույնն է ճակատագրական որոշումը պետք է նրա հետևեից լինի։ Ընկերները պարզապես խորհուրդներն են փոխանցում, իսկ մարդը ընտրում է այն, որը ճիշտ է համարում, ու ես չեմ կարծում, որ դա կախված կլինի լավ ընկերությունից, իմ կարծիքով դա կախված կլինի բովանդակությունից ու ելքի միջոցներից։

Արդյո՞ք կենդանիները կարող են ընկերություն անել:

Այո, ինչու ոչ։ Կենդանիները, ինչպես մարդիկ, կարող են մտածել, բայց ոչ այն չափ, ինչքան մարդը։ Նրանք կարող են որոշում կայացնել, հասկանալ, թե արդյոք դիմացինը թշնամի է, թե ոչ։ Կենդանին իհարկե չունի այն տրամաբանությունը, որն ունի մարդը, բայց միևնույնն է նա կարող է հասկանալ պահը։ Երբ վագրը փորձում է հանկարծ հարձակվել իր թիրախի վրա, նա սկսում է սպասել։ Այդ սպասելն ու հարմար պահին թռիչքն կատարելը հենց վագրի մտածողությունն է։ Այսինքն ինքն է որոշում, թե երբ պետք է նա գնա այդ քայլին։ Այդ նույն դրսևորությունը կարող եմ դիտարկել կենդանիների ընկերության մեջ։ Շատ եմ տեսել տարբեր կենդանիների, որոնք իրար օգնում են։ Կենդանաբանական այգիներում, տեսահոլովակներով շատ եմ տեսել, որ մարդիկ կենդանիներին նստեցնում են նույն վանդակում ու իրենք իրար հետ “խոսում են”։ Տեսել եմ, թե ինչպես է ավելի փորձառու կենդանին իր երեխային, կամ էլ “ընկերոջը” ուտելիք ու որս բերում։ Դա է ապացուցում, որ կենդանիները նույնպես ունեն զգացմունքներ։ Երբ շան տերը մահանում է, շունը սկսում է առանց ցույց տալու լացել։ Նկատել եմ, որ շատ դեպքերում շունը կատարում է այն ժեստերը, այն շարժումները, որոնք կատարում էր տիրոջ մոտ։ Սա ևս մեկ անգամ ապացուցում է, որ մարդ-կենդանի հարաբերությունները կարող են դառնալ ընկերություն, նույն էլ կենդանիների մեջ։

Արդյո՞ք մարդիկ կարող են ընկերություն անել կենդանիների հետ:

Այո, ինչպես մարդիկ կարող են ընկերություն անել կենդանիների հետ, այդպես էլ կենդանիները կարող են ընկերություն անել իրար միջև։ Կենդաներիները նույնպես ունեն զգացմունքներ։ Նրանք ընտրում են ընկերներ, դրանք կարող են լինել սովորական թռչուններ, բայց նաև կարող են լինել խոշոր կենդանիներ, որոնցից են օրինակ վագրը, արջը, փիղն ու առյուծը։ Իրանք նույնպես կարող են զգացմունքային լինել։ Կրիան ու գորիլան հայտնվել էին նույն վանդակում։ Իհարկե, պարզ էր դարձել, որ գորիլան մի քանի անգամ մեծ, ուժեղ, արագ ու փորձառու էր, քան կրիան։ Իմ կարծիքով գորիլայի մոտ ծագել էր խղճության զգացմունքը։ Նա խղճաց կրիային ու սկսեց նրան օգնել ու կերակրել։ Նա վանդակում խոտ էր հայթհայթում ու տալիս էր կրիային։ Նա շատ ակտիվ կենդանի էր, ու կրիային նույնպես փորձում էր ակտիվ դարձնել, բայց կրիան քանի որ շատ ծեր էր, չէր կարողանում ոչ նորմալ սնվել, որ նորմալ շարժվել։ Եվ վերջ ի վերջո, կրիան սատկեց, իսկ գորիլան տխրեց։ Այդ տխրությունը նկատվեց այն ժամանակ, երբ կենդանապահները դուրս բերեցին կրիային վանդակից ու տարան։ Գորիլայի մոտ ծագել էր տխրության զգացումը, ընկերոջ կորստի զգացումը։ Նա արդեն հաջորդ օրերին շատ տխուր էր ու պասիվ էր։ Սա ցույց տվեց, որ նույնիսկ կենդանիները կարող են լինել իրական ընկերներ, մինչ դեռ մարդկային ընկերները շատ քիչ են։

Կարող եք դիտել այստեղ կենդանիների ընկերությունն ու բարեկամությունը։

Կարո՞ղ են տարիքային տարբերություն ունեցող մարդիկ ընկերություն անել:

Այո կարող են։ Կապ չունի սեռը, ռասսան, տարիքը, հասակը, տարիքը։ Մարդիկ կարող են ընկերություն անել շատ տարեց մարդկանց հետ, ինչպես ես էի անում։ Մարդիկ հաճախ, որպես ավելի փորձառու շփվում ու հարաբերվում են ավելի հաճախ իրենց պապիկների հետ, որպեսզի ստանան իսկական մարդկային ու բարեկամական խորհուրդը։ Բայց կան նաև նրանք, ովքեր ընկեր են դառնում լրիվ անծանոթ մեկի հետ։ Բայց նրանք դա անում են իրեն վստահելով։ Մարդ կարող է ընկերություն անել մի մեծ մարդու հետ, կամ էլ փոքր, եթե նրան վստահում է։ Ես շատ եմ ընկերություն արել, շատ եմ ստացել այն թանկարժեք խորհուրդը տարեց ու ծեր մարդկանցից։ Կապ չունի տարիքը, սեռը, ռասսան։ Եթե մարդ ընկերանում է լրջորեն, ապա նա կընտրի այն մարդուն, ում վստահում է։ Մարդ ընկերություն կանի այն մարդու հետ, ում կվստահի հենց իր կյանքը։ Պարզապես այդպիսի մարդիկ շատ քիչ են։ Մարդիկ հաճախ խաբվում են, թուլանում են, ու այդպես կործանվում են, ու դրա համար պետք է մարդուն նախ և առաջ ճանաչել, հասկանալ ու սկսել սիրել, հարգել ու վստահել։ Ամենակարևորը վստահել, քանզի առանց վստահելու ընկերություն չի լինի։

Ինչո՞վ են տարբերվում ընկերական հարաբերությունները մարդկանց միջև գոյություն ունեցող այլ հարաբերություններից:

Ընկերական հարաբերությունները տարբերվում են շատ պատճառներով ու հիմքերով։ Նա ընկերությունը դա հարաբերական կարծիք է, քանի որ մարդիկ կարող են հարաբերվել իրար հետ ձևական, ոչ լուրջ, պարզապես ցույց տալու համար, թե իբրև նրանք ընկերներ են։ Բայց իրական հարաբերությունները տարբերվում են վստահելով։ Մարդիկ, ինչպես ասեցի, ընկերներ են ընտրում, այն մարդկանց, ովքեր կարող են այդ վստահության բեռը վերցնել իրենց ուսերը։ Պարզապես հարաբերությունները իրանք սովորական հարաբերություններ են։ Ամեն մարդ կարող է բաժանել ցանկերով ու խմբերով։ Դա կարող է լինել հաճախականությունը ընկերություն անելու, դա կարող է լինել տարիքով ու սեռով, դա կարող է լինել տարատարիք, նաև դա կարող է լինել կախված ըստ տարիների ընկերության։ Այդպիսի հարաբերությունները ոչինչ չեն բերում, պարզապես հավես ժամանակ անցկացնելու միջոց է։ Բայց ընկերական հարաբերությունները տարբերվում են վստահությամբ, համբերությամբ։ Եթե մարդիկ իրար վստահում են, ապա նրանք բացի ընկերներից, զուգահեռ ուղորդներ են։ Խորհուրդ տալը, մարդուն պաշտպանելը ուժեղի դիմաց, նրան հետ քաշելը սխալներից, նրան պաշտպանելը անծանոթ մարդկանցից, նրան չարիքից հետ քաշելը, նրան ճիշտ ճանապարհին դնելը ու նրա վրա մեծ ազդեցություն թողելը ընկած է իրական, վստահելի ու համբերատար ընկերների ուսերի վրա, որոնք այնքան ուժեղ են, որ կարող են դիմակայել ու բոլոր այս թվարկածների միջով անցնել։

«Իսկական ընկերոջը ճանաչում են ուրախության, հաջողության ժամանակ»: Համաձա՞յն եք այս տեսակետի հետ։

Ոչ միայն։ Մարդիկ կարող են սկսել իրար լավ ճանաչել նույնիսկ վատ պատահարից հետո։ Այստեղ ես չեմ կարող հստակ կարծիք ու տեսակետ արտահայտել, քանի որ դա միմիայն կախված է իրավիճակից, թե որտեղ նրանք կհանդիպեն։ Մարդիկ կարող են հաջողություններում լինել, իրար օգնել ու դրական լիցքով սկսեն իրական ու վստահելի ընկերություն անել։ Կան նաև մարդիկ, ովքեր կարող են վատ պատահարից հետո ընկերություն անել։ Օրինակի համար, երբ մարդ ծանոթ է կորցնում, նար մտերիմ ընկերներից ոմանք նրան մխիթարում են, փորձում են օգնել։ Ու նրանց մեջ գտնվում են այն մարդիկ, ովքեր մինչև վերջ մնում են այդ մարդու կողքը, հասկանում են նրան ջանքը, նրա ցավն ու վիշտը, սկսում են նրա կյանքը վերապրել։ Այսինքն նրան սկսում են ապրել այն կյանքով ու մտածել այնպես, ինչպես մտածում էր տուժածը։ Այդպես մարդիկ կարող են ընկերանալ, ավելի լավ ճանաչել իրար, դժվար պահին իրար կողք լինեն ու օգնեն, խորհուրդ տալով ու աջակցելով։ Ընկերության համար պետք է վստահություն, հարգանք, ու ամենակարևորը չպետք է լինի չարը, նախանձը, որը ներսից կուտի այդ հարաբերությունները։ Պետք է լինի ներդաշնակություն, որպեսզի կողմերը կռիվ ու վիճեր չանեն, այլ ապրեն այնպես, ինչպես կյանքը կթելադրի։

Նպատակը՝

Ի՞նչ եք հասկանում հավասարություն ասելով:

Հավասարությունը դա բացի այն որ մաթեմատիկական տերմին է, այլ նաև մարդկանց միջև հավասարական վիճակն է։ Այսինքն մարդիկ գտնվում են հավասարության մեջ, եթե ունեն նույն իրավունքները, պահանջները, ազատ խոսքի արտահայտումը։ Մարդիկ կարող են լինել հավասար ըստ օրենքի, բայց ֆիզիկապես չեն կարող լինել հավասար, դա բացառվում է։ Մարդկային հավասարությունը այն է, որ մարդն ունի լիազոր արժեքներ, ինչ մյուսը, և դա կախված չէ ռասսայական, մշակութային կամ էլ ազգային արմատներով։ Եթե միջին վիճակագրական մարդը ունի հավասար լիազորություններ, ինչ պաշտոնյան (իհարկե, այդպես շատ քիչ տեղերում է), ապա կարելի է ասել, որ նրանք հավասար են։ Ֆիզիկապես ոչ, բայց մարդկային իրավունքներով հավասար են։ Հավասարության աստիճանով եմ գնահատվում որոշ ազգերի, կուսակցությունների, նաև երկրների վիճակները։ Անհավասարությունը կարող է հագնեցնել որոշ առումների, որոնցից են տուրիզմը, հաճախությունը այդ երկիր, իսկ դա կարող է տալ եկամտի, մեծ եկամտի կորուստ։ Անհավասարությունը հաճախ նկատվում է ոչ զարգացած, կոռուպցիոն, տուժած, գաղութային կամ էլ բռնապետական երկրներում։ Նրանցից՝ Հյուսիսային Կորեան, բռնապետական տիրություն է Արևելյան Ասիայում։ Այն հաճախ անվանում են “երկաթյա վարագույր”, այսինքն այնտեղ հավասարության վիճակը այնքան վատ է, որ դա վարագույր է, այսինքն այն փակ է տուրիստների և սովորական բանվորների համար։ Իրենց իշխանությունները ոտնահարում են, նվաստացնում եմ, ստորացնմում եմ մարդկանց իրավունքները։ Ամեն մարդ, ով կհամարձակվի դեմ գնալ այդ պետության գործադիր առաջնորդին, ապա նա միանգամից պատժվելու է, ամենավատ դեպքում՝ գնդկահարվելու է։ Ուրիշ երկիր՝ Ադրբեջանը, նույնպես բռնապետական երկիր է։ Այնտեղ չի թույլատրվում պետության դեմ ալիք վարել, սխալ կամ ոչ պրոդուկտիվ բաներ խոսել։ Նույն վիճակում են գտնվում Սոմալին, Աֆղանստանը, Կենտրոնական Ասիայից՝ Տաջիկստանը, Թուրքմենստանը, Պակիստանը, Իրանը, Իրաքը, Սիրիան, Կուբան, Վենեզուելան։ Հավասարությունը կարող է լինել նաև գենդերային։ Այսինքն այն կախված է միայն սեռից, ու նրանց տրված իրավունքներից։ Դրանց հինման վրա է կազմվում սոցիալական նախագիծը՝ ֆեմինիզմը, որը նկատվում է մեծամասամբ մուսուլմանական երկրներում, բայց այն չի արտահայտվում։ Գենդերային հավասարության համաձայն տղամարդիկ ունեն ավելի մեծ իրավունքներ աշխատանքային և ուրիշ ոլորտներում, քան կանայք։ Եվ դա է շահագրգռում մարդկանց շարժումը։ Գենդերային անհավասարության վատագույն երկրներն են Եմենը, Պաղեստինը, Աֆղանստանը, Սաուդյան Արաբիան, Չադը։ Իսկ հավասարության լավագույն երկրներն են Իսլանդիան, Նորվեգիան և Ֆինլանդիան։ Հավասարությունը կարող է լինել ամենափոքր, ոչ ազդեցիկ վայրում՝ դպրոցում, այսինքն դասարանում լինեն հավասար մարդիկ, նրանց մեջ չլինեն հարուստներ, որոնք նվաստացնում են աղքատներին, կամ էլ լինել ծաղրողներ, որոնք անկապ և անիմաստ հանգամանքներով վիրավորում և ցավ են պատճառում մյուսին։

Ի՞նչ եք հասկանում իրավահավասարություն ասելով:

Իրավահասությունը դա նույն իրավունքների հավասարությունն է, սկսած ամենափոքրից և վերջացրած ամենամեծից։ Այն ամենափոքր իրավունքը, որը մարդ կարող է ունենալ դա սովորական ինչ-որ գործողությունն է, բայց ինչ վերաբերվում է մեծ իրավունքների, դա արդեն նշանակում է, որ մարդ ունի նույն իրավունքները, ինչ պաշտոնյան, կամ էլ օրենսդիրը։ Իրավահասության շնորհիվ կարելի է կանխել բռնություններ, թալաններ, գողություններ, քանի որ հաճախ “վերևները” արհամարհում են մարդկանց պահանջները, ոտնահարելով նրանց իրավունքները, որը իմ կարծիքով նվաստացնող քայլ է։ Իրավահասության անհավասարության պատճառով այդպիսի երևույթներ են տեղի ունենում, որոնք որոշ տեղերում անտեսվել են։ Դատարանները, որոնք դառնում են կոռուպցիայի տուժողներ, ենթարկվում են այդ “անհավասարությանը” և անտեսում են այն, դրանով ոտնահարելով սովորական մարդկանց իրավունքները, որոնք փոքրամասնություն են կազմում։ Բայց եթե որոշ երկրներում լինեին իրավահասության գլխավոր իրավունքները, որոնք կտրվեին սովորական գյուղացուց մինչև օրենսդիր կամ գործադիր մարմնին, ապա այսպիսի գաղափարներ չէին լինի՝ “բռնապետ”, “բռնապետություն” և նման այլ բաներ, բայց իհարկե կան որոշ հանգամանքներ, որոնք նույնպես կապված են բառերին։ Հենց դրա պատճառով է, որ մինչև հիմա կան ազդեցիկ և ոչ ազդեցիկ ու բռնապետ տիրություններ, որոնցից կարող եմ թվարկել՝ Հյուսիսային Կորեան, Թուրքմենստանը, Ադրբեջանը որոշ առումներով։ Ինչքան շուտ ավարտվի այդ գործընթացը, այդքան քիչ կլինեն պատերազմները, թալանները, գողությունները և բռնությունները։ Մեր երկրում կամաց-կամաց սկսում են հավասարության հիմքերը վերականգնել, քանի որ արդեն բռնվել և դատվել են որոշ “դավաճաններ”, որոնք գնացին պետության դեմ, գնացին մարդկանց իրավունքների դեմ։ Անհավասարության համար չեն տուժում պաշտոնյաները, այլ տուժում են սովորական մարդիկ։

Ի՞նչ է սոցիալական հավասարություն

Սոցիալական հավասարությունը՝ սոցիալական հասարակարգի հասկացություն է, գաղափար է, որն իր մեջ ներառում է քաղաքացիական անձանց հավասարությունները և՛ սոցիալական և՛ սեփականության և՛ ազատ խոսքի ու արտահայտության և՛ դժգոհության ոլորտներում։ Իմ կարծիքով սոցիալական հավասարություն ոչ շատ երկրները ունեն, դա նկատվում է մեծամասամբ Եվրոպական երկրներում։ 

ՀՀ-ում սոցիալական հավասարություն կա, քանզի չեն ոտնահարվում մարդկանց պահանջները, այլ ընդհակառակը, փորձվում են լուծվել առավելագույնս հեշտ ճանապարհով։ Սոցիալական հավասարություն կարող է երկրում լինել, բայց միևնույնն է, այն չի լինելու ամեն նահագնում, մարզում, քաղաքում, գյուղում կամ էլ համայնքում։ Միևնույնն է կլինեն պրիտենզիաներ սեռի, տեսքի, հագուկապի, բոյի նաև որոշ տեղերում հոգեկան խանգարումների վերաբերյալԱյդ օրինակները շատ եմ նկատել մեր համայնքերում, երբ մարդիկ նվաստացնում են իրենցից փոքրին։ Դա արդեն անհավասարություն է, որն պետք է շուտ վերանա։ Սոցիալական հավասարություն նկատվում է Եվրոպական երկրներից՝ Դանիայում, Շվեյցարիայում, Նորվեգիայում, Շվեդիայում, Ֆինլանդիայում։ Մեծամասամբ դրանք շատ զարգացած, ազդեցիկ, ոչ բռնապետական երկրներ են, որտեղ ազատ խոսքը հույս չէ, այլ իրականություն։

Բերեք օրինակներ:

Շատ եմ ականատես եղել սոցիալական անհավասարությանը, կթվարկեմ մի քանիսը։ Ես շատ եմ նկատել, որ մեր համայնքում, մեր քաղաքում կան որոշ “անձինք”, որոշ դեմքեր, որոնք ծաղրում ու նվաստացնում են ծույլին, աղքատին, ու իրենցից փոքրին։ Դա շատ սխալ է, քանի որ ես մտածում եմ, որ դա ապացուցում է, որ ոչ բոլոր տեղերում այն կա։ Դա լավ օրինակ է, և այն ցույց է տալիս, որ մարդիկ ծաղրելու, նվաստացնելու համար կգնան ամեն ինչի։ Այսինքն կխփեն, կծաղրեն իրենցից փոքրին ինչ-ինչ պատճառներում։ Նկատել եմ, որ ստորացնում են հագուկապի, հասակի, տեսքի, աղքատության աստիճանի համար։ Նկատել եմ նաև ռասսայական պրետենզիաներ, ստորացումներ։ Ես ունեմ ծանոթներ, որոնք սևամորթ են, ու դա ինձ համար նորություն կամ էլ ծաղրելու առարկա չէ։ Ես գտնվում եմ նրանց հետ շատ լավ հարաբերությունների մեջ, բայց շատ եմ նկատել, որ նրանց ծաղրում են անվանելով սև, այդպիսի այլ պիտակներ տալով։ Ես դա սխալ եմ համարում, քանի որ դա փչացնում է հայ ազգի մասին կարծիքները։ Նաև չի կարելի մարդուն գնահատել սեռից, հասակից, ռասսայական կազմից կամ էլ ազգից։ Պետք է գնահատել նրա կարողությունները, ունակությունները, ցանկությունները և դրանց հասնելու միջոցները։ Պետք է մարդուն գնահատել ներքուստ, պետք է ճանաչել մարդուն ոչ թե արտաքինից, այլ ներսից, քանի որ կարող է լինել հետևյալը՝ մարդը արտաքինից հավանում է ինչ-որ մեկին, բայց այդ “մեկը” իրականում պարզվում է դավաճան, և գցում ու ստորացնում է նրան։ Պետք է մարդուն գնահատել ներքին աշխարհով, մտածելակերպով, վարքով, շնորհքով ու դաստիարակությամբ։

Ես պատրաստել եմ նյութ՝ Սլայդեր

Մասնակիցներ՝

• Միջին դպրոցի 8-րդ դասարանի սովորողներ

Նպատակը՝

Բացատրել ի՞նչ եք հասկանում արդարություն ասելով:

Արդարություն ասելով հասկանում եմ իսկական, անկեղծ խոսք, արտահայտություն, որը մարդը փոխանցում է ամբողջ սրտով, թեկուզ և դա լինի վատ լուր։ Արդարությունը դա այն իրական արտահայտություն է, որը կարող է մարդուն ստիպել հավատալ։ Արդարությունը չի կարող փոխանցվել կատակով կամ հումորով, արդարությունը պետք է փոխանցվի ամբողջ հոգով և սրտով։ Արդարությունը նշանակում է իրական խոսք, առանց որևէ կեղծիք, առանց որևէ չարիք։ Մարդն էլ իր հերթին պետք է այն ընկալի, ինչքան էլ այն վատ լինի։ Արդարության մյուս իմաստը, դա արդարադատությունն է։ Այսինքն օրենքի առջև բոլորը հավասար են։ Այս օրենքը ես ճիշտ եմ համարում, քանզի ամեն մարդ պետք է պատրաստ լինի արդար, առանց որևէ կաշառք, պատասխան տալ իր գոծերի համար։ Արդարադատությունը որոշ երկրներում բացակայում է, որը ես սխալ եմ համարում։ Մենք բոլորս էլ հավասար ենք, և պետք է հավասար իրավունքներ ու պահանջներ ունենանք։ Չպետք է լինի այնպես, որ մեկը մյուսից ինչ-որ բանով ավել լինի կամ պակաս, մենք բոլորս պետք է լինենք հավասար։ Արդարադատությունը հենց դա է, որ մարդ օրենքի առջև հավասար իրավունքներ ունի, ու իր բոլոր կատարած վատ, թե լավ գործերի համար պետք է պատասխան տա արդար ու անկեղծ, քանզի անարդարությունը կարող է տանել վատ հետևանքների։ Արդարությունը դա արժեք է, որը ամեն մարդ չունի։ Մեր երկրում արդարներ շատ քիչ կան, թե քաղաքական, թե հասարակության մեջ։ Արդար կարող է լինել միայն այն մարդը, ով հասկանում է պահի լրջությունը, ով իր վրա է վերցնում այդ ջանքը, այդ եռանդը։ Արդար կարող են կոչվել շատ մարդիկ, բայց անկեղծ քչերն են։ Այդպիսի մարդիկ պատրաստ են անկեղծանալու, սիրտն բացելու, այսինքն չարդարանալու, այլ ճիշտ ու օրենքին հավասար պատասխանել։ Արդարությունը ընկերության մեջ կարող է լինել տարբեր, բայց մեծ տարիքի ու փոքր տարիքի արդարությունները իրարից տարբերվում եմ։

Ի՞նչ եք հասկանում արդարության իրավական կողմ և արդարության բարոյական կողմ ասելով:

Արդարության իրավական կողմ ասելով ես հասկանում եմ մարդու իրավունքների արդարությունը։ Այսինքն ամեն մարդ, ինչպես ասացի օրենքի առջև պետք է լինի հավասար և պետք է պատասխան տա նույնպես հավասար իրավունքների մեջ։ Իրավական կողմը դա մարդկային իրավունքն է։ Մարդու արդարությունը, անկեղծությունը կարող է հանգեցնել շատ բաներ, բայց ամեն դեպքում միշտ չէ, որ այն կարող է դրական լինել։ Բարոյական կողմը դա այն կողմն է, որով մարդը ցանկանում է արդար լինել, ու պատմել, թե զգացմունքների, թե արարքների մասին։ Այսինքն այդպիսի չնչին արարքները բարոյական են համարվում, քանզի շատ վատ հետևանքների չեն բերում։ Բայց միշտ չէ, որ արդարությունը կարող է լինել դրական։ Մարդ կարող է հատուկ արդարանալ, անկեղծանալ, միայն այն բանի համար, որ դիմացինը դրանից տուժի։ Այսինքն մարդ կարող է այնպիսի ցավ հասցնել դիմացինին իր արդարությամբ, որ դիմացինը իրեն կարող է վատ զգալ։ Արդարությունը նույնպես պետք է լինի չափ և սահմանի մեջ։ Պետք է արդար լինել միմիայն ճիշտ պահերին, թեկուզ վատ և թեկուզ լավ։ Մարդ պետք է արդար լինի օրենքի առջև, դատարանի առջև, ու իր ու իր ընկերների առջև։ Մարդու ամեն խոսք, ամեն արդար բառը, կարող է հնչել շատ ցավալի մեկի համար, քանի որ այն կարող է այնպիսի գաղտնիք ու իմաստ կրել, որ դիմացինը չի ցանկանում բարձրաձայնել դրա մասին։ Դրա համար ամեն արդարություն, անկեղծություն, ճշմարիտ ու անպիղծ խոսք պետք է լինի սահմանի մեջ։ Պետք է լինի դրական կողմով, չպետք է ուղղված լինի ինչ-որ մեկին նվաստացնելու, ցավ պատճառելու կամ էլ վշտացնելու, պետք է լինի զգույշ, ուշադիր ու հագեցած խոսք, որը ավելի շատ ուրախություն կպարգևի, քան վիշտ ու թախիծ։

Բերեք օրինակներ ձեր առօրյայից:

Արդարությունը դա մեր կյանքի անբաժանելի մասնիկներից մեկն է։ Շատերս սիրում ենք անկեղծանալ, մյուսները ոչ։ Իմ առօրյայում շատ դեպքեր են եղել, երբ ես թախիծը թաքցնելու համար չեմ ցանկացել արդարությունը պատմել, քանզի ես գիտակցել եմ, որ դա կարող է լինել վատ իրավիճակ, կարող է բերել ցավալի ոմանց համար ու վատ հետևանքների։ Ես միշտ զգույշ և ուշադիր եմ իմ խոսքերին, քանի որ ես գիտեմ, որ ամեն տարօրինակ բառ ու միտք, կարող է դառնալ վեճի, լեզվակռվի թեմա, որը ի վերջո կբերի իրական վատ հետևանքների։ Արդարությունը միշտ չէ, որ ուրախ է լինում, միշտ չէ, որ տխուր։ Մարդուն իրականությունը պատմելով մենք ինչպես կարող ենք ուրախություն պարգևել, այդպես էլ թախիծ ու ցավ։ Դրա համար պետք է հավասար ու համակշռված լինեն բոլոր փաստերն ու վարկածները, որոնք արդար մտքի բաղադրիչ են իրենցից ներկայացնում։ Ամեն մարդ իր կյանքի մեջ եղել է այնպիսի վիճակում, որ պետք է արդարանա, քանզի ավելի վատ կլինի։ Իմ հետ էլ են ոչ շատ դեպքեր եղել։ Իմ հիշելով, ես արդարության կողմնակից լինելով, չեմ ուզեցել գնալ այդ քայլին, քանզի գիտակցել եմ, որ դա տխուր հետևանքներ է բերելու։ Ես շատ դեպքեր եմ հիշում, երբ մեկի հետ կռվել եմ, վիճել եմ, բանն հասել է կռվի, բայց տուն վերադառնալով չեմ ցանկացել պատմել մայրիկիս դրա մասին։ Գնահատականների վերաբերյալ ես միշտ ճիշտ եմ համարում կիսվել, քանի որ իմ համար շատ կարևոր է իմ մայրիկի ու հայրիկի կարծիքը։ Ինչքան էլ աշխատասեր լինեմ, այնուամենայնիվ միշտ տեղ կա սովորելու։ Դրա համար ես երբեք չեմ թաքցրել գնահատականը, միշտ կիսվել ու կիսվում եմ, քանի որ համարում եմ, որ դա ճիշտ է։

Ուրբաթ օրը, հասարակագիտության դասաժամին քննարկելով ռասիզմը, բերելով ազգերի համեմատություններ, մենք անդրադարձանք Ռուս-ուկրաինական հակամարտությանը։ Դասի մենք քննարկեցինք դրա մասին, ամեն մեկս բերեցինք մեր սեփական դիրքորոշումը և փաստերով ապացուցեցինք այն։ Ռուս-ուկրաինական պատերազմը դա 21-երրորդ դարի ամենամեծ ապացույցն է դառնում, թե ինչքան էլ մտերիմ լինեն ազգերը, մարդիկ և ժողովուրդները պատմամշակութային կապերով, լեզվով և կրոնով, միևնույնն է նրանց մեջ կլինեն կոնֆիլկտներ, կլինեն դրանք ներքին քաղաքական, թե արտաքին քաղաքական։

Սեփական դիրքորոշումը

Նախ սկսկեմ նրանից, որ ես չեմ աջակցում որևէ մեկին, ես պարզապես փաստերով ցանկանում եմ ներկայացնել իմ սեփական դիրքորոշումը։ Խնդրում եմ սառը չդատել այն․․․

Շարունակել կարդալ →

Մասնակիցներ՝

Միջին դպրոցի 8-րդ դասարանի սովորողներ

Նպատակը՝

1. Բացատրել Ի՞նչ եք հասկանում արժեք ասելով:

Ես արժեք ասելով հասկանում են ինչ-որ արարքի, ինչ-որ իրի կարևորությունը, նշանակությունը։ Արժեքը դա այն խորը ու բարձրագույն իմաստն է, որն տրվում է մեկին, ինչ-որ բանին, ինչ-որ բարի արարքին, որն կարևոր ենք համարում մեր կյանքում։ Արժեքը կարող է լինել տարբեր։ Կարող է լինել բարի արարքը, կարող է լինել պետությունը, պետության խորհրդանիշները։ Արժեքը ինձ համար բազմիմաստ է, քանի որ ամեն մարդ ինձ համար ունի իր արժեքը իր կարևորությունը իմ համար։ Մեկը կարող է լինել իմ ամենավստահելի մարդը, մյուսը կարող է լինել պարզապես հումորով կամ խելացի, ում հետ ես հաճույքով եմ հարաբերվում։ Արժեքը ինձ համար կարող է դառնալ այն արարքը, որն ես համարում եմ արժանի, նպատակավոր, հստակ ու մտավոր։ Ես արժեք չեմ կարող համարել պարզապես սովորական իրին, սովորական գործողությանը։ Արժեքը ինձ համար դա բարձրագույն կոչում է։ Արժեքի կարող է արժանանալ ամենալավը, ամենագերագույնը, ամենախելացին ու ամենանպատակասլածը։ Այդպիսիք են ինձ համար մեր քաջարի զինվորները, նրանց սխրանքները և նրանց հերոսական արարքները։ Արժեքը կարող է լինել ամենաբարի, կարևորը սրտանց նվիրած իրը, նվերը, որն արտացոլում է հեղինակի վերաբերմունքը։ Արժեքը միայն կարող է լինել սրտանց նվիրված, սրտանց հորինված և սրտանց փոխանցված։ Ոմանց համար դա գումարն է, բայց ես այդպես չեմ համարում, իհարկե գումարն նույնպես ունի արժեք ու նշանակություն, բայց չունի այն դերը, որն ունենք մենք։

