Զուգահեռ ուղիղների  հայտանիշները
Առաջադրանքներ՝ հետևյալ դասագրքից,խնդիր 221,226,227, էջ 69

Քանի,որ AB=BC=><A=<C=70^0,<DAE=35^0

Քանի,որ AD=DE=><DAE=>=<AED=35^0=> <1=<2 => AC II DE

Հետաքրքիր փաստեր ձյան մասին
Ձյան փաթիլները 95 տոկոսով բաղկացած է օդից:Հենց այդ պատճառով նրանք շատ դանդաղ են ընկնում-0,9 կմ/ժ արագությամբ:

Ինչու է ձյունը սպիտակ:Հենց այն պատճառով,որ նրա բաղադրության մեջ կա օդ:Ընդ որում ձյունը ոչ թե կլանում,այլ արտացոլում է լույսի ճառագայթները: Եթե լեռնային կամ արկտիկական շրջաններից մեկը վիճի, թե այն կարմիր կամ վարդագույն է, մի շտապեք նրա գլուխը ջարդել: Այնտեղ իրոք երբեմն ձյունը այլ գույն ունի:Պատմության մեջ եղել են դեպքեր,երբ այլ գույնի ձյուն է տեղացել:1969 թվականին Շվեցարիայում սև ձյուն եկավ,իսկ 1955 թվականին Կալիֆորնիայի բնակիչները կանաչ ձյուն տեսան:Ձյան ամենամեծ փաթիլը արձանագրվել է 1887թ. հունվարի 28-ին ԱՄՆ-ում: Այդ փաթիլի տրամագիծը համարյա 38 սմ էր: Իսկ սովորաբար փաթիլները 5 մմ տրամագծով են:Նույն բյուրեղային կառուցվածքով երկու ձյան փաթիլներ գոյություն չունեն,մատնահետքի պես :

Երբ ձյունը ընկնում է ջրի վրա,արձակվում է ձայն,որը մարդիկ չեն զգում:Սակայն ինչպես պարզել են գիտնականները-այդ ձայնը ընդհանրապես ձկներին դուր չի գալիս:

1․Ձյունը անդրադարձնում է արևային էներգիայի 95%-ը: Այսինքն արևի տակ այն կարող է ընդհանրապես չհալվել: Բայց այնուամենայնիվ այն քաղաքներում հալվում է դրա վրա նստած փոշու պատճառով:

2․Չկան ձյան միանման 2 փաթիլներ, իսկ ահա հավասարաչափ փաթիլներ կարողացել են գտնել: Դա տեղի է ունեցել հեռավոր 1611 թվականին, այս «հրաշքի» ռահվիրան եղել է Իոհան Կեպլերը: Նման երեւույթ այլեւս չի արձանագրվել:

3. Սովորական ձյան փաթիլի չափը 5 մմ է, բայց ԱՄՆ-ում հայտնաբերվել է «ամենամեծը»` 38 սմ: Տվյալներ այն մասին, թե արդյոք այդպիսի մեծ փաթիլը հայտնվել է Գինեսի ռեկորդների գրքում, չկան: Բայց այդպիսի հսկայական փաթիլների մասին ոչ ոք էլ չի հիշատակում:

4. Գիտե՞ք, թե ինչու է ձյունը ճռճռում, հատկապես սաստիկ  սառնամանիքին: Ձյունիկները կոտրվում են եւ շփվում միմյանց հետ: Այսպիսի եղանակով է ստացվում «ճռճռոցի» էֆեկտը:

5. Դուք կարծում եք, որ ձյունը կարող է միայն սպիտա՞կ լինել: Իհարկե ո՛չ: Սև, կանաչ, նարնջագույն, ահա այսպիսի գունային երանգներով էին լցվել Միացյալ Նահանգների (1955թ.), Ռուսաստանի (2007թ.) եւ Շվեյցարիայի (1969թ.)  փողոցները: Ի տարբերություն սովորական սպիտակ ձյան, գունավորներն առավել հետաքրքրասերներին այրվածքներ են հասցրել:

6. Սահարա անապատը ձյուն «տեսել է» 1979 թվականին՝ առաջին և վերջին անգամ:

7. Շատերն իրենց կյանքում գոնե մեկ անգամ չեն կարողացել վայելել «բնության սպիտակ հրաշքը» տեսնելու հաճույքը: Նման մարդիկ երկրագնդի մոտ 50%-ն են կազմում: Առավել ևս նրանց չի հաջողվել բացահայտել «ձյան կառուցվածքը»:

8. Երբևէ մտածե՞լ եք, թե տարվա կտրվածքով որտեղ է ամենաշատը ձյուն տեղում: Դա Բեյքեր լեռն է, որը գտնվում է Վաշինգտոնում: Համաշխարհային ռեկորդն այստեղ է գրանցվել 1998-1999 թվականներին տեղացած 2850 սմ ձյան շնորհիվ:

9. 2007 թվականի դեկտեմբերի 20-ին Հարբինում ձյան եւ սառույցի քանդակների միջազգային փառատոնի ժամանակ 600 հմուտ քանդակագործներից բաղկացած թիմը հանդիսավոր կերպով բացեց աշխարհի ամենամեծ ձնե քանդակը: 200 մ երկարությամբ եւ 35 մ բարձրությամբ հիասքանչ ստեղծագործության ոգեշնչման առարկան օլիմպիական խաղերն էին դարձել:

10. Գիտե՞ք, որ բուքն ի վիճակի է ավելի քան 39 մլն. տոննա ձյուն տարածել՝ արձակելով  ատոմային 120 ռումբերին հավասար էներգիա: 1888 թվականի «Մեծ բուքն» ամենաավերիչ ձնաբքերից մեկն է եղել: Փոթորկի ժամանակ 125 սմ ձյուն է տեղացել:

2001-ին Կոլորադոյում ձմերուկի համով  ու գույնով ձյուն իջավ: Այն  ջրիմուռներով էր ներկվել:

Ի դեպ, ձյան փաթիլն իջնելիս «երգում» է, այսինքն` ձայն արձակում, որը մարդու ականջի համար անորսալի է, սակայն մասնագետներն ասում են, որ այդ ձայնը ձկների համար շատ տհաճ է: Իսկ ոտքերի տակ ձյան ճռռոցն առաջանում է փաթիլների ասեղների կոտրվելուց: Գերմանացի օդերևութաբաններին հաջողվել է հաշվել, թե քանի սեպտիլիոն փաթիլ է իջնում (այս թիվը 24 զրո ունի): Եվ այդքանի մեջ երկու միանման փաթիլ երբեք չի լինում:

Իմ ենթադրությունը․

Այսքան փաստեր եմ հավաքել ու աշխատել դրանց վրա։Ձմեռը,և հատկապես ձյունը հաճելի ու զվարճալի երևույթ է։Ես անձամբ շատ եմ սիրում ձմեռը։Հեքիաթային ձյուն է գալիս գրեթե ամեն օր։Ձյունը կարող է ներկայանալ տարբեր գույներով և փաթիլներով։Օրինակ,կանաչ,կարմիր,նարնջագույն։Պատմեմ մի հետաքրքիր պատմություն։2019 թվականին Նոր Տարվա սկզբին,11։30 բոլորը նայեցին դուրս և ոչ-մեկ ձյուն չտեսավ։Ուզում եմ ասել,որ դրանից առաջ դեկտեմբերին ձյուն չէր եկել։Արդեն Նոր Տարին էր մոտենում։Ուղիղ 11։59/ես հետևել եմ/եկավ ձյուն։Հիմա չենք կարող ասել,որ հրաշք է։Բայց այնքան խիտ էր գալիս,որ եթե դու բակ իջնեիր,միանգամից գլխիդ վրա մի մեծ կույտ կհավաքվեր ձյունից։Նոր տարին եկավ հետն էլ ձյունը։Հետաքրքիր երևույթ եղավ,որ համընկնեցին ժամերը և օրերը։Այս բոլոր փաստերի մեջ նշվում է ձյունը։Ամենամեծ փաթիլը գտել են ԱՄՆ-ում,որ կազմել է 38 սմ,բաց սովորաբար փաթիլները լինում են 3 մմ տրամագծով։Իմացանք,որ ձյունը կարող է ձայներ հանել և երգել։Նաև իմացանք,թե աշխարհի որ մասերում է եկել շատ ձյուն,որտեղ քիչ։Ձյունը դա սուրբ երևույթ է,որը լցնում է մարդկանց սրտերը հեքիաթային տրամադրությամբ և գույներով։Բոլորը ուրախանում են,բակ են իջնում և ձնագնդիկներով հարվածում են իրար։Ձյունը արդարացրեց իր եկածը։Իմ համար ձմեռը 2 ամենալավ եղանակն է՝ամառից հետո։Ձմեռվա ժամանակ ձյուն է գալիս,ծառերի կտուրները ներկվում են սպիտակ գույնով։Տխուր,թախծոտ տանիքներին նայելիս,մտահոգվում ես,թե ոնց չեն ընկնում։Բայց երբ ձյուն է եկել,տանիքները նույնպես ստանում են հրաշալի գույն։Ես շատ եմ սիրում ձմեռը։

Կայքեր,որոնցից օգտվել եմ․

1 կայք-հայկական

2 կայք-հայկական

3 կայք-հայկական

Կայքեր,որոնցից օգտվել եմ․

1 կայք-ռուսական

2 կայք-ռուսական

3 կայք-ռուսական

Երկրարադեմք կամ մոխրագույն փոկը բնակվում է Արկտիկական ջրերում։Լինում է տարբեր տեսակների ու ձևերի։Նրանց տարածվությունը բականին ծավալուն է,և դրա համար բացի տեսակներից,կան նաև 2 ջրատեսակ։Նրանցից մեկը կոչվում է Բալտիկական և իր տարածվածությունը կապված է Բալտիկական ծովի և իր նեղուցների հետ:Երկրորդ ջրային տեսակը դա Արկտիկական է,և դրանց վերաբերվում են այն փոկերը,որոնք ապրում են Հյուսիսային Արկտիկայում։

Ընդանուր տարաստեսակներով հաշվելու դեպքում ստացվում է 120-170 հազար հատ փոկ,իսկ Բալտիկական տարասետասկին պատկանում են 7-8 հազար փոկ։

