Փորձ 1. Հայտանյութերի (մեթիլ նարնջագույն, լակմուս, ֆենոլֆտալեին) գույնի փոփոխությունը թթվային  միջավայրում․

9-5 դասարանի սովորողներ Դավիթ Մուրադյանը, Վարդան Վարդանյանը և Տիգրան Մուրադյանը կատարելու են փորձ՝ հայտանյութերի գույների փոփոխությունը թթվային միջավայրում։ Փորձը իրականացնելու ենք HCl-ի, այսինքն՝ աղաթթվի օգնությամբ։ Հայտանյութերն են՝ մեթիլ նարնջագույնը, լակմուսը և ֆենոլֆտալեինը։ Ձագարի օգնությամբ քիչ քանակությամբ աղաթթու ենք լցնում անոթների մեջ։ Բարձրացնում ենք ձագարը և լցնում ենք։ Այժմ տարբեր անոթների մեջ լցնում ենք տարբեր հայտանյութեր։ Առաջինի մեջ կաթոցիկի օգնությամբ կաթացնում ենք ֆենոլֆտալեինը։ Նկատում ենք, որ թափահարելուց հետո գույնը չփոխվեց։ Երկրորդ անոթի մեջ լցնում ենք մեթիլ նարջնագույն հայտանյութը։ Թափահարում ենք անոթը, որպեսզի խառնվեն նյութերը։ Տեսնում ենք, որ մեթիլ նարջնագույնը փոխեց իր գույնը վարդագույնի։ Երրորդ անոթի մեջ կաթացնում ենք մանուշակագույն լակմուսը, վերցնում ու թափահարում ենք այն և նկատում ենք, որ այն նույնպես իր գույնը փոխեց։ Եզրակացնում ենք, որ ֆենոլֆտալեին հայտանյութից բացի, մյուս երկուսը գույները փոխում են թթվային միջավայրում։

Շարունակել կարդալ →

*1-Ինչո՞ւ են 7-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբի տարրերին անվանում «հալոգեններ», ո՞ր տարրերն են դրանք  բնութագրեք այդ տարրերը. 

7-րդ ենթախմբի տարրերը կոչվում են հալոգեններ, քանի որ դրանք մետաղների հետ փոխազդելիս առաջացնում են աղ։ Այն հունարեն ծագում ունի, “halos” & “genos”՝ “աղ” և “ծնող” համապատասխանաբար։ Հալոգենները քիմիապես ակտիվ տարրեր են ու բնության մեջ ազատ վիճակում չեն հանդիպում, այլ միայն՝ միացությունների տեքսով։

Շարունակել կարդալ →

Սպիտակուցն անհրաժեշտ է ձեր օրգանիզմի բջիջների համար, որպեսզի վերջիններս աճեն և վերականգնվեն։

Ձեր օրգանիզմում արտադրվում է անհրաժեշտ սպիտակուցների միայն մի մասը, իսկ մնացածը ստանում եք սննդի միջոցով։ Ուստի ձեր ամենօրյա սննդակարգում սպիտակուցներով հարուստ սննդամթերքներ ներառելը լավագույն ուղին է, որպեսզի համոզվեք, որ դուք ստանում եք անփոխարինելի այս սննդանյութի բավարար քանակներ։

Շարունակել կարդալ →

Բջջի բաղադրությունը

• 70-80% — ջուր (անօրգանական)
• 10-20% — սպիտակուց
• 1-5% — ճարպեր
• 0.2-2% — ածխաջրեր
• 0.2-2% — նուկլեինաթթու

m_Դավիթ = 53 կգ

m_H2O=? կգ

m_H2Օ=53*80/100 %=42.4 կգ

Պատ՝․ 42.4 կգ ջուր

Ավագի դպրոցի 9-5 դասարանի սովորողներ Յանա Սարդարյանը և Ամալյա Մաչյանը կատարելու են փորձ։ Պարզելու են, թե օսլան որ սննդամթերքներում կա և չկա։ Փորձի համար կան բրինձ, սպիտակ հաց, կարտոֆիլ։ Իսկ տանը արդեն կորոշենք, թե բժշկական երշիկում կա օսլա, թե ոչ։