2. Թվարկեք մի քանի կարևոր արժեքներ:

Կարևոր արժեքներ կարող են լինել ցանկացած իրերը, որոնք ինչ-որ կարևոր նշանակություն են կրում։ Ինձ համար արժեքը դա իմ ծնողներն են, իմ ընտանիքը, իմ հայրենիքը, որի սահմանները ես կպաշտպանեմ հետագայում և հպարտ կլինեմ դրանով։ Արժեք է ինձ համար իմ պետականությունը, իմ պետական խորհրդանիշները, քանի որ դրանցով է տարբերվում մեր պետությունը, մեր հայրենիքը և մենք՝ ինքներս։ Գերագույն արժեքներից է իմ բանակը, իմ հերոսը, իմ զինվորն ու իմ ծառայակիցը, քանի որ նրանք նույնպես իր դերն ունեն հայրենիքի, պետականության մեջ։ Նրանց հերոսական գործերը, սխրանքները, նույնպես կարևոր արժեք է յուրաքանչյուրից կյանքում, չէ որ նրանք իրենց կյանքն են զոհաբերում, որպեսզի մենք ապրենք։ Արժեքը ինձ համար կարող է լինել նվերը, որն նվիրված է սրտանց, ոչ թե ձևի համար, ոչ թե ցուցադրելու համար։ Դա ես համարում եմ իրական արժեք։

3. Ձեր կարծիքով այս կամ այն արժեքը  գնահատելու, կարևորելու համար անհրաժեշտ է արդյոք գիտելիքների որոշակի պաշար կամ կենսափորձ:

Իմ կարծիքով ամեն մարդ պետք է արժեքը գնահատի իր գիտելիքի չափերով։ Այսինքն այստեղ գիտելիքը նույնպես դեր ունի, քանի որ առանց գիտելիք մարդ կարող է կայացնել շատ անիմաստ, անճիշտ որոշում, որը հետո կարող է բերել վատ հետևանքների։ Ինչ կախված է արժեքի հետ, այստեղ նույնպես հարկավոր է բավարար չափով խելք ունենալ, որպեսզի ճիշտ դատել, թե չէ ամեն ինչն էլ կարող է արժեքավոր լինել։ Արժեքավորը միայն թանկ իմաստը չէ, արժեքավոր արժեք ունեցողն է, իմաստ ունեցողն է, որն ամեն մարդու կյանքի մեջ ունի տարբեր ֆունկցիաներ։ Գիտելիքը սահմանվում է տարիքային։ Տարատարիք մարդիկ ունեն տարբեր մտածելակերպեր, տարբեր գիտելիքներ, որոնց հաշվի առնելով դատում են իրավիճակը, գնահատում են արժեքը։ Ամեն մարդ տարբեր տեսակետեր ունի տվյալ պահի, տվյալ արժեքի նկատմամբ։ Իմ կարծիքով նույնիսկ ամենափոքրը կարող է ինքնակամ որոշում կայացնել, մտաշելով ոչ ստանդարտ ու որոշում կայացնելով ոչ ուրիշի օգնությամբ։ Իմ կարծիքով մարդու որոշումը, դա իր սեփական մտածմունքն է, սեփական գիտելիքը և դատողությունը, որն կարող է ունենալ իր շահերը, իր վնասները, թե իր նկատմամբ, թե ուրիշների։ Արժեք որոշելուց անպայման պետք է լինել շատ զգույշ, քանի որ կարող է առաջին հայացքից լավը թվալ, բայց հետո զղջալ այդ որոշման համար։ Պետք է դատել ըստ արժեքի, ըստ նշանակության։

4. Թվարկեք արժեքներ, որոնք չեն կորցնի իրենց նշանակությունը:

Այդպիսի արժեքներ շատ քիչ կան։ Ես կարող եմ թվարկել հետևյալները․

• Հայրենասիրությունը
• Հայոց բանակը
• Հայրենիքը
• Պետական խորհրդանիշները
• Պետականության անկախությունը
• Հայրենիքի ազատությունը և անկախությունը
• Ընտանիքը
• Ծնողները
• Քաջարի ու արի զինվորները

Թվարկածները կարող են թվալ տարօրինակ, բայց դա է իսկական արժեքը։ Քանի, որ մեր պետականության, մեր հայրենիքի, անկախության և ազատության համար պայքարել են հազարավոր մարդիկ, որոնց գործը հավերժական մնացել է և՛ պատմության գրքում և՛ մեր սրտերում։ Ծնողները, մեր մայրերը, հայրերը նույնպես արժեք են, քանի որ հենց իրենք են մեզ կյանք նվիրում, սովորացնում են տարբերել ճիշտն ու սխալը, սովորացնում են լինել շնորհքով, բարի, աշխատասեր ու դաստիարակված։ Սրանք են իսկական մարդկային արժեքները։

 Մասնակիցներ՝

Միջին դպրոցի 8-րդ դասարանի սովորողներ

Նպատակը և Ընթացքը՝

• Խմբային աշխատանքներ
• Քննարումներ
• Բանավեճեր

Բացատրել ընտանիքի նշանակությունը հասարակության մեջ

Ընտանիքը ամենակարևոր ճյուղերից է հասարակության,եթե ոչ ամենակարևորը։ Ընտանիքի հիմքում է ընկած նոր հասարակության ձևավորումը, դրանց միջև շփումը, համագործակցությունը և հետագա անելիքները։ Ընտանիքը իր կարևոր տեղն ունի հասարակության մեջ տարբեր ոլորտներով։ Նախ և առաջ այն կազմվում է երկու հոգուց, որոնք աստիճանաբար մեծացնում են իրենց գերդաստանը,իրենց ընտանիքը։ Ընտանիքը կարող է բաղկացած լինել տարբեր կրթություն ունեցող,տարբեր մտքեր ու գաղափարների տիրապետող մարդկանցից,որոնք կարող են համերաշխ ապրել մի տանիքի տակ։ Ընտանիքները լինում են երկու տեսակի՝մեծ և փոքր, բայց հաճախ կազմավորվում են փոքր ընտանիքներ,որոնք բաղկացած են 3-ից 8 անդամներից։ Այսինքն փոքր ընտանիքները կազմված են ծնողներից և զավակներից։ Բայց հնում շատ են եղել մեծ ընտանիքները, այսինքն մեծ գերդաստանները։ Դա նշանակում է,որ մի տանիքի տակ ապրել են մի քանի ընտանիք, որոնք ունեցել են դժվարություններ և խնդիրներ միմյանց հետ, քանի որ ամեն դեպքում համաձայնել հնարավոր չէ,ելնելով շահից։ Ընտանիքը հասարակության մեջ կարող է ունենալ իր մեծ տեղը անկախ շահից ու բնույթից։ Ընտանիքը հասարակության ամենամարդաշատ խումբն է։ Այդ խմբին պատկանողները կարող են ունենալ տարբեր հետաքրքրություններ, տարբեր տեսակի խնդիրներ, կարող են ունենալ տարբեր լուծումներ և ընդհանրապես տարբեր տեսակետեր։ Հասարակությունը մարդկանցից բաղկացած խումբն է,որի մեջ ընդգրկված են և միջին խավի, և ցածր խավի և բարձր խավի ներկայացուցիչները։ Իհարկե նրանցից ամեն մեկը ունի իր տեսակետը տվյալ դրության,ունի ուրիշ մտածելակերպ, որը տարբերվում է մյուսներինից, բայց հասարակությունը փորձում է միավորել դրանք, այսինքն ստեղծել նույնատիպ մտածելակերպով, ապրուստով և հետաքրքրություններով մարդկանց խումբ, որն կարող է լուծում գտնել ամեն խնդրի համար,եթե իհարկե համախմբված լինի։

Ի՞նչ է անհրաժեշտ ընտանիքի ամրության ու կայունության համար,ինչն է ընտանիքում միավորում մարդկանց․

Ընտանիքը, ինչպես ասացի կարող է բաղկացած լինել տարբեր մարդկանցից,որոնք ունենան տարբեր հետաքրքություններ, նախասիրություններ, տեսակետեր և չունենան կապեր միմյանց հետ։ Ընտանիքի ամրության, կայունության հիմքում է ընկած հավատարմությունը, վստահությունը, քանի որ ամեն պահ ամեն ինչ կարող է փոխել կյանքը։ Այդպիսի դեպքեր շատ են եղել, որ ամեն չնչին բան կտրականապես փոխել է մարդկանց կյանքը, քայքայել է ընտանիքը և կործանել է կապերը միմյանց միջև։ Վստահությունը և հավատարմություն առաջնային կետերից են, որոնք պետք է պահպանել ընտանիք կազմելուց։ Պետք է հավատարիմ լինել ուրիշի նկատմամբ, որպեսզի ինքն էլ հավատարմություն և վստահություն ցուցաբերի ձեր հանդեպ։ Ընտանիքի ամրության հիմքում է ընկած նաև սերը, փոխհարգանքը և օգնությունը։ Ընտանիքում ապրում են այնպիսի մարդիկ,որոնք իրար ճանաչում են, որոնք իրար վստահում են, որն հետագայում առաջացնում է փոխհարգանք նրանց միջև և իհարկե փոխհամագործակցություն և ի վերջո օգնություն։ Վստահությունը, սերը, հարգանքը, փոխհարգանքը, հավատարմությունը՝ սրանք ամենակարևոր ճյուղերն են, որոնք կպաշտպանեն ընտանիքի կայունությունը, ամրությունը և չեն թողնի, որ ամեն չնչին առարկա կամ միջադեպ քանդի այն։ Մարդկանց միավորում են հետևյալ կետերը, որոնց հետևելով մարդիկ իրար ավելի լավ են ճանաչում, որը հետագայում դառնում է փոխհարգանքի նշան։ Սրանց հետևելով կարելի է կազմել ամուր, կայուն, պաշտպանված ընտանիք։