Մոխրագույն փոկը բավականին մեծ կենդանի է: Նրա զանգվածային մարմնի երկարությունը 2 -2,5 մետր է, մարմնի զանգվածը տատանվում է 150-ից մինչեւ 300 կգ, արական սեռի ներկայացուցիչները ավելի մեծ են, քան իգականի ներկայացուցիչները:

Կենդանիների վերին մասն ունի թեթև կամ մուգ գորշ գույն, որովայնը թեթև է։

Փոկերը մաշկոտանիների կարգի ծովային կաթնասուններ են: Հայտնի է փոկերի 13 ցեղի 34 տեսակ՝ ծովային նապաստակներ, փուփուլավոր, գրենլանդական, սովորական, ճգնավոր փոկեր, ծովափղեր, ծովառյուծներ և այլն: Փոկերը տարածված են գրեթե բոլոր օվկիանոսներում (բացառությամբ Հնդկականի), առափնյա և բաց ջրամբարներում (առավելապես՝ բևեռային), նաև որոշ ներքին ջրամբարներում, այդ թվում՝ քաղցրահամ (օրինակ՝ Բայկալ, Լադոգա լճերում) և այլն:Այս ընտանիքի ներկայացուցիչների մարմնի երկարությունը 1,2 մ-ից (օղակավոր փոկ) մինչև 6,5 մ է (ծովափիղ), կենդանի զանգվածը՝ 90 կգ-ից մինչև 3,5 (երբեմն՝ 5) տ: Գլուխը դեպի առաջ նեղանում է, արտաքին ականջախեցի չունեն:Փոկերը ժամանակի մեծ մասն անցկացնում են ջրում, սակայն շնչում են մթնոլորտային օդ:

Երբ կենդանին սուզվում է, նրա սրտի զարկերի հաճախությունը նվազում է (մինչև 4–15 զարկ), որի հետևանքով օգտագործվող թթվածնի քանակը պակասում է: Սովորաբար փոկերն ապրում են խմբերով, որոշ տեսակներ միայնակ են (ճգնավոր փոկ): Սնվում են ձկներով, գլխոտանի փափկամարմիններով, փշամորթներով և խեցգետնակերպներով: Նրանց մեջ կան գիշատիչներ. ծովառյուծի սիրած սնունդը պինգվիններն են և այլ տեսակի փոկեր։

Այս տեսակի փոկերի դեմքը շատ լայն է,այդ իսկ պատճառով տեղի չի թողնում քթի համար։Մռութի երկարությունը գրեթե նույն է,ինչպես ուղեղից մինչև վերին հատված մարմնի։Քթերի անցքերը շատ մեծ են և գտնվում են մարմնի հետևի հատվածում։Իգականների մռութը ավելի նեղ է,քան արական սեռի ներկայացուցիչներինը։Դիմացի լաստերը շատ հաստ են և շարժունակ։Դրանց ճկունության պատճառով,նրանք կարողանում են մեկ ակնթարթում դուրս գալ ջրից ափ։

Փոկերը լինում են տարբեր չափսերի։Փոկերը շատ են սիրում ընկերությունը։Կարող ենք տեսնել,որ նրանք ստեղծում են խմբակներ և զվարճանում են։Խաղում են և խոսում են,բայց մենք չենք կարողանում զգալ և տեսնել։Փոկերը շատ խելացի կենդանիներ են։Սովորաբար նրանք շատ ընկերասեր են,բայց սպիտակ արջերի հետ ունեն վատ հարաբերություններ։Փոկերը շատ ծանր են և ծավալուն։Արջերը հաճույքով կուզենան համտեսել դրա միսը։Բայց փոկերը իրենց ժանիքներով կարողանում է պաշտպանվել։Փոկերը ընկերասեր են,բայց իրենց միջև էլ կարող են ծագել կոնֆլիկտներ և լեզվակռիվներ։Եթե փոկը ավելի ուժեղ է և ճկուն,նա հանգիստ կարող է խժռել արջին։Բայց եղել են դեպքեր,որ արջերը աննկատելիորեն մոտեցել են և սպանել են խեղճ կենդանուն։Փոկերը ընկերություն են անում նաև մոռժերի հետ։Նրանք շատ նման են իրար։Կարող ենք տարբերել մարմնի գույնով,ժանիքների հաստությամբ և իրենց պահվածքով։Մոռժերի ավելի ագրեսիվ են այլ կենդանիների դեմ,ու այդքան էլ չեն սիրում ընկերություն անել։Իսկ Փոկերը շատ խելացի են,Միքիչ վախկոտ են,բայց կարողանում են պաշտպանվել։Քանի,որ երկուսներ էլ չունեն նորմալ ձևի ոտքեր`նրանէ օգտագործում են լաստերը։

Բագրատունիներ

Բագրատունիների զինանշանը

Գուրգեն և Սմբատ Բագրատունիների հարթաքանդակը Հաղպատի վանքի  պատին

Բագրատունիների օրոք կառուցված Տիգնիս ամրոցը (IX դար, Գյումրի-Կարս ճանապարհին)