Շարունակել կարդալ →

Կյանքը սպիտակուցների գոյության ձևն է։

Ուղղորդող հարցերը`

1. Որո՞նք են կենդանի օրգանիզմի հիմնական տարրերը, որոնք նաև անվանում են կենսական տարրեր։

Կենսական տարրեր են կոչվում այն քիմիական տարրի ատոմները, որոնք առաջացնում են բարդ օրգանական նյութեր (սպիտակուցներ, ածխաջրեր, ճարպ, օսլա, սախարոզ, գլյուկոզ, նուկլեինաթթուներ, վիտամիններ, լիպիդներ և այլն), որոնք էլ ապահովում են կենդանի օրգանիզմի կենսագործունեությունը։

Կենսական տարրեր են անվանում նաև մակրոտարրերին, և վերջիններս կազմում են օրգանիզմի ընդհանուր տարրերի 97%-ը։ Իսկ մյուս 3%-ի մեջ են մտնում միկրոտարրերն ու ուլտրատարրերը։

Շարունակել կարդալ →

Օքսիդներ, աղեր, թթուներ, հիմքեր

1. Հետևյալ նյութերից   չորս  սյունակով  առանձնացրեք  օքսիդները, հիմքերը, թթուներն  ու աղերը, նշելով  յուրաքանչյուրի  անվանումը. HNO₃, Na₂O, Cu(OH)₂, Na₃PO₄, H₃PO₄, CO₂, NO₂, FeO, Al(OH)₃, Ca(NO₃)₂, Ba(HCO₃)₂, HNO₂, NH₄OH, KClO₃, FeBr₃, HCl, NaAlO₂, Fe(OH)₂, NaCl, H₂S, CaSiO_3, H₂SO₄, MgO, NaOH, SO₃, KHS, CaOCl₂,  (NH₄)₂SO₄, KMnO₄, P₂O₅, H₂CO₃.

Օքսիդ	Հիմք	Թթու	Աղ
Na2O CO2 NO2 FeO NaAlO2 MgO SO3 P2O5	Cu(OH)2 Al(OH)3 Fe(OH)2 NaOH NH4OH	HNO3 H3PO4 Ca(NO3)2 HNO2 HCl H2S H2SO4 H2CO3	Na3PO4 Ba(HCO3)2 KClO3 FeBr3 CaSiO3 KHS CaOCl2 (NH4)2SO4 KMnO4 NaCl

• Na₂O (նատրիումի օքսիդ)
• CO₂ (ածխածնի (IV) օքսիդ)
• NO₂ (ազոտի (IV) օքսիդ)
• FeO (երկաթի (II) օքսիդ)
• NaAlO₂ (նատրիումի ալյումինատ)
• MgO (մագնեզիումի օքսիդ)
• SO₃ (ծծմբի (VI) օքսիդ)
• P₂O₅ (ֆոսֆորի (V) օքսիդ)
• Cu(OH)₂ (պղնձի II հիդրօքսիդ)
• Al(OH)₃ (ալյումինի հիդրօքսիդ)
• Fe(OH)₂ (երկաթի (II) հիդրոօքսիդ)
• NaOH (նատրիումի հիդրօքսիդ)
• NH₄OH (ամոնիումի հիդրօքսիդ)
• HNO₃ (ազոտական թթու)
• H₃PO₄ (ֆոսֆորական թթու)
• Ca(NO₃)₂ (կալցիումի նիտրատ)
• HNO₂ (ազոտային թթու)
• HCl (քլորաջրածնական թթու կամ աղաթթու)
• H₂S (ծծմբաջրածնական թթու)
• H₂SO₄ (ծծմբական թթու)
• H₂CO₃ (ածխաթթու)
• Na₃PO₄ (նատրիումի ֆոսֆատ)
• Ba(HCO₃)₂ (բարիումի հիդրոկարբոնատ)
• KClO₃ (կալիումի քլորատ)
• FeBr₃ (երկաթի III բրոմիդ)
• CaSiO₃ (կալցիումի սիլիկատ)
• KHS (կալիումի հիդրոսուլֆիդ)
• CaOCl₂ (կալցիումի քլորիդ)
• (NH₄)₂SO₄ (ամոնիումի սուլֆատ)
• KMnO₄ (կալիումի պերմանգանատ)
• NaCl (նատրիումի քլորիդ)