Որո՞նք են մեծ և փոքր ընտանիքների առավելություններն ու թերությունները

Նախ հասկանանք նրանց տարբերությունը։ Փոքր ընտանիքները դա այն ընտանիքներն են, այն խմբերն են,որոքն կազմված են ծնողներից և երեխաներից, կարող է նաև տատիկներից և պապիկներից։ Իսկ մեծ ընտանիքները դա այն խմբերն են, որոնք կազմված են փոքր խմբերից, այսինքն մի տանիքի տակ կարող են ապրել միանգամից մի քանի հոգանոց տարբեր խմբեր։ Փոքր ընտանիքի թերությունը և մեծ ընտանիքի առավելությունը դա մարդաշատ բնակավայրն է։ Ինչքան ավելի շատ մարդու ես ճանաչում, այնքան ավելի շատ օգնական ուժ ունես թիկունքում։ Այս դեպքում մեծ ընտանիքի համար սա առավելություն է, քանի որ մարդ կարող է գտնվել արտակարգ իրավիճակում և նրա կողքը կլինեն մարդիկ, որոնք պատրաստ կլինեն օգնել նրան, բայց փոքր ընտանիքում դա ավելի շատ թերություն է, քանի որ քիչ մարդիկ են բնակվում այնտեղ։ Իհարկե այս տարբերակը հիմնված է բարեկամական կապերի, վստահության, հավատարմության հինման վրա։ Փոքր ընտանիքի առավելությունը և մեծ ընտանիքի թերությունը դա իհարկե սպառումն է և ծախսերը առաջնային դիրքում։ Փոքր ընտանիքները ավելի քիչ են սպառում, ու ավելի քիչ են ծախսում քան մեծ ընտանիքները, քանի որ մեծ ընտանիքներում շատ մարդիկ են բնակվում, որոնք իրենց հերթին ունեն իրենց պահանջմունքները։ Դա կարող է բերել ֆինանսկանա ճգնաժամին, որը կարող է բերել շատ դժվարությունների։ Դրա համար այս կետը թերություն է, որովհետև ամեն մարդ իր պահանջմունքներով տարբերվում է մյուսներից։ Եթե մտածենք նյութական առումով, ապա փոքր ընտանիքները ավելի հանգիստ են,ավելի խաղաղ են ապրում, քան մեծերը, քանի որ ինչքան ավելի շատ մարդ, այդքան ավելի շատ ծախսելու գումար, աղմուկ և այլ խանգարող պահեր։ Այստեղ նաև թերություն կարող է լինել խնամակալությունը,այսինքն մեծ տարիքով մարդկանց և փոքր երեխաների խնամքը և նրանց պահանջմունքների բավարարումը։

Ի՞նչն է նյութական արժեք և ինչը՝ հոգևոր:

Եվ փոքր ընտանիքները, և մեծ ընտանիքները ունեն հոգևոր և նյութական արժեքներ։ Նյութական արժեքներից կարող է դառնալ ֆինանսական ապահովումը, որն կիրականացվի ընտանիքի ծնողների կողմից, հետագայում նաև հասուն երեխաների կողմից։ Նյութական արժեքներից կարող է դառնալ երեխայի շրջապատը, այսինքն երեխան կարող է հանդիպել, ծանոթանալ այնպիսի հասարակության, այնպիսի շրջապատի հետ, որն ապագայում ամեն հարցում օգնության կհասնի նրան։ Հոգևոր արժեքներից դա վայելումն է, այսինքն երբ մարդ երեխա է ունենում, ինքը սկզբից ապրում է տանջալի կյանքով, դա կախված է երեխայի պահվածքից, բայց երբ երեխան հասունանում է և իր հաջողություններով կիսվում է իր ծնողների հետ, վերջիններս հոգևոր արժեք են ստանում, որ կարողացել են մեծացնել, սովորացնել, կրթել խելացի, տաղանդավոր մի երեխայի։ Իհարկե այստեղ իր ամենամեծ դերը ունի երեխայի դաստիարակությունը, որը կախված է ծնողների վերաբերմունքից։ Ծնողը կարող է հպարտ լինել, հոգևոր արժեք ստանալ, այն ժամանակ, երբ մի բաժակ ջուր խնդրի և նրան իր երեխան չմերժի։ Սրանից հետո ծնողը զգում է, որ իր երեխան արդեն հասուն է, գիտակցում է կարևոր բաները, լավը տարբերում է վատից, կարողանում է իր շրջապատը դասավորել այնպես,որպեսզի նրան հարմար լինի, կարողանում է կատարել ճիշտ որոշումներ, որոնք կարող են հետագայում դառնալ հաջողություններ և ճակատագրական որոշումներ։ Ֆինանսական և նյութական առումներով, ծնողը կարող է ստանալ իր երեխայից գրեթե ամեն ինչ, բայց առաջնայիններից հարգանքը, սերը, արդարությունը, հավատարմությունը և իհարկե վստահությունը։

Մասնակիցներ՝

Միջին դպրոցի 8-րդ դասարանի սովորողներՆպատակը՝

Ինչը կարող է անձնական շփումների պատճառ դառնալ

Անձնական շփումների պատճառ կարող է դառնալ մարդկանց հետաքրքրությունը: Եթե երկու մարդիկ երկար ժամանակ իրար հետ հարաբերվում են,համագործակցում են,հետաքրքվում են և շփվում են,դա կարող է լինել առաջին քայլերը անձնական շփումների: Երկու մարդիկ,երբ իրենց հարաբերությունների մեջ չունեն հակասություններ,իրար հասկանում են,համագործակցում են,փոխհարաբերվում են ու օգնում են,նրանք ավելի են մոտիկանում իրար հետ,և դառնում են կյանքի ընկերներ,որոնք ամեն պահին կարող են օգնել: Հենց այսպես կարող են առաջանալ անձնական շփումները,որոնք չեն ունենա հակասություններ: 

Հաղորդակցություն, հետաքրքրություն

Հետաքրքրություն,հետո հաղորդակցություն կարող է առաջանալ մարդկանց մոտ,ովքեր հետաքրքրված են նույն ոլորտում,նույն մասնագիտությամբ և այլն..: Երկար շփումից հետո նրանք սկսում են հաղորդակցվել,նրանց մոտ առաջանում է հետաքրքրություն իրար հանդեպ: Օրինակ,եթե երկու մարդ հանդիպել են նույն հասարակությունում,նույն միջավայրում,և ունեն նույն աշխատանքային ոլորտը,նրանք վաղ,թե ուշ հաղորդակցվելու են,դա կլինի օգնական,թե կլինի գործնական: Հետաքրքրություն ունենք բոլորս,բայց նույն միտքը,մտածելակերպը և ոլորտը,որում ցանկանում ենք խորանալ,քչերս ունենք: Հենց այսպես են առաջանում առաջին հաղորդակցությունները,հետաքրքրությունները,որից հետո առանց հակասությունների կարող են առաջանալ իսկակակ շփումները և հարաբերությունները: 

Համագործակցություն

Երկար շփումներից հետո,երկար հաղորդակցություններից ու իրար հանդեպ հետաքրքրություններից կարող են առաջանալ համագործակցային կապեր: Համագործացկում են այսօր գերհզոր տիրույթները,պետությունները: Մարդիկ նույնպես համագործակցում են իրար հետ,դա կարող է լինել աշխատանքային,օգնական,ընկերական և այլն: Համագործակցություն կարող է առաջանալ այն մարդկանց մոտ,ովքեր ունեն նույն միտքը,և վստահում են միմյանց,որովհետև յուրաքանչյուր պահին մեկը կարող է գցել,կամ դավաճանել մյուսին: Համագործացկում են նաև ընկերները,որոնք տարիներով ընկերություն են անում իրար հետ,և նրանց մեջ առաջանում է համագործացկությունը,դա կարող է նույնպես լինել գործնական,ընկերական: Համագործակցության գլխավոր հիմքերից է վստահությունը,խելքը,միտքը և նույն մտածելակերպը,որով շարժվում ու զարգանում են պետական,կամ մարդկային կապերը,հաղորդակցությունները: 

Համակեցություն 

Համակեցությունը համագործակցման հակառակ գործողությունն է։ Եթե համագործակցության ժամանակ կողմերը գալիս են ընդհանուր հաշվին,ընդհանուր հայտարարին,ու մասամբ գոհ են շահավետ առաջարակներից,համակցության ժամանակ լինում է հետևյալը։ Մենք ծանոթ ենք բազում մարդկանց,ովքեր սովորում կամ աշխատում են ինչ-որ ոլորտում,մենք գիտենք,որ իրենք իրենց միջավայրում ունեն նույն մտածելակերպով,նույն իմացություններով,ունակություններով հասարակական անձանց։ Իսկ համակեցության դեպքում կողմերը կարող են լինել տարբեր,մտածելակերպով,ունակություններով,կարողություններով,ֆինանսներով,կառուցվածքով և այլն․․․։ Այստեղից կարող է առաջանալ երկու կամ ավել կողմերի միջև համակեցություն,եթե նրանք գտնում են փոխհարաբերություններ։ Այսինքն,եթե մեկը չի կարողանում լուծել ինչ-որ բան,չի հասկանում ինչ-որ բան,ապա մյուսը հասկանալով,կարծելով,թե ճիշտ է համարում դա , կարող է հայտնել իր օգնությունը,և ի վերջո օգնել այդ մարդուն։ Այսպես կարող է առաջանալ համակեցությունը,որն կարող է հետագայում դառնալ փոխհարաբերություն,և հետո համագործակցություն,որի դեպքում կողմերը կարող են ունենալ շահեր տվյալ դեպքից։

Ինչ է անհրաժեշտ խմբի ներսում ծագած հակասությունները հաղթահարելու համար

Հարաբերությունների,հաղորդակցությունների մեջ կարող են ծագել հակասությունները,որոնք կարող են կապված լինել գործնական,մտավոր փորձից: Եթե երկու մարդ չեն կարողանում գալ նույն հայտարարի,չեն կարողանում նույնը շինել,իրար հետ համագործակցել այնպես,որ երկու կողմերին էլ շահավետ լինի,նրանք վաղ,թե ուշ խզելու են իրենց կապերը: Հակասությունները շտկելու,հեռացնելու համար,կարևոր է հաշվի առնել երկու կամ ավելի կողմերի կարծիքները,տեսակետերը և լուծումները տվյալ պահին: Կարող լինել այնպես,որ երկուսը լինել դեմ,մյուսը լինի կողմ,և այլն: Կարող են երեքն էլ ունենան տարբեր կարծիքներ,չէ,որ ամեն մարդ ցանկանում է ունենալ ավելի մեծ շահ,օգուտ ,քան մյուսները: Այսպես նույն հայտարարին գալով,նույն մտքին ու բանաձևին համաձայնելով ու աշխատելով,որպես ընկերներ,որպես գործընկերներ նրանք կարող են աշխատել առանց հակասությունների: Պետք է այնպես լինի այդ հաղորդակցություն,հարաբերություն և ի վերջո համագործակցություն,որ բոլորին շահավետ լինի հավասար: 