Հայ Բագրատունիները նախարարական, ապա արքայական  տոհմ էին Հայաստանում (IX–XI դարերում): 922 թ-ից կրել են Շահնշահ Հայոց և Վրաց տիտղոսը: Վրաստանում սկզբնավորել են վրաց Բագրատունիների արքայատոհմը (IX–XIX դարեր):Արշակունյաց «Գահնամակում» Բագրատունիների տոհմը հիշատակվում է երկրորդը (Սյունյաց նախարարությունից հետո): Նրանց է պատկանել թագադիր ասպետի արքունի գործակալությունը, և հաճախ, ըստ իրենց պաշտոնի, անվանվել են Ասպետունի: Բագրատունիների ժառանգական տիրույթը Բարձր Հայք նահանգի Սպեր գավառն էր, իսկ Արշակունիների թագավորության վերացումից (428 թ.) հետո՝ նաև Այրարատ նահանգի Կոգովիտ գավառը՝ Դարույնք ամրոցով: V դարի վերջին Սահակ Բագրատունին դարձել է Հայոց մարզպան: VII–VIII դարերում Բագրատունիները ներքաղաքական պայքարում մրցակցում էին Մամիկոնյանների հետ: VII դարում հայտնի էր Հայոց իշխան Աշոտ Բագրատունին: VIII դարում (արաբական տիրապետության պայմաններում) Հայոց իշխանի պաշտոնը մեծ մասամբ վարել են Բագրատունիները և քաղաքական ասպարեզից աստիճանաբար դուրս մղել Մամիկոնյաններին: VIII դարի վերջին նրանք հաստատվել են նաև Տայքի նահանգում ու Կղարջք գավառում (Գուգարքի նահանգ), իսկ IX դարի վերջին Վրաստանում հիմնել են վրաց Բագրատունիների (վրացերեն՝ Բագրատիոնի) արքայատունը, որոնց ականավոր ներկայացուցիչներից էին Դավիթ Շինարարը (1089– 1125 թթ.), Գեորգի III-ը (1156–84 թթ.), Թամար թագուհին (1184–1213 թթ.): IX դարի սկզբին Բագրատունիներն իրենց տիրույթներին են միավորել Տարոնը, Շիրակը, Արշարունիքը, Աշոցքը, Տաշիրը, Մոկքը, Սասունը, Շիմշատը, ապա` Այրարատի Ոստան Հայոցը: Այս շրջանում նրանց տոհմական կենտրոնը Բագարան քաղաքն էր: IX դարից Բագրատունիները դարձել են Հայաստանի ամենաազդեցիկ նախարարական տոհմը և ժառանգաբար կառավարել երկիրը նախ՝ որպես Հայոց իշխան, ապա՝ իշխանաց իշխան և Հայոց թագավոր (885 թ-ից): Բագրատունիների արքայատան և թագավորության (885–1045 թթ.) հիմնադիր արքան Աշոտ Ա Մեծն է: Նա 855 թ-ից եղել է Հայոց սպարապետ, 862 թ-ին Արաբական խալիֆությունից ստացել է Հայոց, Վրաց և Աղվանից իշխանաց իշխանի տիտղոսը: Նրան է հանձնվել նաև հարկահանության իրավունքը, որի շնորհիվ հարկերը կրճատվել են երեք անգամ: Աշոտ Բագրատունին վերակազմել է բանակը. նրա թվաքանակը հասցրել է 40 հզ-ի, սպարապետությունը հանձնել է եղբորը՝ Աբասին: Երկրի վարչական, տնտեսական և ռազմական իշխանությունը Բագրատունիների ձեռքում էր: Պատմիչի խոսքով՝ Աշոտին պակասում էր միայն թագավորական թագը: 869 թ-ին կաթողիկոս Զաքարիա Ա Ձագեցու նախաձեռնությամբ հրավիրված հայ իշխանների ժողովը վճռել է Աշոտին հռչակել թագավոր և Հայաստանի թագավորությունը ճանաչելու պահանջով դիմել է խալիֆին: Վերջինս 885 թ-ին ստիպված արքայական թագ է ուղարկել Աշոտ Բագրատունուն և նրան ճանաչել Հայոց, Վրաց ու Աղվանից արքա: Բյուզանդիայի հայազգի Վասիլ (Բարսեղ) I կայսրը նույնպես արքայական թագ է ուղարկել և դաշինք կնքել Հայաստանի հետ: Կաթողիկոս Գևորգ Բ Գառնեցին 885 թ-ին երկրի իշխանների ու հյուրերի ներկայությամբ Բագարանում Աշոտ Բագրատունուն օծել է Հայոց թագավոր, որով միջազգային ճանաչում է ստացել Հայաստանի փաստական անկախությունը, և վերականգնվել է 457 տարի առաջ կործանված հայկական թագավորությունը: Աշոտ Ա-ն ամրապնդել է Հայոց թագավորությունը և իր գերիշխանությանը ենթարկել ոչ միայն Վրաց և Աղվանից իշխաններին, այլև հարևան արաբ ամիրությունները: Աշոտ Ա Մեծի քաղաքականությունը շարունակել է որդին և հաջորդը՝ Սմբատ Ա-ն, որը մայրաքաղաքը Բագարանից տեղափոխել է Երազգավորս (Շիրակավան): Նա չեզոք դիրք է գրավել խալիֆության և Բյուզանդիայի միջև` նպաստելով Հայաստանի քաղաքական և տնտեսական զարգացմանը:  893 թ-ին բարեկամության և առևտրական նոր դաշինք է կնքել Բյուզանդիայի հետ: Սմբատ Ա-ն ամրապնդել է թագավորական իշխանությունը ողջ Հայաստանում և Եգերքում՝ մինչև Սև ծովի ափերն ու Վիրք, ընդհուպ` Ալանաց դուռը: 908 թ-ին արաբների աջակցությամբ Բագրատունյաց թագավորությունից անջատվել է Վասպուրականը և վերածվել առանձին թագավորության. առժամանակ ջլատվել է երկրի միասնությունը: 909 թ-ին Ատրպատականի ամիրա Յուսուփը Վասպուրականի Գագիկ և Գուրգեն Արծրունի իշխանների օգնությամբ ներխուժել է Բագրատունյաց թագավորություն: Հնգամյա պայքարից հետո Սմբատ Ա-ն հարկադրված հանձնվել է Յուսուփին, որը, դրժելով խոստումը, գլխատել է արքային: Սմբատ Ա-ի որդին՝ Աշոտ Բ Երկաթը, տևական պայքարում (914–922 թթ.) վտարել է արաբներին, սանձել կենտրոնախույս ուժերին, միավորել երկիրը: Անզավակ Աշոտ Բ-ին հաջորդել է եղբայրը՝ Կարսի կառավարիչ Աբասը: Նա Բագրատունիների արքունիքը տեղափոխել է Կարս, իսկ կաթողիկոսական աթոռը՝ Աղթամար կղզուց Շիրակ: Աբասի որդու՝ Աշոտ Գ Ողորմածի օրոք սկսվել է Բագրատունյաց Հայաստանի բարգավաճման նոր ժամանակաշրջան: Հաջորդ արքան՝ Սմբատ Բ Տիեզերակալը, ուժեղացնելով կենտրոնական իշխանությունը, ձգտել է մահմեդական ամիրությունների և Բյուզանդիայի հետ վեճերը հարթել խաղաղ ճանապարհով: Սակայն Բագրատունյաց թագավորության վերելքն իր գագաթնակետին է հասել Սմբատ Բ-ի եղբայր Գագիկ Ա-ի օրոք (989–1020 թթ.):Բյուզանդիան 967 թ-ին զավթել է Տարոնի իշխանությունը, 1000 թ-ին՝ Տայքի կյուրապաղատությունը, 1016– 1021 թթ-ին՝ Վասպուրականը: Գագիկ Ա-ի ավագ որդին՝ Հովհաննես-Սմբատը, Բյուզանդիայի ճնշմամբ Անի-Շիրակի թագավորությունը «կտակել» է կայսրությանը: Կաթողիկոս Պետրոս Ա Գետադարձը 1022 թ-ի հունվարին Տրապիզոնում Վասիլ II կայսեր հետ կնքել է պայմանագիր, որով Հայոց թագավորի մահից հետո Բագրատունյաց թագավորությունը միացվելու էր Բյուզանդիային: Հովհաննես-Սմբատը և նրա եղբայր Աշոտ Դ-ն թագավորությունը բաժանել են. Շիրակը՝ շրջակա գավառներով, մնացել է Հովհաննես-Սմբատին, իսկ թագավորության արևելյան կողմերն անցել են Աշոտին: Հովհաննես-Սմբատի մահից հետո բյուզանդական զորքերը ներխուժել են Հայաստան (1042 թ.), պաշարել Անին: Հայոց զորքն ու մայրաքաղաքի բնակիչները սպարապետ Վահրամ Պահլավունու գլխավորությամբ ջախջախել են թշնամուն և թագավոր հռչակել Աշոտ Դ-ի որդի Գագիկ Բ-ին: 1045 թ-ին Գագիկ Բ-ին խաբեությամբ գերելուց հետո Բյուզանդիայի կայսր Կոնստանդին IX Մոնոմաքոսը գրավել է Անին և վերացրել Բագրատունիների հայկական պետությունն ու Բագրատունիների արքայատոհմի հիմնական ճյուղի իշխանությունը Հայաստանում:Բագրատունիներն ունեցել են մի քանի ճյուղավորում՝ Տարոնի, Մոկքի, Կարսի (Վանանդի) և Տաշիր-Ձորագետի (Կյուրիկյան): X դարի 2-րդ կեսին և մասամբ XI դարում այս ճյուղերն ստեղծել են որոշ ինքնուրույնություն ունեցող քաղաքական միավորումներ: Տարոնի Բագրատունիները, որոնք սերում են Բագարատ Բագրատունու Աշոտ ու Դավիթ («արքայիկ» պատվանունով) որդիներից, և Բագարատի եղբայր Սմբատի որդի Մուշեղից սերած Մոկաց Բագրատունիները X դարի 2-րդ կեսին տեղափոխվել են Բյուզանդիա: 963 թ-ին Աշոտ Գ Ողորմածի եղբայր Մուշեղը հիմնել է Վանանդի (Կարսի) թագավորությունը և սկիզբ դրել Բագրատունիների նոր ճյուղի: Աշոտ Գ-ի որդի Գուրգենը գահակալել է Տաշիր-Ձորագետի կամ Լոռու թագավորությունում՝ սկզբնավորելով Կյուրիկյանների հարստությունը (972–1113 թթ.): Այդ թագավորության վերացումից (1113 թ.) հետո այս ճյուղի Բագրատունիները հիշվում են սոսկ որպես իշխաններ: Նրանց մասին հիշատակություն կա մինչև XVI դարի սկիզբը, որից հետո հայ Բագրատունիներն դուրս են եկել պատմության ասպարեզից:

5. Խորանարդների տարբերությունը

Տեսական նյութ

Ինչպես նախորդ դասում, այստեղ նույնպես նույն դատողությունները կատարելով՝ կստանանք

       a³-b³=(a-b)(a²+ab+b²)

Այս հավասարությունն անվանում են խորանարդների տարբերության բանաձև: a2+ab+b2 բազմանդամն անվանում են a-ի և b-ի գումարի թերի քառակուսի: Բանաձով տրվում է a³-b³ բազմանդամի վերլուծումը արտադրիչների:

Առաջադրանքներ

1) Արտահայտությունը գրեք բազմանդամի տեսքով.

ա) (x-y)(x²+xy+y²)=x³-y³

բ) (5-a)(a²+5a+25)=(-a+5)(a²+5a+25)= -a³+125=125-a³

գ) (2m-5n)(4m²+10mn+25n²)=8m³-125n³

դ) (7p+q)(49p²-7pq+q²)=343p³+q³

2) Երկանդամը վերլուծեք արտադրիչների.

 ա)a³-b³=(a-b)(a²+ab+b²)

(a-b)(a²+ab+b²)=a³+a²b+ab²-ab²-a²b-b³=a³-b³

բ) m³-1=m³-13=(m-1)(m2+m+1)

(m-1)(m²+m+1)=x³-1

դ) x⁶-8y³=(x²-2y)(x⁴+2yx²+4y²)

ե) m¹²-125=(m⁴-5)(m⁸+5m⁴+25)

զ) c⁶p¹⁸-1=(c²p⁶-1)(c⁴p¹²+c²p⁶+1)

է) 1000x³-64=(10x-4)(100x²+40x+16)

ը) 8c³-y²¹x⁹=(2c-y⁷x³)(4c²+2cy⁷x³+y¹⁴x⁶)

3) Պարզեցրեք արտահայտությունը.

ա) (x-1)(x²+x+1)-(1+x)(1-x+x²)=x³-1-(1+x³)=x³-1-1-x³=(-2)

բ) (a²-3)(a⁴+3a²+9)+a⁴(1-a)(1+a)=a⁶-27+a⁴(1-a²)=a⁶-27+a⁴-a⁶=(-27+a⁴)

15-20 декабря

Обзор проекта

Новый год – время сказки и волшебства. И в это время особенно хочется, чтобы каждый житель нашей планеты ощутил эту атмосферу и поверил в чудо.

Данный проект, осуществляемый силами учеников 7-ого класса, направлен на выявления творческого подхода учеников к собственной выдумке какого-либо текста.

Цели

• развить умение использовать русский язык
• понять структуру сказок, узнать их особенности, непосредственно участвуя в их создании
• обогатить лексический запас

Задачи

• формирование и развитие умения чётко и правильно формулировать свои мысли
• умение организовать взаимосвязь своих знаний и упорядочить их
• создать собственную волшебнуюйсказку

Материал урока

1. Отправляемся в гости
   Дом Деда Мороза
   Что нового вы узнали?
   Что вы увидели?

2. Прочитайте текст.

Один раз в сто лет самый добрый из всех стариков, Дед Мороз, в ночь под Новый год приносит семь волшебных красок и дарит их мальчику или девочке. Этими красками можно нарисовать все что захочешь, и нарисованное оживет. Нарисуй корабль и плыви на нем.
Можно нарисовать ракету и лететь на ней к звездам. Можно нарисовать стул и сесть на него. Волшебными красками можно нарисовать даже мыло и потом мыться им. Поэтому Дед Мороз приносит волшебные краски самому доброму из всех детей. И это понятно. Если такие краски попадут к злому человеку, он может
сделать много плохого. Он может, например, нарисовать человеку второй нос, и у человека будет два носа.
Поэтому Дед Мороз очень долго проверяет сердца детей, а потом выбирает, кому из них подарить волшебные краски. Один раз Дед Мороз подарил волшебные краски самому доброму из всех добрых мальчиков. Мальчик очень обрадовался краскам и сразу начал рисовать для других. Он начал рисовать для других, потому
что был очень добрым. Он нарисовал бабушке теплый платок, маме –
красивое платье. Отцу он нарисовал охотничье ружье, слепому
мальчику нарисовал глаза, а своим товарищам – новую школу. Но
никто не мог использовать то, что он нарисовал. Платок для бабушки
был похож на тряпку для мытья пола, а платье, нарисованное для
мамы, было такое, что она не захотела даже его примерить. Глаза для
слепого были похожи на две голубые кляксы. А школа была такая,
что к ней боялись подойти близко.
И мальчик заплакал. Ему так хотелось сделать людей
счастливыми!… Но он не умел рисовать и только истратил краски зря.
Он плакал так громко, что его услышал Дед Мороз. Он услышал
мальчика и вернулся к нему. Дед Мороз положил перед мальчиком
новую коробку с красками.
– Только это, мой друг, простые краски, – сказал Дед Мороз. –
Но они могут стать волшебными, если ты этого захочешь.
Так сказал Дед Мороз и ушел. А мальчик задумался. Как же
сделать, чтобы краски стали волшебными и радовали людей?
И мальчик начал рисовать. Он рисовал весь день и весь вечер.
Он рисовал и на другой, и на третий день, и на четвертый.
Прошел год. Прошло два года. Прошло много-много лет.
Мальчик стал настоящим художником. Люди с удивлением и восхищением смотрели на его рисунки. Они радовались им и любовались
ими.
– Какие чудесные картины! Какие волшебные краски! –
говорили они, хотя краски были самыми обыкновенными.