Շարունակել կարդալ →

Բնութագրեք հետևյալ տարրերը՝ ածխածին, ջրածին, թթվածին, ազոտ, ֆոսֆոր, ծծումբ, նատրիում, կալիում, կալցիում, մագնեզիում, ալյումին, երկաթ, ֆտոր, քլոր, բրոմ, յոդ, սիլիցիում, մանգան, պղինձ, ցինկ ըստ հետևյալ սխեմայի՝

• քիմիական  տարրի  նշանը…….
• կարգաթիվը…..
• միջուկի լիցքը …..
• հարաբերական ատոմային զանգվածը՝ A_r
• ատոմի բաղադրությունը ….
• մեկ ատոմի զանգվածը m₀,(գ)
• ո՞ր  պարբերության տարր  է …
• ո՞ր  խմբի  և  ենթախմբի  տարր  է …
• ատոմի  էլեկտրոնային   թաղանթի  կառուցվածքը՝էլեկտրոնների  բաշխումն   ըստ էներգետիկ  մակարդակների,էլեկտրոնային բանաձևը, նաև  քվանտային  բջիջներով
• մետաղ է,`թե  ոչմետաղ

Ինչպիսի՞  պարզ  և   բարդ նյութերի օրինակներ  գիտեք, որոնց  բաղադրության  մեջ առկա  են այդ  տարրի  ատոմներ` բերեք  տարբեր  տարրերի  հետ  առաջացրած միացությունների  բանաձևերը և անվանեք:

Շարունակել կարդալ →

Թթուներ են կոչվում այն բարդ նյութերը_, որոնք կազմված են ջրածնի ատոմներից /որոնք կարող են տեղակալվել մետաղի ատոմներով/ և թթվային մնացորդից։

Բանաձև՝	Անվանում՝	Թթվային մնացորդի անունը
H+1F-1	ֆտորաջրածնական թթու	F— (Ֆտորիդ)
H+1Cl-1	Քլորաջրածնական թթու	CL— (Քլորիդ)
HBr	Բրոմաջրածնական թթու	Br— (Բրոմիդ)
HI	Յոդաջրածնական թթու	I— (Յոդիդ)
H2S	Ծծմբաջրածնական գազ	S2- (Սուլֆիդ) HS— (Հիդրոսուլֆատ)
HNO2   HNO3	Ազոտային թթու   Ազոտական թթու	NO2— (Նիտրիտ) NO3— (Նիտրատ)
H2CO3	Ածխաթթու	CO32 (Կարբոնատ) HCO3— (Հիդրոկարբոնատ)
HNO3	Ազոտական թթու	NO3— (Նիտրատ)
H2­SO3	Ծծմբական թթու	SO2-3 (Ծծումբի դիօքսիդ)
HHSO4	Ծծմբաթթու	HSO—4 (Երկջրածնի սուլֆատ)
H2SO4	Ծծմբաթթու	SO2-4 (Սուլֆատ /ծծումբիդ/)
HHCO3	Ածխաթթու	HCO3 (Բիկարբոնատ)
H2CO3	Ածխաթթու	CO-2­3 (Կարբոնատ)
H2SiO3	Մետաղաջրածնային թթու	SiO2-3 (Սիլիցիումի դիօքսիդ)
HH2PO4	Երկջրածնային ֆոսֆատ	H2PO2-4 (Դիջրածին հիպոֆոսֆիտ)
H2HPO4	Դիկալիումի հիդրոգենֆոսֆատ	HPO2-4 (Մոնոհիդրոգեն ֆոսֆատ)
H3PO4	Օրթոֆոսֆորական թթու	PO3-4 (Ֆոսֆատի իոն)
HHCOO	Մածուցիկ թթու	HCOO— (Ֆորմատաթթու)
HCH3OO	Մեթանէդիոլ	CH3OO— (Մեթիլպերօքս)
HC17H35COO	Ստեարաթթու	C17H35COO— (Թթվային հիմք)

Բովանդակությունը.