Ընթացքը՝

• Խմբային աշխատանքներ
• Քննարումներ
• Բանավեճեր

Արդյունքում՝ 

պատումներ, հոդվածներ, հետազոտական աշխատանքներ սովորողների բլոգներում

Մասնակիցներ՝Միջին դպրոցի 8-րդ դասարանի սովորողներ
Նպատակը՝

Հասարակական խմբերի տեսակները

Հասարակական խմբերը շատ են ու իրարից տարբերվում են։ Կան երկու տեսակի կարևոր խմբեր,որոնցից արդեն կշարունակվեն ու կձևավորվեն ուրիշ խմբեր։

Կան խմբեր,որոնք ձևավորվում են նախաձեռնությամբ ու նպատակով,դրա պայծառ օրինակն է ընտանիքը։ Դա նպատակ է նոր խումբ,նոր ընտանիք,նոր հասարակություն ստեղծելու։ Կան նաև պետական,պարտադիր,հատուկ նպատակով խմբեր,որոնք կազմվում են հատուկ ուղղության համար։ Դրանց մեծամասնություն են կազմում մասնագիտական աշխատանքների խմբերը,օրինակ ոստիկանությունը,դա խումբ է,հասարակություն է ,որն կազմված է 100-ավոր մարդկանցից,որոնց գլխավոր նպատակն է հետևել օրենքին և կատարել իրենց պարտքը։ Դա պարտադիր ու հատուկ պահանջ է։ Այս խումբը արտացոլում է պարտադիր,հատուկ նպատակ ունեցող,նույն հմտություններով շրջապատված մարդկանց։ Նրանք ունեն պարտադիր նպատակ,կամ պահանջ,բայց ընտանիքը,կամ այն խմբերը,որոնք կարող են կազմվել իրարից տարբեր մարդկանցից կապ չունեն պարտադիր խմբերի հետ։ Նրանք կազմվում են նախաձեռնությամբ,նրանք չունեն ինչ-որ նպատակ,կամ ինչ-որ բան,որի ձգտում են հասնել։ Այդպիսի խմբերից են ընկերական միջավայրերը,մարդկանց հասարակությունը,որոշ տեղեր դպրոցական դասարանները,համալսարանները,ընտանիքները և այլն․․․։

Հետևյալ երկու խմբերից կարող են ստեղծվել կամ առաջանալ երկրորդական կամ ոչ կարևոր խմբեր։ Դրանցից են բնական,գործնական և այլն․․․։

Սոցիալական շերտեր

Սոցիալական խմբեր են համարվում մարդկանց շերտերը և դասակարգերը: Հասարակությունը, հասարակական հարաբերություններն ուսումնասիրող գիտությունններից 1-ի ներկայացուցիչները՝ սոցիոլոգները, որը հասարակական խմբերի բազմազանությունը ու առաջ հետևանք է թողնում մարդկանց գործունեության տեսակի բազմազանության, տնտեսության և քաղաքականության վրա:

Սոցիալական խումբը՝ սոցիալական հանրույթի տեսակ, հասարակության կառուցվածքային տարր, ընդհանուր շահերով, նպատակներով և գործունեությամբ միավորված մարդկանց ամբողջություն։ Սոցիալական խումբը դասակարգման տարբեր սկզբունքներ կան՝ ըստ դասակարգային, ազգային պատկանելության, դավանանքի, զբաղմունքի և այլն։ Սոցիալական խումբը բնութագրվում է տարբեր աստիճանի կարգավորվածությամբ՝ մանրամասն կանոնակարգումից (բանակ) մինչև տարերային վիճակը (ամբոխ), ինչպես և մեկուսացվածությամբ։

Համայնքներ

Համայնքները նույնպես կարող են իրերից տարբերվել։ Համայնքները ավելի մեծ են քան խմբերը։ Համայնքը ինքը ունի բազմազան հասկացողություններ։ Համայնք կարող է լինել միևնույն տարածաշրջանում բնակվող մարդկանց ամբողջությունը,կամ էլ կարող է լինել մի ամբողջ երկիր։ Համայնքը տարբերվում է խմբից այն բանով,որ այդտեղ կարող են միանալ նույն նպատակով,նույն դավանանքով մարդիկ։ Իսկ խմբերը կարող են լինել լրիվ ուրիշ մարդկանցից,իրարից տարբերվող։ Համայնքում կարող են լինել միջին կամ բարձր խավի վիճակագրական մարդիկ կամ այլոք։

Ինչով է պայմանավորված հասարակական խմբերի ձևավորումը

Հասարակական խմբերը կարող են ձևավորվել տարբեր ձևերով։ Օրինակ նույն մտածելակերպով,ֆիզիկական կառուցվածքով,նույն տեսակետով մարդիկ կարող են համախմբել ու ստեղծել խումբ,որն մտածում է ու զարգանում է նույն ձև,ըստ պայմանի։ Կարող են լինել նաև բազմազան խմբեր,որոնք կարող են բաղկացած լինել ուրիշ մտածելակերպով,ուրիշ հասկացողությամբ,խելքով,ուժով մարդկանցից,որոնք հաճախ կարող են միջամտել ու վիճել միմյանց հետ։

Ինչպե՞ս են համայնքի անդամները լուծում կարևոր խնդիրները

Իմ կարծիքով համայնքի յուրաքանչյուր անդամ հայտնում է իր կարծիքը,իր տեսակետը այս կամ այն կետի վերաբերյալ ու միասնական ընտրության կամ միասնական որոշմամբ դա կատարվում է։ Խումբը կարող է տարբերվել նրանով,որ այնտեղ որոշում կարող է կայացնել միմիայն ամենագլխավորը,բայց համայնքում ամբողջական որոշում է։

Ընթացքը՝

• Խմբային աշխատանքներ
• Քննարումներ
• Բանավեճեր

Արդյունքում՝ պատումներ, հոդվածներ, հետազոտական աշխատանքներ սովորողների բլոգներում

Մասնակիցներ`

• Միջին դպրոցի 8-րդ դասարանի սովորողներ

Նպատակը`

• Ծանոթություն մարդու պահանջմունքներին
• Մարդու պահանջմունքների տեսակները

Խնդիրը`

1․Ինչո՞ւ է մարդը անհիշելի ժամանակներից ձգտում ճանաչել ինչպես շրջակա միջավայրը, այնպես էլ իրեն: Մարդու ինչի՞ն է պետք իրեն իմանալը:

Ճիշտ է,մարդն անհիշելի հին ժամանակներից ձգտում է իմանալ ինքն իրեն։ Նա ձգտում է իմանալ միջավայրը ուսումնասիրել դա և ընդհանուր պատկերացում կազմել շրջական աշխարհի ու մարդու մեջ։ Մարդն պատկերացում է կազմում ինչ-որ բան տեսնելով,ինչ-որ բան ակնկալելով և զգալով,որից անմիջապես հետո սկսում է գտնել դրան լուծումներ կամ իմաստ։ Մարդուն պետք է իմանալ իրեն,քանի որ մարդ երբ չի ճանաճում նրան,իր մոտական աշխարհը,բազում խնդիրներ է ունենալու։ Խնդիրներից կարող եմ բերել երկու տարբերակ՝ սովորական,կենցաղային և հասարակական։ Մարդ կարող է խնդիր ունենալ կենցաղային,երբ չի անում սովորական բաներ։ Ամենահայտնի օրինակներից բերեմ,երբ մարդ չի ուզում ուսումնասիրել իր տարածքը,որից հետո նրան սպասվում են տարբեր խնդիրներ։ Օրինակ,երբ մարդ չգիտի ինչ բույս է օրինակ իր դիմաց,նա կարող է հասկանալ,դա ուտելու է կամ ոչ։ Բայց քանի,որ մարդու պահանջմունքներից մեկն է դա ճանաչել բնությունը,ինձ թվում է վերջինս կձգտի իմանալ ավելին,որից հետո կգտնի ճիշտ լուծում,ուտել,թե ոչ։ Իսկ հասարակական խնդիրներ կարող են առաջանալ,երբ մարդ մտածում է,որ գտնվում է սովորական ,խելացի ,պարտաճանաչ ու վստահելի հասարակական շրջապատում։ բայց մարդ կարող է սխալվել,որովհետև նա դեռ չի ճանաչում մարդկանց։ Մարդու պահանջմունքերից ամենակարևորներից դա ընկերությունը և փոխհարաբերությունները։ Ինչու նշեցի փոխհարաբերությւոնները,որովհետև կապը մարդկանց միջև միշտ ունի իմաստ և միշտ պետք է լինի փոխհարգալի։ Այսինքն մարդ,երբ շփվում է ինչ-որ ուրիշ մարդու հետ,վերջինս հասկանում է մարդու տեսակը,բնավորությունը և լավ և վատ,իմանում է մարդուն ավելի մոտիկից և ըստ դրա կազմում է սեփական կարծիքը այդ մարդու հանդեպ և սկսում է դրսևորել նրան այնպես,ինչպես արժանի է դիմացինը։ Մարդուն պետք է իմանալ ինքն իրեն,քանի որ ,երբ մարդ չի ճանաչում ինքն իրեն ,կոպիտ ասած առաջանում է լարված մթնոլորտ,որովհետև վերջինս նրան կարող է պահել տարբեր ձևի,որից շրջապատը կարող է հիասթափվել։ Շրջակա միջավայրը ուսումնասիրելով,երկրները տեսնելով,բույսեր աճեցնելով և այլն,մարդ սկզբից իր մտքում կազմում է պատկերացում,երբ ինչ-որ ժամանակ շարունակ դա է անում։ Եվ դա անելով նա արդեն սովորում է դրան ու դժվար է լինում փոխել գործը։ Իհարկե ամեն գիտություն ունի իր դժվարությունները և պահանջները,բայց ամեն մարդ չէ,որ համապատասխանում է այդ գործին,կան այնպիսի մարդիկ,ովքեր ավելի լավ գիտեն,ովքեր ավելի լավ պատկերացում են կազմել,և ովքեր ձգտել են ճանաչել դա ավելի մոտիկից և խորանալ,որովհետև դա իրեն է առաջին հերթին հետաքրքրել։

2․Ինչպե՞ս է արտահայտվում նոր միջավայր, նոր աշխարհ ստեղծելու մարդու ձգտումը: Մի՞շտ է այդ ձգտումը դրական հետևանքների հանգեցնում:

Արտահայտվումէ հիմնականում դրական,բայց լինում են բացասական դեպքեր։ Նոր աշխարհ բոլորն էլ ձգտում են հասնել,որովհետև ամեն մարդ ինչ-որ չափով ուզում է ստեղծել նորը,չբավարարվելով հնով։ Մարդ կարող է հնարել այնպիսի բան,որ նույնիսկ անհնար է պատկերացնելը։ Բայց հետաքրքիրն այն է,որ վերջինս ցանկանալու է ստեղծել այն և ներկայացնել մարդկությանը,որպես նորանոր սարք,որպես նոր ժամանակների միջոց։ Ձգտումները լինում են տարբեր,լինում են սարքեր,հնարքներ,որոնք տեղ են զբաղեցնում մարդկության կենցաղում,կան այնպիսի բաներ,որոնք օգնում են մարդուն հավելյալ,և որոնք վերջերս դարձել են հայտնի։ Դրանք ռոբոտներն են,ավտոմատ սարքեր,որոնք ամեն հրաման կատարում են։ Կարող են լինել բացասական,որովհետև մարդու միտքը,հիշողությունը անսահման են,և նրանք կարող են հորինել շատ-շատ և շատ հնարքներ։ Բազում դեպքեր են եղել ,երբ մարդ իր գործում ձգտել է,հասել է ,փորձել է ամեն հնարավոր բան անել,որպեսզի մարդկությանը դա պետք լինի,բայց վերջինիս սարքը ոչ-մեկ չի գնահատում։ Ինչու,որովհետև այդ սարքը կարող է լինել և օգտակար և վնասակար։ Մարդիկ մեր դարում այնպիսի բաներ են ստեղծել,որ զարմանում ես,ե ինչքան է մարդու ուղեղը,գիտակցությւոնը զարգացած,որ նա այդպիսի բան է հնարել և մարդկությանը,հասարակությանը դա դուր է եկել և այն դարձել է օգտակար։ Մարդը հին ժամանակներից փորձել է ստեղծել ամենանորը,ամենաօգտակարը։ Մարդ միշտ փորձել է առանձնանալ հասարակությունից,առանձնանալ մարդկանցից,որպես գիտակցող,խելացի ու ստեղծարար մարդ։ Հին ժամանակներում եղել են դեպքեր,երբ մարդ ստեղծել է այնպիսի հսկայական նավեր,հսկայական իրեր,որոնք հիմա են ջրի երես դուրս գալի և շփոթեցնում են գիտնականներին և ամենախելացի ստեղծարարներին։ Ես դիտել եմ բազում այդպիսի տեսնյութեր և ես ինքն զարմացել եմ։ Եվ հասկացել եմ ամենակարևորը,մարդ կարող է հնարել մի բան ,եթե բոլոր ուժերն է գործադրում,ճգնում է,փորձում է ամենահնարավորը անել,որպեսզի հասնել իր նպատակին։Եվ դա հիմք է դառնում հասարակության նոր բացահայտման գործում,որը և՛ ներկայում և՛անցյալում գիտական իր մեծ և կարևոր տեղն է զբաղեցնում,որն նաև կարող է լինել ռազմական հայտնագործում։

«Ես առանձնապես ոչինչ չեմ արել: Պարզապես խորհրդային իշխանությունն ինձ սովորեցրել էր ռազմարվեստ՝ մարտական ու տեխնիկական բաղադրիչներով, իսկ ես այն 1991-1992 թթ. փոխանցել եմ գործընկերներիս»,—հարցազրույցներից մեկի ժամանակ այսպես է գնահատել իր ավանդը Արցախյան պատերազի հաղթանակի ամենակարկառուն հերոսներից մեկը՝ Արկադի Տեր-Թադևոսյանը:

Արկադի Տեր-Թադևոսյանը ծնվել է 1939 թ. մայիսի 22-ին Վրաստանի մայրաքաղաք Թբիլիսիում: Հայրը Հայոց ցեղասպանությունը վերապրածներից է: 1915-ի դեպքերից հետո հաստատվել է Անիի Մայր տաճարի դիմաց՝ Արաքսի հայաստանյան ափին գտնվող Խարկով փոքրիկ գյուղում, ու ստանձնել տեղի բնակչության հոգևոր հովվի պարտականությունները: 1937-ի ստալինյան բռնաճնշումների տարիներին գյուղացիների հարգանքը վայելող հոգևորականը, նախապես տեղեկանալով, որ իրեն պատրաստվում են աքսորել, հասցնում է հեռանալ գյուղից: Նախ՝ մեկնում է Ռուսաստան, այնուհետև հաստատվում Վրաստանում՝ Թբիլիսիում, որտեղ էլ ծնվում է ապագա հրամանատարը:

1992թ. մայիսի 28, զորահանդես Հանրապետության հրապարակում։ Ձախից՝ գնդապետ (այժմ՝ գեներալ-մայոր) Ֆելիքս Գզողյան

Արկադի Տեր-Թադևոսյանը միջնակարգ կրթությունը ստացել է Թբիլիսիի՝ համար 9, իսկ հետո՝ համար 10 ռուսական դպրոցներում: Մի առիթով Կոմանդոսը պատմել է, որ դպրոցական տարիներին առիթ է եղել մասնակցելու մաթեմատիկայի հանրապետական օլիմպիադայի: Ե´վ ինքը, և´ ուսուցիչները վստահ են եղել, որ ոսկե կամ արծաթե մեդալի հավակնորդ աշակերտը ձեռնունայն չի վերադառնա: Մնում էր կատարել միակ պահանջը, որ դրված էր մրցույթին մասնակցելու համար՝ փոխել հայկական ազգանունը. պահանջը չի բավարարվում:

Դպրոցն ավարտելուց հետո Տեր-Թադևոսյանը զորակոչվում է բանակ, այնուհետև ընդունվում Սանկտ Պետերբուրգի կապի ռազմական ակադեմիա, որից հետո ծառայության անցնում նախ՝ Գերմանիայում, հետո՝ Աֆղանստանում, Չեխիայում ու Բելառուսում, իսկ 1987-ին, ինչպես ինքն է նշել, հայրենիքի կարոտը ռազմարվեստում արդեն կոփված ու կայացած զինվորականին բերում է Հայաստան: Կոմանդոսը նախ ծառայության է անցնում Գյումրիում, հետո՝ Երևանում՝ միաժամանակ դասախոսելով գյուղատնտեսական ինստիտուտում՝ որպես ռազմական ամբիոնի դասընթացակարգի (ցիկլի) պետ:

Ձախից առաջինը Մեծ Բրիտանիայի լորդերի պալատի բարոնուհի Քերոլայն Քոկսն է, 3-ը՝ Սերժ Սարգսյանը, 4-ը՝ Կոմանդոսը

Հատկանշական է, որ Տեր-Թադևոսյանը չի մասնակցել Ղարաբաղյան շարժմանը և ջանացել է իր ուսանողներին հեռու պահել զանգվածային ցույցերից՝ ի տարբերություն իր տիկնոջ՝ Հասմիկ Միխայիլովնայի, ով շարժման ամենասկզբից հանուն անկախության պայքարի ամենաակտիվ մասնակիցներից է եղել:

Արկադի Տեր-Թադևոսյանի՝ առաջին անգամ Ստեփանակերտ մեկնելը ստացվել է ավելի քան պատահական. իրավիճակը այնտեղ ծանր էր ու անհրաժեշտ էր, որ համալսարանի զինվորական դասախոսներից մեկը ուղեկցեր Երևանից բուժօգունություն և բժիշկներ տեղափոխող ուղղաթիռը: Ամբիոնի մյուս աշխատակիցները, որոնց մեծամասնությունը ռուսներ էին ու առանձնապես հետաքրքրված չէին Արցախի դրությամբ, հրաժարվում են աջակցել: Այդ գործն իր վրա է վերցնում Կոմանդոսը, ով Ստեփանակերտից վերադառնալուց հետո սեփական աչքերով տեսած սարսափելի տեսարանների ազդեցության տակ  շտապ զեկուցում է իրավիճակի մասին իր վերադասներին ու դիմում «Սասունցի Դավիթ» ջոկատի հրամանատարությանը՝ խնդրելով իրեն ընդգրկել՝ որպես խորհրդական:

Կոմանդոսը լավ էր հասկանում, որ ռազմաճակատ մեկնողներն ունեին կամք, հայրենասիրություն ու նպատակասլացություն. սրանք պարտադիր, բայց ոչ բավարար պայմաններ են պատերազմում հաղթելու համար: Երիտասարդ ջոկատայինների բարոյական ոգին ի զորու կլիներ հրաշքներ գործել միայն զենք բռնել սովորելուց հետո: Հենց այս համոզմամբ էլ Արկադի Տեր-Թադևոսյանը սկսում է մարզել ու սովորեցնել երիտասարդներին, որոնցից շատերը մինչ այդ երբևէ զենք չէին առել ձեռքները:

«Հարսանիքը լեռներում» օպերացիայի քարտեզը

1991 թվականին Արկադի Տեր-Թադևոսյանը նշանակվում է Արցախի Պաշտպանության պետական կոմիտեի արտազինվորական պատրաստության բաժնի պետ։ 1991 թվականի հոկտեմբերի 30-ին Արցախի նորաստեղծ ինքնապաշտպանական ուժերը վերջինիս հրամանատարության տակ փայլուն գործողության շնորհիվ թշնամուց ազատագրում են ռազմավարական մեծ կարևորություն ունեցող Տող գյուղը (Հադրութի շրջան), իսկ 1992-ի մայիսի 8-ին  իրականացվում է Շուշիի՝ ռազմարվեստի մեջ գլուխգործոց համարվող գործությունը՝ «Հարսանիքը լեռներում» օպերացիան: Բերդաքաղաքը, որտեղից օր ու գիշեր կրակ էր տեղում ստեփանակերտցիների գլխին, ազատագրվում և անցնում է իր օրինավոր տերերի ձեռքը:

Շուշին ազատագրելուց հետո: Կենտրոնում Կոմանդոսն է: Նկարը՝ Հակոբ Պողոսյան

Նշենք, որ Արկադի Տեր-Թադևոսյանը ուսանողների ու լրագրողների հետ հանդիպումների ժամանակ հաճախ է համեստորեն շրջանցում իր մարտական ուղու վերաբերյալ հարցերը՝ հաղթանակի կերտման գործում կարևորելով բացառապես ժողովրդի միասնականությունը, հիշեցնելով Չարենցի հայտնի խոսքերը՝ «Ո՜վ, հա’յ ժողովուրդ, քո միակ փրկությունը քո հավաքական ուժի մեջ է», և հավելելով՝ «Պատերազմը հաղթում են այն տղաները, ովքեր ինչ-որ նախաձեռնություններ են ցուցաբերում, լուրջ գործ անում: Իսկ հետո այդ բոլորը վերագրվում է մեկ ուրիշին…»:

Նա չի սիրում խոսել նաև այն մասին, թե ինչպես է ստացել Կոմանդոս անունը: Սակայն իր մերձավորների շրջանում մի անգամ անկեղծացել ու պատմել է, որ Կոմանդոս անունով իրեն կնքել են զինակից ընկերները Արցախում՝ որպես առաջնորդ, ում խոսքով շարժվել են գործողութունների ժամանակ: Տեր-Թադևոսյանին կոչել են նաև Լեռնային աղվես: Այս անունը կապված է մի գործողության հետ, որն իրականացրել են Արցախի լեռնային անտառներում՝ գյուղերը պաշտպանելիս: Պատմում են՝ Կոմանդոսը լեռնային տարածքներում շատ արագ կողմնորոշվելու շնորհիվ կարողացել է տարբեր կողմերից հարվածներ հասցնել թշնամուն, ու վերջիններիս թվացել է, թե սարերում հայկական բազաթիվ ջոկատներ են գործում:

Արկադի Տեր-Թադևոսյան

 Մասնակիցներ`Միջին դպրոցի 8-րդ դասարանի սովորողներՆպատակը`

1․Ինչ է ազատությունը

Ազատությունը դա անկախությունը,երբ մարդն կամ պետությունը կախված չեն,ինչ-որ գերտերությունից,չեն ղեկավարվում նրա կողմից։ Նույնը մարդու հետ է կատարվում։ Մարդ անկախ է ու ազատ է այն ժամանակ,երբ չի գտնվում ուշադրության տակ,ինքնուրույն է որոշում ինչ անել,ինչ չանել։ Նա է իր խնդիրները լուծում,ինքն է որոշում ,երբ անել,երբ չանել,ինչպես անել և այլն․․․

Մեր պետությունը ՝ՀՀ անկախացել է դեկտեմբերի 26՝ԽՍՀՄ-ի կազմալուծման արդյունքում։ Այն ստացել է լիովին անկախություն,երբ դուրս է եկել ուշադրության,կառավարման տակից։ Մեր պետությունը նշում է 30 ամյակը ազատության ու անկախության։ Մարդն ու պետությունը ինքնուրույն են որոշում իրենց քայլերը,իրենց չեն ղեկավարում,ներսի խնդիրների չեն խառնվում։ Սա է ազատությունը,երբ դու ոչ մեկից կախված չես։

2․Ազատություն տեսակները

Ինձ համար ազատությունը լինում է մեկ հատ,երբ մարդն իրեն զգում է անկախ,ազատ,ուշադրության տակ չի ընկնում։ Իհարկե ազատություն ունի ենթաճյուղեր,որոնցից են պետական,մարդկային տեսակները։ Այսպես քայլ առ քայլ,մարդն դառնում է ազատ,ապրելով անկա,ազատ,ինքնակամ պետությունում։ Ամեն մարդ իրեն չի զգում ինչպես բռնապետական պետությունում,ինչպես բռնական հասարակության մեջ։ Նա իրեն զգում է անկախ,ազատ,ինքնակամ,ինքնուրույն և այլն․․․։ Եվ բոլոր խնդիրները ինքն է կատարում,ամեն ինչ ինքն է որոշում,բայց իհարկե ուրիշներին չի կառավարում,ղեկավարում և այլն․․․։

3․Գրել պատումներ ազատության համար պայքարած հայ հերոսների մասին: 

Ազատություն

ՀՀ մեր ազատ,անկախ պետությունը օգոստոսի 23-ին,երբ գտնվում էր բռնապետական տերության տալ, այդ ժամանակ Գերագույն Խորհրդում ընդունում են ՀԽՍՀ-ի կազմալուծման և նոր պետության ձևավորման հռչակագիրը։ Սեպտեմբերի 21-ին Հայաստանում անցկացում է անկախության հանրաքվե,որից 95 տոկոսը ընդունում է ՀՀ-ի անկախությունը։ Դեկտեմբերի 26-ին ՀՀ դառնում է անկախ,ազատ,ինքնակամ պետություն,երբ ԽՍՀՄ կազմալուծվում է։ Արդյունքն այն է,որ մենք ապրում ենք,ոչ թե բռնապետական,սոցիալիստական,կախված երկրում,այլ անկախ,ինքնակամ,ազատ և ինքնուրույն երկրում։ Մեր մարտիկները,որոնք շարունակում էին պայքարել մեր անկախության համար,որն ի վերջո հասավ իր նպատակին։ Իհարկե մեր հարևան պետությունները 1992 թվականից ուզում են մեր անկախությունը ավարտեն,կործանեն,բայց մենք պայքարում ենք մեր ազատության,մեր անկախության համար։ Դրա համար մենք պատերազմում պարտվեցինք,բայց հաղթեցինք,չթողնելով թշնամիներին տիրանալ մեզնով,ղեկավարել մեզնով դա է իսկական անկախությունը։ 1991 թվականին ստացանք անկախությունը,իսկ հարևանները մեր չցանկանալով,չտենչալով մեր անկախությանը պատրաստվում էին վերջ տալ անկախությանը,բայց չստացվեց,ոչ 1992 թվականի պատերազմին,ոչ էլ 2020 թվականին։ Մենք բոլորս հերոսներն ենք,որովհետև բոլորս պայքարում ենք մեր անկախության դեմ,չենք թողնում,որ ինչ-որ մարդիկ տիրանան մեզնով։

Արդյունքում`

Սովորողները պատրաստում են ազատության թեմայով ֆոտոշարեր, տեսանյութեր, գրում են պատումներ:

Ես ինձ համարում եմ սանգվինիկ։

Ինչու?

Որովհետև ,ես ինձ կարողանում եմ ճիշտ պահին ճիշտ կառավարել։ Ես ուրախ պահին կարողանում եմ զվարճանալ,ուրախանալ,ինձ զանգված ու հավասարակշռված պահել,իսկ եթե գալիս է տխուր պահ ինչ-որ լուրջ պահ,ես ինձ կարողանում եմ վերափոխել և դառնալ լուրջ,ու չզվարճանալ։ Այդպիսի դեպք եղել է իմ բարեկամի մահվան հետ,երբ ես այդ օրը մինչև իմանալը ուրախ էի,բայց իմանալով դա ես շատ տխրեցի և հասկացա,որ սա լուրջ պահ է և ծիծաղելու տեղ չէ։ Ես ինձ կարողանում եմ հավասարակշռված լինել։ Ես կարող եմ ուրախ պահին լինել մի քիչ ավելի զվարթ ու անլուրջ,բայց երբ գալիս է լուրջ պահ,ես ինձ կարողանում եմ պահել շատ լուրջ,ազնիվ ու անծիծաղ։ Ահա այդպիսին եմ ես։

Մարդ՝որպես տրամաբանող,շնչող,ապրող և իրագործող արարած։

Մի քանի հարց մարդու կենսակերպի մասին։

Ինչով է մարդը տարբերվում կենդանիներից․

Մարդը կենդանիներից տարբերվում է ֆիզիկական կառուցվածքով,տրամաբանությամբ,արհեստով,իր գործությամբ և ինչ-որ բաներ ստեղծելով։Մարդը ինքը,որպես կենդանի մարմին,կարողանում է անել ավելին,քան կենդանիները։

Ֆիզիկական կառուցվածք

Հիմնական մարդաբանական առանձնահատկությունները, որոնցով մարդը կենդանիներից հանդիսանում են ծավալուն, երկարավուն գանգը, ուղղաձիգ ճակատը, լավ զարգացած կզակային ելունը։ Պեղումների ժամանակ հայտնաբերված հնադարյան մարդիկ ունեցել են առավել խոշոր կմախք, քան ժամանակակից մարդիկ։ Նրանք ստեղծել են ուշ պալեոլիթյան հարուստ մշակույթ (բազմաբնույթ աշխատանքային գործիքներ քարից, ոսկորից և եղջյուրներից, կացարաններ, կարված հագուստ, բազմաբնույթ պատկերներ քարանձավների պատերին, արձաններ, փորագրություններ ոսկորների և եղջյուրների վրա)։ Նեանթրոպների ներկայումս հայտնի ոսկորների մնացորդներից հնագույնների տարիքը որոշվել է ռադիոածխածնային մեթոդով, որը կազմել է 39 հազար տարի, սակայն առավել հավանական է, որ նեոանթրոպները ծագել են 60-70 հազար տարի առաջ։

Մարդը իր կառուցվածքով նման չէ կենդանիներին։Մենք գիտենք,որ ամեն մարդ ուն իր ունիվերսալ հատկությունը,դա մատնահետքն է,որը երբեք չի կարող կրկնվել։Ամեն մարդու մոտ ուրիշ գծեր են մատի ծայրին։Այդպիսի դեպքեր չեն եղել,որ հայտնաբերվեն նույն մատնահետքով մարդիկ։Հենց դա մարդու առանձնահատկությունը,որ իր մատնահետքի շնորհիվ կարող ես իմանալ,թե ինքը ով է և ինչպիսին է։

Իհարկե կան կենդանիներ,որոնք տրամաբանությամբ միքիչ նման են հասարակ մարդուն։Օրինակ փղի նկարելը՝արվեստը,որը ինչ չափով նման է մարդու արվեստին։Օրինակ կապիկի տրամաբանությունը,որը բավականին կարող է մրցել միջին խավի մարդու հետ։

Հարցեր երեխաների մասին

Եթե երեխան ինչ-որ վատ բան է արել,պետք է իրեն խփել,պատժել,թե ոչ․

Ինչ թվում է երեխային խփել ամեն դեպքում պետք չէ և հարկավոր չէ։Եթե երեխային խփում է մեծը,ապա երեխայի մոտ առաջանում է վախ սեփական ծնողի հանդեպ։Նույնիսկ մի հարվածով երեխային կարող է ծնողը հասցնել մեծ սթրեսսի,վախի ու մենակության։Երեխան եթե ինչ-որ վատ բան է արել,ինչ-որ բան կոտրել է,կամ ինչ-որ մեկին խփել է,պետք չէ նրան հարվածել,պետք չէ գոռալ,այլ պետք է հանգիստ,հանդարտ ձևով բացատրել ինչը կարելի է,ինչը ոչ։

Եթե երեխան իր մանկությունը անցկացրել է միայն տանը,ընկերներ չի ունեցել,ապա բակ իջնել,դպրոցում ընկերներ ունենալ նրա համար դժվար կլինի․

Ինձ թվում է,սկզբի ժամանակները այո,որովհետև երեխան իր մանկությունը անցկացրել է տանը,ոչ մեկի հետ չի շփվել,ոչ մեկին չի ճանաչել։Սկզբից նրա մոտ վախ կառաջանա,բայց հետո աստիճանաբար կանցնի,և նա այդպես ասաց ինտրովերտից կռանա ընկերասեր մարդ։Նա կհասկանա,որ մարդիկ նրան չեն ուզենա ցավ պատճառել,ընդհակառակը կուզենան շփվել։Բայց միևնույնն է,երկար ժամանակ մենակ մնալուց,նոր հարաբերություններ չկազմելուց,մարդուն դժվար կլինի այդ ամենը ընկալել։