3. Задание..

Как справляют Новый Год в разных странах (найдите самые удивительные )?

Самые странные традиции в Аргентине!

Аргентина страна чудес. Она славятся своим подход ом к новому году. Аргентинцы празднуют Новый год с начала декабря. Чаще всего 8 декабря. А Рождество празднуют в ночь 25 декабря и до 26 .Они верят в необычные вещи и легенды. Ну например, если путник возмёт рюкзак и прогуляется по дому, это будет означать, что в новом году этому человеку ждут всякие путешествие в разные страны и города. В последний день работы, все работники собирают архив из накопившейся неполезной бумаги и выбрасывают в окно. Были дни когда накопилось слишком много бумаги за прошедший год и когда это всё выбросили в окно, все улицы были развалины бумагами. Образовалась огромная волна из бумаги. Есть еще одна редкая традиция. Если мужчина или мальчик дарит одежду в розовом цвете, это обозначает что любимая не изменит мужчину в ближайший год.В Аргентине можно участиться сладким хлебом Pan dulce. Это хлеб,но смахивает на пирог,но он очень вкусный.

Финляндия

В канун Нового года финны гадают на воске, а на праздничный стол ставят много блюд и напитков. Самое желанное угощение для северян – сладкая каша из риса и кисель из слив.

Финского Деда Мороза зовут Йоулупукки. Переводится это имя как «рождественский козел», так доброго дедушку именуют за то, что он ездит на запряженной козлами повозке. Старичок хорошо слышит, поэтому о своих желаниях ему лучше рассказывать шепотом, чтобы о них не узнал злой дух.

Швеция

В канун Нового года шведские дети проводят выборы Лючии – королевы света. Назначенная на этот пост девушка надевает платье белого цвета и корону, на которой закреплены зажженные свечи.

Лючия угощает лакомствами домашних питомцев и одаривает детей. Праздник света сопровождается зажженными на улицах, а также в домах яркими огнями.

Венгрия

В ответственный момент прихода Нового года жители Венгрии достают из закромов рожки, дудки, свистульки и изо всех сил свистят.

Таким способом они очищают дом от злых духов и освобождают пространство для благополучия и радости. В венгерских новогодних блюдах присутствует горох, фасоль, орехи, яблоки, мед и чеснок.

Франция

В преддверии 31 декабря французы украшают дом фигурками из дерева и глины. Дед Мороз во Франции откликается на имя Пер Ноэль и кладет детям подарки в обувь.

Королем новогодней ночи становится ребенок, который получает праздничный пирог с запеченным внутри бобом.

Испания

Каждый испанец под бой местных курантов обязательно съедает дюжину виноградин – этот ритуал дарует удачу на весь следующий год. В испанских магазинах даже продают банки с виноградинками без семечек и кожи.

Еще один интересный момент: Новый год нужно встретить в нижнем белье красного цвета, чтобы в течение следующих 12 месяцев не испытывать материальных проблем. Традиция распространяется и на мужчин, и на женщин.

Италия

Многим известно, что в Новый год итальянцы избавляются от старых вещей, выбрасывая их прямо в окна, согласно средневековым традициям. Этот обычай соблюдается не во всех крупных городах, в основном он жив в деревенской местности. 1 января жители Италии отправляются за проточной водой и несут ее домой, стараясь встретить сгорбившегося старика.

По поверьям, это сулит удачу, в отличие от столкновения с детьми или монахами. Вместо Деда Мороза подарки в стране раздает летающая на метле Фея Бефана. Однако волшебный дедушка в Италии тоже есть, его имя – Баббо Натале. На празднике жители Апеннин едят чечевицу, орешки и виноград, которые являются символами здоровья, достатка и долгих лет жизни.

Какие новогодние традиции у вас в семье?

Каждая семья имеет свои необычные обычаи традиции .У нас в семье есть некоторые традиции, которой мы придерживаемся уже который год. Армяне — первый народ, который принял Христианство как религию. И конечно же, наша традиция связана с церквами. Каждый год ,в ночь 31 декабря, ровно в 11,30 мы выезжаем из дому и едем в церковь. Мы каждый год посещаем один и тот же церковь. Мы едем в церковь ,,Светой Троицы,,.Мы встречаем Новый Год там и возвращаемся домой. Мы всегда перед отъездом оставляем свет включенным, которое обозначает, что в новом году всегда будет свет и счастье. Мы всегда упаковываем наши подарки в белый шаблон, которое тоже обозначает счастье ,перемирие и т.д. .Вот и все традиции и обычаи нашей семьи.

Выдумайте сказку наоборот

Когда-то шла Саша по шоссе и сосала сушку. И вдруг увидела Деда Мороза в округе круга. Удивилась, что там делали рыбки ,а в той стороне корабли .Тридцать три корабля лавировали, лавировали, да не вылавировали. Испугалась но в тот же момент обрадовалась. Потом она подошла к морозу и подула. Мороз рассыпался на мелкие кусочки льда. А Дед Мороз закричал

-Ой, как холодно. Ненавижу холод.

Саша поняла, что это не Дед Мороз. Она знала что такие Деды Морозы бывают только в России, а она находилась в Северном океане.

-Вот я дура-сказала Саша и поплыла домой.

На пути встретила курящих рыб, плавучих летучих медведей и бурого мыша. Она удивилась, и подошла к к медведю. Медведь закричал

-Помогите и убежал.

А Саша пошла домой, в оквариум.

Սպիտակ արջը կամ Ուրսուս Մարիտամուս նաև ջրային արջը-արջերի ընտանիքի ներկայացուցիչներից մեկն է,պատկանում է գիշատիչ կաթնասունների խմբին։Ամենամեծ ներկայացուցիչն է խմբի։

Սպիտակ արջի մարմնի զանգվածը,կշիռը կարող է հասնել 800 կգ։Արական սեռի ներկայացուցիչների միջին զանգվածը-400-450 կգ,իսկ իգականինը՝350-380 կգ։Մարմնի երկրարությունը։արականներինը -200-250 սմ,իգականներինը՝160-250 սմ։Մորթիի երկրարությունը-130-150 սմ։Տեսակին բնորոշ է մորթու սպիտակ գույնը:

Դա ամենամեծ ցամաքային գիշատիչն է-միակ տեսակն է ցամաքային կաթնասուններ, որոնք ամբողջությամբ տեղափոխվել են երկրի վրա և կյանք են սկսել դեպի Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոսի ավազանի սողացող ծովային սառույցի վրա:

Բևեռային արջը շատ է սիրում սառույց հավաքել։Նա լավ լողում է և սեզոնային միգրացիաներ է անում: Սառույցի օպտիմալ պայմաններում սպիտակ արջերը կարող են հասնել Հյուսիսային բևեռ: Այնուամենայնիվ, նրանց հիմնական բնակավայրերը Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոսի ծայրամասի երկայնքով մայրցամաքային գոտիներն են։

Արջերը սովորաբար ապրում են միայնակ և չեն կազմում իրական սոցիալական խմբավորումներ, չնայած բռնի հավաքույթների ժամանակ կենդանիների միջև կռվային հարաբերություններ կարող են ստեղծվել:

Ինչ է սպառնում սպիտակ արջերին?

Սպիտակ արջը գեղեցիկ,բարի,ազնվական կենդանի է,որը համարվում է Արկտիկայի կենդանի խորհրդանիշը։Հիմա աշխարհում ըստ գիտնականների,բնակվում է 22-ից 31 հազար սպիտակ արջ։Մինչև 2050 թվականը,այդ ցուցանիշը կարող է նվազել 30 տոկոսով։Հետևյալ պատճառները նպաստում ենք այս տեսակի ոչնչացմանը։

Որսագողություն
Սպիտակ արջերի թալանը Ռուսական Արկտիկայում արգելված է սկսած 1956 թվականից։1973 թվականին Արկտիկական բասսեյնի երկրների միջև կնքվել է համաձայնություն,որը ստորագրվել է սպիտակ արջերի պահպանման`որի համաձայնությունը տարիներ հետո դառել է միջազգային,նաև պաշտպանման,ուսումնասիրման և օգտագործման համար։

Գլոբալ տաքացում
Ըստ գիտնականների տվյալների,Արկտիկայի սառցային շերտի տարածքը կրճատվել է վերջին տարիներում 25 տոկոսով։Ըստ ամերիկյան աշխարհագրական բյուրոյի տվյալների,Արկտիկական սառույցների տարածքը,որը համարվում է սպիտակ արջերի բնական ապրելու վայրը,կարող է կրճատվել մոտակա տասնամյակում 42 տոկոսով։

Արկտիկական բնական միջավայրի աղտոտում
Ջրային ակվատորիան և մերձցամաքային էկոսիստեմանները աղտոտվում են պեստիցիդներով, ռադիոնուկլիդներով,վառելային արտադրանքներով,ծանր մետաղներով,քսուկներով նավթով և այլն…

Սպիտակ արջը երկարակյաց գիշատիչ է,և դրա համար ուստի նրա մարմինը ենթարկվում է շատ մարդածին թունավոր նյութերի բարձր կոնցենտրացիաների:

Սպիտակ,կամ բևեռային արջը Հյուսիսի բնակիչ է,նա բնակվում է արկտիկական մասերում,մայրցամաքային շերտի տարածքում ՝ Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոսի ծայրամասի երկայնքով:

Սովորաբար, արջը հավատարիմ է մնում բազմամյա սառույցի տարածքին և հարմար պայմաններում կարող է քայլել դրանց երկայնքով դեպի Հյուսիսային բևեռ:

Կյանքի երրորդ տարում (գարնանը) ձագերը թողնում են իրենց մորը և սկսում անկախ կյանք: Բևեռային արջի կյանքի տևողությունը բնության մեջ մինչև 40 տարի է:

Բևեռային արջի կյանքը սերտորեն կապված է ծովային սառույցի հետ, որը հիմնական բնակավայրն է: Դրա վրա արջերը որսում են իրենց հիմնական որսը ՝ օղակաձև և մորուքավոր ձկներին :

Աշնան վերջում, մայր ցամաքի ափին և Արկտիկայի կղզիներում, հղի կանայք կազմակերպում են «հայրական» խոռոչներ, որոնցում նրանք սերունդ են բերում: Մնացած բևեռային արջերը չեն գտնվում իրենց խոռոչներում:

Կայքեր,որոնցից օգտվել եմ

1 կայք-ռուսական
2 կայք-ռուսական
3 կայք-ռուսական

4 կայք-ռուսական

Թեմա`  Զուգահեռ ուղիղների սահմանումը:

Առաջադրանքներ՝ հետևյալ դասագրքից,խնդիր 217,222,223, էջ 69

№217

Ապ․որ a ll b,եթե

ա/<1-37⁰

բ<1=<6

գ/<1-45⁰,իսկ <7=3*<3

ա/<1-37⁰

Քանի,որ <7=143⁰,ապա <8=37⁰(180⁰),հետևաբար <7=<1,իսկ դրանք միակողմանի անկյուններ են

Ըստ հավասարության առաջին հայտանիշի,<1=<2,հետևաբար a ll b

բ<1=<6

Քանի,որ <6 և <8 հակադիր են,ուրեմն հավասար են։Ստացվում է,որ <1=<8,իսկ նրանք համապատասխան անկյուններ են։Ըստ հավասարության 3 հայտանիշի a ll b:

գ/<1-45⁰,իսկ <7=3*<3

Քանի,որ <1 և<3 հակադիր են,ուստի և հավասար են։հետևաբար <7 հավաասար կլինի 135⁰

45⁰*3,որովհետև <7 երեք անգամ մեծ էր <3-ից։Դրանից =>,որ <8=45⁰(180⁰-135⁰),<8=<3,ուստի ըստ հավասարության երկրորդ հայտանիշի a ll b:

№222

Ք,որ անկյունները խաչադիր են,ստացվում է,որ հավասար են։Ամեն անկյուն հավասար է մյուսին։Ստացվում է 105⁰։210⁰/2=105⁰։

№223

Ք,որ a ll b,հետևաբար <1+<2=180⁰

Ք,որ միակողմանի են,հետևաբար 180⁰։Տարբերությունը-32 աստիճան

(180-32)/2=74⁰

74+32=106⁰

Պատ․՝

<1=74⁰

<2=106⁰

(106⁰+74⁰=180⁰)

In Argentina

In Argentina the weather is warm at Christmas. Preparations for Christmas begin very early in December and even in November. Many people in Argentina are Catholic and they also celebrate Advent.

House are beautifully decorated with lights and wreaths of green, gold, red and white flowers. Red and white garlands are hung on the doors of houses. Christmas Trees are also very popular and they are often decorated by 8th December (the feast of the Immaculate Conception — when Catholics celebrate when Mary was conceived). Some people like to put cotton balls on the Christmas Tree to represent snow! Artificial trees are far more common that real ones in Argentina. They can also come in different colors other than green, like white or blue!

The Nativity scene or ‘pesebre’ is also an important Christmas decoration in Argentina. The pesebre is put near to the Christmas tree.

Christmas Cards aren’t common in Argentina and although some people give and receive presents, it’s normally only between close family and friends.

The main Christmas celebrations take place on Christmas Eve. Many Catholics will go to a Mass in the late afternoon.

The main meal Christmas is eaten during the evening of Christmas Eve, often about 10pm or 11pm. It might be served in the garden or be a barbecue! Some popular dishes include roasted turkey, roasted pork (in northern Argentina, some people will have goat), ‘vitel toné’ (slices of veal served with a creamy anchovy and tuna sauce), stuffed tomatoes, salads and lots of different sandwiches like ‘pan de atun’ (special tuna sandwiches), ‘sandwiches de miga’ (sandwiches made of thin white bread without the crusts — they can be single, double or multi-layered!) and ‘torre de panqueques’ (a sandwich ‘cake’ made from several layers of tortillas with different fillings).

Dessert can be Christmas bread and puddings like ‘Pan Dulce’ and Panetone as well as fruit salad, ice cream and different sorts of pies. There will also be sweets like chocolate raisins, sugar-coated peanuts or almonds, ‘mantecol’ (a semi-soft nougat made from peanut butter) and different kinds of ‘turron’ (hard nougat).

At midnight there will be the sound of lots of fireworks. People also like to ‘toast’ the start of Christmas day. Some people like to go to midnight services, but other prefer to stay at home and let off fireworks and then open their presents under the tree. More poeple are also going to over night parties and nightclubs as well now.

Some children will hope that ‘Papá Noel’ (Father Christmas/Santa Claus) will bring their presents. Some will hope that ‘El Niño Diós’ (the Baby Jesus) will bring them. Both of those will probably bring presents on Christmas Eve. However, some children will wait until Epiphany (6th of January) and hope that the ‘Reyes Magos’ (The Three Wise Men) will bring their gifts!

Another Christmas Eve night tradition are ‘globos’, paper decorations with a light inside that float into the sky (like Chinese Lanterns). The sky is filled with them on Christmas Eve after midnight.

Some people stay awake all the night chatting and seeing friends and family and then spend lots of Christmas Day sleeping. Some people may go to mass again in the morning or late afternoon on Christmas Day and there will be lots of yummy leftovers to eat!

In Armenia

Christmas in Armenia

The Armenian Apostolic Church celebrates Christmas on January 6th. On this day it also celebrates the Epiphany (which means the revelation that Jesus was God’s son). Epiphany is now mainly the time Churches remember the Visit of the of Wise Men to Jesus; but some Churches, like the Armenian Apostolic Church, also celebrate the Baptism of Jesus (when he started his adult ministry) on Epiphany.

Some Armenians fast (don’t eat anything) in the week before Christmas. The Christmas Eve meal is called khetum ‘Խթում’. It often includes dishes such as rice, fish, nevik ‘նուիկ’ (green chard and chick peas) and yogurt/wheat soup called tanabur ‘թանապուր’. Desserts include dried fruits and nuts, rojik (whole shelled walnuts threaded on a string and encased in grape jelly), bastukh (a paper-like dessert made of grape jelly, cornstarch and flour). This lighter menu is designed to ease the stomach off the week-long fast and prepare it for the larger Christmas Day dinner. Children take presents of fruits, nuts, and other candies to older relatives.

Santa Claus Gaghant Baba / Kaghand Papa traditionally comes on New Year’s Eve (December 31st) because Christmas Day itself is thought of as more of a religious holiday in Armenia.

In Armenian Happy/Merry Christmas is Shnorhavor Amanor yev Surb Tznund (Շնորհավոր Ամանոր և Սուրբ Ծնունդ) (which means ‘Congratulations for the Holy Birth’). Happy/Merry Christmas in lots more languages.

At the beginning of December a big Christmas Tree (Tonatsar) is put up in Republic Square in Yerevan, the capital of Armenia.

Favorite and traditional Holiday foods in Armenia include Anooshaboor (Armenian Christmas Pudding), Khozee bood (glazed ham) and dried fruits. Every house is ready with lots of sweets because anyone might knock on the door and come in for a party!

Ես կենսաբանության դասերին եղել եմ ակտիվ ու միշտ սովորել եմ։Ես հիմա կներկայացնեմ իմ նախագծերը և իմ նյութերը ամիսներով։

Սեպտեմբեր ամիս-Կենսաբանություն — Մեղուներ,Կենսաբանություն 25․09 ՝ Բակտերիաներ

Հոկտեմբեր ամիս-Օձեր,Բորբոսասնկեր,Մամուռներ

Նոյեմբեր ամիս-Ջրիմուռներ,Պտերներ,Պատրաստում ենք գինի

Դեկտեմբեր ամիս-Մերկասերմեր,Ծածկասերմեր,Կրկնակի բեղմնավորում

Նախագծեր

Սեպտեմբեր-Կենսաբանություն — Մեղուներ,Կենսաբանություն 25․09 ՝ Բակտերիաներ

Հոկտեմբեր-Բորբոսասնկեր,Մամուռներ

Նոյեմբեր-Պատրաստում ենք գինի

Դեկտեմբեր-Կրկնակի բեղմնավորում,Ծածկասերմեր

Ինձ ամենաշատը դուր եկավ Բորբոսասնկեր,Մամուռներ,իսկ այդքան էլ դուր չեկավ Կրկնակի բեղմնավորում։

Ինձ շատ դուր եկավ բորբոսասնկեր թեման,որովհետև այդ նախագծի շրջանակներում պետք է կատարվեր աշխատանք,որի ընթացքում պետք է ցուցադրվեին հետաքրքիր փորձեր։Ես կատարել եմ այդ փորձը և ամեն օր դիտելով և ուսումնասիրելով խնձորը ես շատ զարմացա,որ վերջում ունեցավ այդպիսի տեսք։Իսկ մամուռներ թեման սիրեցի այն պատճառով,որ այն շատ հետաքրիքր թվաց ինձ և շատ հետաքրքիր թվաց ուսումնասիրելով և ջրի տակի մամուռները և արտաքին։Փորձ պետք չէր կատարել,բայց ամեն դեպքում շատ հետաքրքիր էր իմանալ կառուցվածքը բազմացումը և այլն և այլն․․․

Իսկ կրկնակի բեղմնավորում թեման ինձ դուր չեկավ այն պատճառով,որ այնտեղ միքիչ խառնված էր ու միքիչ դժվար։Բայց ամեն դեպքում այն նույնպես շատ հետաքրքիր էր,զվարճալի և ուրախ։Շատ ուրախ եմ,որ կարողացել եմ մասնակցել այս նախագծերին։

Ծածկասերմ բույսերի բազմացումըԻնչպես արդեն գիտեք, ծածկասերմ կամ ծաղկավոր բույսերը հանդիսանում են երկրագնդի վրա առկա ժամանակակից կատարյալ բուսատեսակները: Ծաղկավոր բույսերի կատարելագործման, տարածման և գերակշռության ձեռք բերման գործում կարևոր դեր է ունեցել բազմացման ձևերի զարգացումը: 