• Թթուների սահմանումը, ընդհանուր բանաձևը, դասակարգումը, թթվային մնացորդը, թթուների ստացումը լաբորատորիայում և արդյունաբերության մեջ, ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները, կիրառումը:

Թթուների սահմանումը՝

Թթուները քիմիական նյութեր են, որոնց մոլեկուլները բաղկացած են մետաղների ատոմներով տեղակալվելու ընդունակ ջրածնի մեկ կամ մի քանի ատոմներից և թթվային մնացորդից: Երկրորդ տարբերակ՝ թթուները  բարդ նյութեր են, որոնց մոլեկուլները կազմված են մեկ կամ մի քանի ջրածնի ատոմներից և թթվային մնացորդից:

Դասակարգումը՝

Շարունակել կարդալ →

Հաշվարկային֊  լաբորատոր  փորձեր` <<Անօրգանական շղթաներ>>

• Մետաղ-հիմնային օքսիդ-հիմք-աղ Mg→ MgO →Mg(OH)₂→  MgCl₂
• Քանի՞ գրամ աղ MgCl₂ կստացվի, եթե այրել ենք 4,8 գրամ մագնեզիում:
• Ոչ մետաղ→ թթվային օքսիդ→ թթու→ աղ P→P₂O₅→H₃PO₄ →Na₃PO₄
• Քանի՞ գրամ աղ`Na₃PO₄ կստացվի, եթե այրել են 6,2 գրամ ֆոսֆոր:

1. Միացման ռեկացիայի դեպքում միանում իրար երկու պարզ նյութ և առաջանում է մեկ բարդ նյութ:

2. Չեզոքացման ռակցիա է կոչվում հմքի և թթվի միջև ընթացող փոխանակման ռեակցի, որի հետևանքով առաջանում է աղ և ջուր :

3. Փոխանակման ռեակցիա է կոչվում այն ռակցիան, որի ընթացքում տեղի է ունենում հիմքի և թթվի միջև: Ռեակցիայի արդյունքում առաջանում է աղ և ջուր:

Փորձ 1 — Մագնեզիումի օքսիդի ստացումը՝ մագնեզիումը այրելիս

2MG+O₂ —> 2MgO+Q

Փորձ 2 — Մագնեզիումի հիդրօքսիդի ստացումը՝ մագնեզիումի օքսիդը ջրում լուծելով 

MgՕ + H₂O —> Mg(OH)₂

Օգտագործում են հայտանյութ` ֆենոլֆտալեին, որպեսզի համուզվենք որ ստացվածը հիմք է:

Շարունակել կարդալ →

1. Միացման ռեկացիայի դեպքում միանում իրար երկու պարզ նյութ և առաջանում է մեկ բարդ նյութ:

2. Չեզոքացման ռակցիա է կոչվում հմքի և թթվի միջև ընթացող փոխանակման ռեակցի, որի հետևանքով առաջանում է աղ և ջուր :

3. Փոխանակման ռեակցիա է կոչվում այն ռակցիան, որի ընթացքում տեղի է ունենում հիմքի և թթվի միջև: Ռեակցիայի արդյունքում առաջանում է աղ և ջուր:

(Բոլոր փորձերի տեսանյութը նեքևում)

Փորձ 1 — Մագնեզիումի օքսիդի ստացումը՝ մագնեզիումը այրելիս
2MG+O₂ —> 2Mgo+Q

Փորձ 2 — Մագնեզիումի հիդրօքսիդի ստացումը՝ մագնեզիումի օքսիդը ջրում լուծելով MgՕ + H₂O —> Mg(OH)₂

Օգտագործում են հայտանյութ` ֆենոլֆտալեին, որպեսզի համուզվենք որ ստացվածը հիմք է:

Փորձ 3 — Չեզոքացման ռեակցիա

Փոխանակման ռեակցիա է, որը տեղի է ունենում հիմքի և թթվի միջև: Ռեակցիայի արդյունքում առաջանում է աղ (MgCl₂) և ջուր (H₂O):
Mg(OH)₂+ 2HCl = MgCl₂ + H₂O

Mg —> MgO —> Mg(OH)₂ —> MgCl₂

2Mg+O₂=2MgO+Q

MgO₂+H2O —> Mg(OH)₂

Mg(OH)₂+2HCl —> MgCl₂+2H₂O