  Ծաղկավոր բույսերը բազմանում են և՛ անսեռ ճանապարհով, և՛ սեռական եղանակով:Ծաղկավոր բույսերի անսեռ բազմացման ձևը կոչվում է վեգետատիվ բազմացում:Վեգետատիվ բազմացումը իրականանում է վեգետատիվ համակարգի օրգանների՝ արմատի, տերևի, ցողունային կտրոնների միջոցով:Ծաղկավոր բույսերի սեռական բազմացումը իրականացվում է սեռական օրգանների՝ ծաղիկների միջոցով:Ծաղիկն իրենից ներկայացնում է ձևափոխված և կարճացած ընձյուղ, որից ձևավորվում է ապագա սերմն ու պտուղը:

 Ծաղիկները չափազանց բազմազան են իրենց չափերով, ձևերով, գույներով, սակայն բոլորն էլ ունեն կառուցվածքի միասնական հատկանիշներ:Ծաղիկը զարգանում է ծաղկակոթի վրա և լայնանում է ծաղկակալում, որն իր վրա կրում է ծաղկի մնացած մասերը: Մանր կանաչ տերևներից՝ բաժակաթերթիկներից, ձևավորվում է բաժակը, իսկ վառ և գունավոր պսակաթերթիկներից՝ պսակը:Բաժակը և պսակը միասին կազմում են ծաղկապատյանը, որը վնասվածքներից պաշտպանում է ծաղիկը և գրավում կենդանիներին:

 Որոշ ծաղիկներ ծաղկապատյանի հիմքում ունեն նեկտարանոցներ, որոնց արտադրած նեկտարը սնունդ է հանդիսանում միջատների և թռչունների համար: Հետևաբար սնվելով ծաղկի նեկտարով կենդանիները իրականացնում են փոշոտում: Ծաղկին բնորոշ է արական օրգան՝ առէջ՝ կազմված առէջաթելից և փոշեպարկից: Փոշեպարկում զարգանում են բազմաթիվ փոշեհատիկները, որոնց ամբողջությունը առաջացնում է ծաղկափոշի: Դրանցից յուրաքանչյուրը կրում է երկու ♂ գամետ և մեկ վեգետատիվ բջիջ:  

 Ծաղկին բնորոշ է իգական օրգան՝ վարսանդ՝ կազմված սպիից, սռնակից և սերմնարանից: Սերմնարանում գտնվում են սերմնասկզբնակները, որոնցից յուրաքանչյուրը կրում է մեկ ♀ գամետ՝ ձվաբջիջ և մեկ կենտրոնական բջիջ:  

 Ծաղիկները կարող են լինել միասեռ, երկսեռ և անսեռ.

• Միասեռ ծաղիկներն ունեն կա՛մ առէջներ, կա՛մ վարսանդ:
• Երկսեռ ծաղիկներն ունեն և՛ առէջներ, և՛ վարսանդ:
• Անսեռ ծաղիկները չունեն ո՛չ առէջներ, ո՛չ վարսանդ:

Ինչպես արդեն գիտեք, սեռական բազմացման հիմքում ընկած է բեղմնավորումը՝ ♀ և ♂ սեռական բջիջների կամ գամետների միաձուլումը:

Ողջույն,ես Դավիթն եմ։Այս տարի մենք տեղափոխվեցինք 7 դասարան։Սկսվեցին նոր արկածներ։Եվ հիմա կցույց տամ իմ առաջին ուսումնական շջանի հաշվետվությունը՝ամփոփումը։Ես մասնակցել եմ բազում նախագծերին,ճամփորդությունների և տարբեր միջոցառումների։

Տարբեր առարկաներից,տարբեր նախագծերի եմ մանսակցել։Ես մասնակցել եմ ճամփորդությունների։Ահա իմ ճամփորդությունները առաջին ուսումնական շրջանի ժամանակ։

Ճամփորդություն <<Դեպի Դավալվա սար>> և Վազգեն Սարգսյանի տուն-թանգարան

Այս ճամփորդությանը ես գնացել եմ 2020 թվականի,սեպտեմբերի 20-ին

Ճամփորդություն <<Դեպի Բյուրական և Ամբերդ ամրոց>>

Իսկ այս ճամփորդության մասնակցել եմ սեպտեմբերի 11-ին։Շատ հետաքրքիր էր և զվարթ,կուզենայի կրկնել։

Ճամփորդություն <<Դեպի Արատես>>,նաև ռուսերեն լեզվով

Հիմա նախագծերը

Ես մասնակցել եմ շատ նախագծերի,բայց կուզեմ նշել հետևյալ նախագծերը,որոնք իմ դուր եկան,և ես հաճույքով մասնակցեցի։Թարգմանել եմ բազում փաստեր,պատմություններ տարբեր լեզուներից։

Մայրենի,Հայոց լեզու,Գրականություն

Այստեղ ներկայացված են նախագծեր,որոնք ինձ շատ են դուր եկել

Նախագծեր-Էկզոտիկ կենդանիներ,Փաստեր Արեգակնայի համակարգի մասին,Ութ հազվագյուտ երևույթներ,Հյուսիսափայլ կամ բևեռափայլ-թարգմանություն,Որովայնային տիֆ՝հիվանդություն,Դիֆթերիա՝մահացու վիրուս,Արցախա-ադրբեջանական հակամարտություն,

Միջոցառումներ-Սեբաստացու օրեր,Սեբաստացու անխոնջ ընթերցանության ոճը,Սեբաստացու իմացական կարողությունների մասին

Մաթեմատիկա,Հանրահաշիվ,Երկրաչափություն

Մաթեմատիկայի նախագծերին և միջոցառումների մեծ հաճույքով մասնակցել եմ։Ինձ շատ դուր եկավ մաթեմատիկա առարկայի նախագծերը։

Նախագծեր-Մասնակցել եմ ֆլեշմոբներին,Ֆլեշմոբ 11,11,Բազմանդամներ,Նոյեմբեր ամսվա նախագիծը,Միանդամներ,Բնական ցուցիչներ,իսկ երկրաչափությունից կուզենամ նշել այս նախագծերը,զուգահեռ ուղիղներ,Ինքնաստուգում երկրաչափությունից,Ինքնաստուգում երկրաչափությունից 2,Կրկնողություն,Եռանկյունների հավասարության 2 և 3 հայտանիշները,Գործնական աշխատանքներ,անկյունների չափում

Միջոցառումներ-նախագծեր-Սովորողների աճը 2018-2020 թվականներին դիագրամի վրա,Սովորողների աճը տարբեր դպրոցներում։Նաև մասնակցել եմ միջոցառումների,որոնցից են սեբաստացու օրերի հաշվարկը և վաճառումը։

Ռուսերեն

Մասնակցել եմ բազում նախագծերի,ճամփորդությունների և միջոցառումների։

Ճամփորդություն <<Դեպի Արատես>>,как мы отдыхали в Аратесе

Միջոցառումներ-նախագծեր-История одной улицы,Памятники школы,Սեբաստացու օրեր.История вековой мудрости,Моя милая родина,герои наших дней,В мире животных,Я не бываю так занят,Братья и сестра

Անգլերեն

Նախագծեր-Ամանորյա նախագծեր-The Children of Wind and the Clan of Peace Christmas Story.The Christmas Story.Past simple and irregular words.Making friends.Who is your hero?․Heroes,English page 18-20.Helping at the hospital,English homework page 6-11 all exersices,English tasks

Նախագծեր-Սեբաստացու օրեր, կրթահամալիրի տոն

Կենսաբանություն

Նախագծեր-միջոցառումներ

Միջոցառումներ-Սեբատսացու օրեր

Կրկնակի բեղմնավորում,Մերկասերմեր,Պատրաստում ենք գինի,Պտերներ,Ջրիմուռներ,Մամուռներ,Բորբոսասնկեր,Օձեր,Կենսաբանություն 25․09 ՝ Բակտերիաներ,Կենսաբանություն — Մեղուներ

Ոսկերչություն

Նախագծեր-Միջոցառումներ

Ես՝ոսկերչության լաբորատորիայում

Քիմիա

Նախագծեր-Դաս 13՝Երկաթի և ծծումբի խառնուրդի բաժանումը ջրով և մագնիսով,Գործնական աշխատանք՝սպիրտի թորումը,ձեթի և ջրի խառնուրդների բաժանումը՝բաժանիչ ձագարի միջոցով,Գործնական աշխատանք`Երևանի քարհանքից բերված կերակրի աղի մաքրումը,Երևույթները՝ քիմիայի լաբորատորիայում,Յոդ՝Ֆիզիկական հատկություններ

Ֆիզիկա

Նախագծեր-Նյութի խտություն։Խտության միավորները։,Մարմինների փոխազզեցություն,Ինտերնետային պաշարներ՝Մաս 2,Տարբեր երկրների զանգվածի չափման միավորները,Մարմինների փոխազդեցությունը։Մարմնի Զանգված։Զանգվածի միավորները՝Գ․Մխիթարյանի գրքից,Էջ 26-29,Մարմնի զանգված։Զանգվածի միավորները։Զանգվածի չափման գործիքները։

Դեկտեմբերի 17

Թեմա`  Զուգահեռ ուղիղների սահմանումը:

Առաջադրանքներ՝ հետևյալ դասագրքից,խնդիր 217,222,223, էջ 69

Արաբական խալիֆություն

Արաբական արծաթե դրամներ

Արաբական խալիֆություն

Արաբական խալիֆություն

Արաբ հեծյալ զինվոր

Արաբական խալիֆության դեսպանների ընդունելության արարողություն

Օմարի մզկիթը Երուսաղեմում (668թ.)

VII–VIII դարերում արաբները, նվաճելով Հնդկաստանի ու Չինաստանի սահմաններից մինչև Ատլանտյան օվկիանոս հասնող վիթխարի տարածքը, ստեղծեցին միջնադարի աշխարհակալ հզոր տերություններից մեկը՝ Արաբական խալիֆությունը: Ասիայի ու Աֆրիկայի բազմաթիվ երկրներում տարածվեց մահմեդականությունը, իսկ որոշ երկրներում՝ նաև արաբերենը: Հայաստանում խալիֆության բուն տիրապետությունը տևել է շուրջ 160 տարի՝ 701–862 թթ.:

Արաբներն Արաբական թերակղզու հիմնական բնակիչներն են: VII դարի սկզբներին արաբական ցեղերն ընդունեցին նոր կրոն՝ մահմեդականություն, որը նպաստեց նրանց միավորմանն ու հզորացմանը. այն «սրբազան պատերազմի» կոչ էր անում ընդդեմ «անհավատների»՝ այլադավան մարդկանց ու երկրների: Արաբական նվաճումների համար նպաստավոր էր նաև միմյանց դեմ մղած տևական պատերազմների հետևանքով Սասանյան Իրանի և Բյուզանդիայի թուլացումը: 632–656 թթ-ին արաբները նվաճեցին Սասանյան տերությունը, իսկ Բյուզանդիայից բռնագրավեցին Պաղեստինը, Ասորիքը, Եգիպտոսը և ամբողջ Հյուսիսային Աֆրիկան: 711 թ-ին նրանք անցան Ջիբրալթարը և նվաճեցին Իսպանիան: Այնուհետև ներխուժեցին Ֆրանկական պետություն, սակայն 732 թ-ին Պուատիեի ճակատամարտում կրած պարտությունը վերջ դրեց Եվրոպայում նրանց ծավալմանը: Օմայանների հարստության (661–750 թթ.) հիմնադիր Մուավիան խալիֆության մայրաքաղաք դարձրեց Ասորիքի Դամասկոս քաղաքը: Նա սահմանեց խալիֆների իշխանության ժառանգականության կարգը (մինչ այդ խալիֆն ընտրվում էր). խալիֆը բացարձակ միապետ էր, մահմեդական աշխարհի կրոնապետ և զինվորական առաջնորդ: Գրավյալ տարածքների կառավարումը հանձնվեց ամիրներին (էմիր): Ստեղծվեց տարբերակված հարկահանություն. քրիստոնյաները և հրեաները պետք է ավելի բարձր հարկ վճարեին, քան մահմեդականություն ընդունած ոչ արաբները, բայց արաբների համեմատությամբ` ավելի բարձր: Բոլոր մահմեդականները պետք է ծառայեին բանակում, իսկ ոչ մահմեդականների մուտքը բանակ արգելվում էր: Խալիֆ Աբդ ալ Մալիքի (685–705 թթ.) օրոք արաբերենը հռչակվեց պետական լեզու, որը մեծապես նպաստեց պետության ամրացմանն ու արաբալեզու հարուստ մշակույթի ստեղծմանը: Հատվեցին առաջին արաբատառ դրամները` դինար, դիրհեմ, ֆիլս: 750 թ-ին Օմայանների ընդդիմադիրների ղեկավարներից Աբու ալ Աբբասը հեղաշրջում կատարեց, և իշխանությանը տիրացան Աբբասյանները (750–1055 թթ.): Նրանց հարստության օրոք Արաբական (Բաղդադի) խալիֆությունն առավելագույն ծաղկման հասավ հատկապես VIII–IX դարերում: Աբբասյան նշանավոր խալիֆներից էին Աբու ալ Մանսուրը (754–775 թթ.), Հարուն ալ Ռաշիդը (786–809 թթ., «Հազար ու մի գիշեր» հեքիաթների ժողովածուի հերոսներից) և ուրիշներ: Աբբասյանների օրոք հաստատված երկարատև խաղաղությունը նպաստեց տերության տնտեսության բարգավաճմանը: Աբու ալ Մանսուրի օրոք կառուցվեց Բաղդադ մայրաքաղաքը, որը կարճ ժամանակում դարձավ առևտրի, արհեստների, կրթության և կառավարման կենտրոն: Արաբական խալիֆությունը բազմազգ ավատատիրական բռնապետություն էր, որը երկար չգոյատևեց: Արդեն 756 թ-ին նրանից անջատվեց Կորդովայի Էմիրությունը, հետագայում՝ Մարոկկոն և Թունիսը: IX դարի կեսերին անկախացավ Եգիպտոսը, 885 թ-ին՝ Հայաստանը և այլ երկրներ: Այդ ամենն ավարտվեց 1055 թ-ին սելջուկ-թուրքերի կողմից Բաղդադի գրավումով:
Արաբական խալիֆության տիրապետությունը ՀայաստանումԱրաբական զորքերը Հայաստան են ներխուժել 640 թ-ին և որոշ ժամանակ սահմանափակվել միայն երկրի ասպատակությամբ: Հայոց իշխան ու սպարապետ Թեոդորոս Ռշտունու և Ասորիքի արաբ կառավարիչ (հետագայում՝ խալիֆ) Մուավիայի միջև 652 թ-ին կնքված հայ-արաբական պայմանագրով Հայաստանը համարվել է խալիֆության հպատակ պետություն: Հայոց իշխան Համազասպ Մամիկոնյանի օրոք (654–661 թթ.) Հայաստանը թոթափել է արաբական հպատակությունը, սակայն նրա հաջորդը` Գրիգոր Մամիկոնյանը, նորից ընդունել է արաբների գերիշխանությունը. 652 թ-ի պայմանագրով վճարել է տարեկան 500 ոսկեդրամ: Օգտվելով Արաբիայում ծագած ապստամբությունից՝ 683 թ-ին Հայաստանը հրաժարվեց հարկատվությունից, իսկ Աշոտ Բագրատունին (685–689 թթ.) ձեռք բերեց լիակատար անկախություն:Բյուզանդիայի Հուստինիանոս II կայսրը, նվաճելով Հայաստանը, 689 թ-ին երկրի կառավարիչ նշանակեց Ներսեհ Կամսարականին, սակայն նրա հաջորդ Սմբատ Բագրատունու օրոք Մուհամմադ իբն Մրվանը մի քանի արշավանքներով (693–701 թթ.) վերջնականապես նվաճեց Հայաստանը: Արաբական խալիֆության բուն տիրապետությունը Հայաստանում  701–862 թթ-ին էր: Հայաստանը, Վիրքը, Աղվանքը, Չողա երկիրը (Դարբանդ) միավորվեցին մեկ վարչական միավորի՝ Արմինիայի  մեջ, որը կառավարում էր արաբ ոստիկանը, իսկ Հայաստանը՝ Հայոց իշխանը: Ոստիկանի նստավայրն սկզբում Դվինն էր, իսկ 789 թ-ից՝ Պարտավը: Ատրպատականի, Վերին Միջագետքի և երբեմն այլ նահանգների հետ Արմինիան կազմում էր խալիֆության հյուսիսային փոխարքայությունը: Առաջին ոստիկան Աբդալլահը ծանր հարկեր դրեց բնակչության վրա, սկսեց կրոնական հալածանքներ: Նա ցանկանում էր հայ նախարարներին զրկել ժառանգական իշխանությունից, ոչնչացնել նրանց զորական ուժը: Սակայն 703 թ-ի ձմռանը տեղի ունեցավ Վարդանակերտի ճակատամարտը, և արաբները Սմբատ Բագրատունուց ջախջախիչ պարտություն կրեցին (սպանվեց նաև Աբդալլահ ոստիկանը): Ապստամբությունից հետո խալիֆը Հայաստանում հաստատված իր զորավարներին կարգադրեց ոչնչացնել հայ նախարարական դասը: 705 թ-ին Նախճավանի արաբական զորքերի հրամանատար Կասըմը այրուձիու հաշվառման և ռոճիկ վճարելու պատըրվակով իր մոտ հրավիրեց հայ նախարարներին, ձերբակալեց և փակել տվեց Նախճավանի ու մոտակա Խրամ ավանի եկեղեցիներում: Կասըմի հրամանով հրդեհվեցին այդ եկեղեցիները, ողջակիզվեցին այնտեղ փակված նախարարներն իրենց մարդկանցով (շուրջ 1200 հոգի): Սակայն Աբդ ալ Ազիզ ոստիկանը հայերի նոր ընդվզումները կանխելու մտահոգությամբ վերադարձրեց վտարանդի նախարարներին՝ վերականգնելով նրանց ժառանգական իրավունքները: Հայաստանը պահպանեց իր ներքին ինքնավարությունը. Հայոց իշխանի ու սպարապետի գլխավորությամբ երկիրը կառավարում էին հայ նախարարները: Օգտվելով Օմայանների դեմ բռնկած շարժումից և Բյուզանդիայի առաջխաղացումից՝ հայ նախարարները Գրիգոր Մամիկոնյանի գլխավորությամբ 748 թ-ին որոշեցին ապստամբել: 748–750 թթ-ի ապստամբության ժամանակ Հայոց իշխան ընտրվեց Մուշեղ Մամիկոնյանը (748–752 թթ.): 750 թ-ին իշխանության գլուխ անցած Աբբասյան հարստության հիմնադիր Աբու ալ Աբբասին հաջողվեց ճնշել ազատագրական շարժումները: Նրա դաժան հարկային քաղաքականությունն ու հալածանքները 774 թ-ին հանգեցրին խալիֆության դեմ հայերի ամենամեծ ապստամբությանը, որի նախաձեռնողն Արտավազդ Մամիկոնյանն էր: Կումայրիում սպանելով խալիֆության հարկահանների պարագլխին՝ նա հետ վերցրեց հավաքած հարկը և հեռացավ Բյուզանդիայի սահմանները: Ի պատասխան՝ արաբներն էլ ավելի սաստկացրին խստությունները, որի հետևանքով Տարոնում ապստամբեց Մուշեղ Մամիկոնյանը և կոտորեց արաբներին: 774–775 թթ-ի ձմռանը հավաքվեց շուրջ 5 հզ. ռազմիկ, և ապստամբները պաշարեցին Կարին քաղաքը: Աղձնիքի կողմից Հայաստան մուտք գործած արաբական 30-հզ-անոց զորքն Արճեշի և Արձնիի ճակատամարտերում հայկական ուժերին պարտության մատնեց: Արձնիի ճակատամարտում ընկան Սմբատ Բագրատունին, Մուշեղ և Մանվել Մամիկոնյանները և 3 հզ. զինվոր: 774–775 թթ-ի ապստամբության ճնշումից հետո ասպարեզից հեռացան նախարարական շատ տներ (Մամիկոնյանները, Կամսարականները, Ամատունիները, Ռշտունիները, Գնունիները և ուրիշներ): Մինչև IX դարի սկիզբը հայ նախարարները զրկված էին հարկեր հավաքելու իրավունքից: Երկիրը հնազանդ պահելու համար  Հայաստան բերվեցին արաբական որոշ ցեղեր` կայսիկներ, ութմանիկներ և այլն, հետագայում ստեղծվեցին ամիրություններ:IX դարի սկզբին Հայաստանը վերականգնեց իր ներքին ինքնավարությունը, հարկերը նորից հավաքում էին հայ նախարարները:  Բագրատունիների ամրապնդված դիրքերը և Ատրպատականում Բաբեկի գլխավորած սոցիալական շարժումն Աբբասյաններին ստիպեցին ճանաչել Բագրատունիների իշխանությունն Արմինիայում. 826 թ-ին Աշոտ Մսակերի որդի Բագարատ Բագրատունին ճանաչվեց իշխանաց իշխան, իսկ նրա եղբայր Սմբատը՝ Հայոց սպարապետ: Սակայն Մութավաքիլ խալիֆը (847–861 թթ.), կամենալով վերացնել Հայաստանի ինքնավարությունը, 849 թ-ին այնտեղ ուղարկեց Աբու Սաիդ (Աբուսեթ) ոստիկանին՝ հարկային մեծ լիազորություններով: Սակայն Աղձնիքի Ձորա պահակի մոտ նրան դիմավորեց Բագարատ Բագրատունու գլխավորած պատվիրակությունը, հարկերը հանձնեց` թույլ չտալով մտնել Հայաստան: 851 թ-ին Աբու Սաիդը վերադարձի ճանապարհին մահացավ: Նրան հաջորդեց որդին` Յուսուֆը, որը, գալով Խլաթ, խաբեությամբ իր մոտ կանչեց Բագարատ Բագրատունուն՝ իր փոխարեն ոստիկան նշանակելու պատըրվակով, կալանավորեց և ուղարկեց խալիֆի նստավայր՝ Սամառա, իսկ ինքը գնաց Մուշ` ձմեռելու: Բագարատ Բագրատունու որդիներ Աշոտն ու Դավիթը զինեցին ազատասիրությամբ հռչակված Սասունի և Խութի հայ լեռնականներին, որոնց առաջնորդը դարձավ Խութեցի Հովնանը: 851–852 թթ-ի ձմռանը ապստամբները, հանկարծակիի բերելով թշնամուն, ներխուժեցին Մուշ, կոտորեցին արաբներին և սպանեցին Սբ Փրկիչ եկեղեցում թաքնված Յուսուֆին: Այս իրադարձությունները հետագայում դարձան «Սասնա ծռեր» ժողովրդական դյուցազնավեպի պատմական հիմքը: Ապստամբությունն աստիճանաբար ծավալվեց ոչ միայն Հայաստանում, այլև Արմինիայի մյուս երկրներում: Զայրացած խալիֆը 852 թ-ի գարնանը Հայաստան ուղարկեց թուրք զորավար Բուղային, որը հայտնի էր իր նենգությամբ ու դաժանությամբ: Նա նախ ներխուժեց Աղձնիք, ապա՝ Սասուն-Խութ, գերեվարեց Աշոտ և Դավիթ Բագրատունիներին, Խութեցի Հովնանին և ուղարկեց Սամառա: Հաջորդ տարվա գարնանը Բուղան ասպատակեց Սյունիքը, անցավ Հյուսիսային Հայաստան, ապա գրավեց Տփղիսը: Այնուհետև գերեվարեց և Սամառա ուղարկեց Գարդմանի, Լեռնային Ուտիքի ու Խաչենի հայ իշխաններին և Հարավային Արցախի Գտիչ (Քթիշ) ամրոցում պաշարեց Եսայի Աբու Մուսե իշխանին: Վասպուրականում նոր ծագած ապստամբության ժամանակ Գուրգեն Ապուպելճ Արծրունին կոտորեց Բուղայի թողած արաբական զորքը և ազատագրեց երկիրը: Ապստամբության հաջող ելքը Բուղային ստիպեց ճանաչել Արծրունիների իրավունքները, իսկ Գուրգեն Ապուպելճին՝ Վասպուրականի իշխան: Դրանով նա նպաստեց նաև Հայաստանի ներքին ինքնավարության փաստացի վերականգնմանը: 855 թ-ին խալիֆը Բուղային հետ կանչեց: Սամառա աքսորված Սմբատ Բագրատունու փոխարեն 862 թ-ին Հայոց իշխանաց իշխան ու սպարապետ ճանաչվեց նրա որդին՝ Աշոտը, որը վերականգնեց Հայաստանի անկախությունը և 885 թ-ին ճանաչվեց Հայոց թագավոր (Աշոտ Ա Մեծ): Արաբական տիրապետությունը մեկուկես դարով կասեցրեց երկրի բնականոն զարգացումը: Տնտեսական կյանքն անկում ապրեց, խիստ տուժեց առևտուրը, գրեթե ընդհատվեցին շինարարական աշխատանքները:Տես նաև Բագրատունիներ, Բյուզանդիա, Մահմեդականություն:

Դասի հղումը 

1. Որո՞նք են տնտեսության զարգացման նախադրյալները-արդյունաբերություն,գյուղատնտեսություն,սպասարկման ոլորտ
2. Նշեք 5 երկիր որտեղ տնտեսության առաջատար ճյուղը
   ա) գյուղատնտեսությունն է-Ֆրանսիա , Գերմանիա , Կանադա , ԱՄՆ , Ավստրալիա-երկրներ,շրջաններ-Սիցիլիան` Իտալիայում, Պոմերանիան` Գեմանիայում
   բ) արդյունաբերությունն է-Բրազիլիա,Մեքսիկա,Մալայզիա,Ալյասկա,Իսպանիա-երկրներ,շրջաններ-Դոնբասը` Ուկրաինայում եւ Ռուսաստանում, Ուրալը` Ռուսաստանում
   գ) սպասարկման ոլորտն է-Իտալիա,Ֆրանսիա,Իսպանիա,Քաթար,ԱՄՆ
3. Ի՞նչ ազդեցություն  ունի բնակչության սեռատարիքային կազմը տնտեսության զարգացման վրա: Քանի որ տարբեր երկրներից վարկյան առ վարկյան մարդիկ բազմանում են:Այդպիսով տնտեսության վրա լավ ազդեցություն է թողում:Սեռատարիքային մարդիկ կամ միջին տարիքի մարդիկ ավելի շատ օգուտ են բերում,քան ծերերը կամ փոքրերը։Օրինակ 22-45 տարեկան մարդիկ աշխատում են,և ավելի շատ փող են ստանում,որով զարգացնում են տնտեսությունը։Այսպիսով սեռատարիքային մարդիկ ավելի շատ գումար են բերում և ավելի են զարգացնում տնտեսությունը։
4. Ի՞նչ ազդեցություն ունի երկրի աշխարհագրական դիրքը երկրի տնտեսության զարգացման վրա. բերել օրինակներ:Աշխարհագրական դիրքը շատ մեծ դիրք ունի երկրի զարգացման բնագավառների վրա։Եթե աշխարհագրական դիրքը լավն է,օգտակար հանածոները շատ են,ապա այդ երկիրը ունի լավ,բարենպաստ աշխարհագրական դիրք։Օրինակ Հայաստանը,այն չունի բարենպաստ դիրք,որովհետև գրեթե կեսը լեռնային վայրեր են։Այսպիսով եթե աշխարհագրական դիրքը բարենպաստ է,ապա տնտեսությունը նույնպես արագ կզարգանա։Օրինակ Սաուդյան Արաբիան,այնտեղ բարենպաստ դիրք է,նույնը Ադրբեջանը,դրա պատճառով այնտեղ օգտակար հանածոները շատ են ։
5. Ի՞նչ ազդեցություն ունեն երկրի բնական պայմաններն ու ռեսուրսները երկրի տնտեսության զարգացման վրա. բերել օրինակներ:Բնական պայմանները նույնպես առաջնային դեր են խաղում զարգացման համար։Եթե տարածքը հարուստ է հանածոներով,այսինքն աշխարհագրական դիրքը բարենպաստ է,ապա այդ երկրի զարգացման վրա ազդում են նաև բնական պայմանները։Եկեք օրինակ բերեմ։Օրինակ Դանիան՝այնտեղ էլեկտրաէներգիայի չափաբաժինը ամենամեծն է։Իսկ ինչով է այն մեծ։Դրա վրա ազդում է կլիման։Մենք տեսած կլինենք պտտվող սարքերը,որոնց վրա ազդում է քամին՝կլիման,և էներգիան շատ է լինում։Դանիան ինչպես հասկացանք լավ կլիմա ունեցող երկիր է,այնտեղ քամին շատ է տեղի ունենում,դրա համար այն բարենպաստ երկիր է։Իսկ ռեսուրսները,օրինակ նավթը նույնպես դեր են խաղում զարգացման վրա։Դա նույնպես կախված է աշխարհագրական դիրքից։
6. Ի՞նչ ազդեցություն ունի հարևան երկրների ազդեցությունը երկրի տնտեսության զարգացման վրա. բերել օրինակներ:Հարևան երկրները նույնպես տեղ են զբաղեցնում զարգացման գործոնի վրա։Օրինակ Հայաստանը և Ադրբեջանը։Ադրբեջանը հարուստ է նավթով,իսկ Հայաստանը գրեթե ոչնչով։Հիմա օրինակ Լեհաստանը և Գերմանիան։Գերմանիան հարուստ է մեքենաներով։Իսկ Լեհաստանը նյութերով,որոնցով մատակարարում են Գերմանիա,և որոնցով մեքենաներ են պատրաստվում։Նրանք իրար օգնում են,մեկը մյուսին ինչ-որ բան է մատակակարում,իսկ մյուսը ստացված իրը։Նաև պետք է ունենալ լավ հարևաններ,որոնք չեն ցանկանում ոչնչացնել քո երկիրը՝այսինքն համերաշխ երկրներ են։Իսկ Հայատանը գրեթե ոչինչ չի մատակարարում Ադրբեջանին,որպեսզի այն փոխանցի նավթը։Իսկ Հայաստանը ունի վատ հարևաններ,որոնք փնտրում են ժամանակ,երբ կոչնչացնեն քո երկիրը։Այսպիսով դու պետք է ունենաս լավ հարևաններ,և օգտակար հանածոներ,որոնցով մատակարարես հարևան երկիրներ,այն կփոխանցի քեզ ստացված իրը։