Սևրի հաշտության պայմանագիրն ստորագրվել է 1920 թ-ի օգոստոսի 10-ին, Փարիզի Սևր արվարձանում: Պայմանագրով` Հայաստանը պետք է ստանար 90 հզ. կմ², իսկ ՀՀ-ի հետ կունենար 161330 կմ² տարածք՝ Սև ծով ելքով: Պայմանագրի 88–93-րդ հոդվածները վերաբերում են Հայաստանի։

Սևրի պայմանագիրը կնքվել է Թուրքիայի սուլթանական կառավարության և Առաջին աշխարհամարտում (1914–18 թթ.) հաղթանակած դաշնակից պետությունների՝ Մեծ Բրիտանիայի, Ֆրանսիայի, Իտալիայի, Ճապոնիայի, Բելգիայի, Հունաստանի, Լեհաստանի, Պորտուգալիայի, Ռումինիայի, Հայաստանի, Չեխոսլովակիայի, Սերբերի, Խորվաթների և Սլովենների թագավորության, Հեջազի (արաբական թագավորություն) միջև: Հայաստանի առաջին հանրապետության կողմից պայմանագիրն ստորագրել է պատվիրակության ղեկավար Ավետիս Ահարոնյանը: Վերջինս և արևմտահայության ներկայացուցիչ, Ազգային պատվիրակության ղեկավար Պողոս Նուբարը գլխավոր դաշնակից պետությունների հետ կնքել են լրացուցիչ պայմանագիր՝ ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների, դիվանագիտական և առևտրական հարաբերությունների վերաբերյալ: Միջազգային իրավունքի տեսակետից` ՀՀ-ն, որպես պայմանագրի մասնակից, ճանաչել են պայմանագիրն ստորագրած մյուս բոլոր պետությունները:

 Սևրի պայմանագրի հիմքում դրվել են 1916 թ-ին Լոնդոնում ստորագրված Սայքս-Պիկոյի գաղտնի համաձայնագրի (նախատեսում էր Օսմանյան կայսրության ասիական տիրույթների բաժանումը Մեծ Բրիտանիայի և Ֆրանսիայի միջև) ու 1920 թ-ի Սան Ռեմոյի (Իտալիա) խորհրդաժողովի որոշումները: 

Պայմանագիրը բաղկացած է 13 մասից և 433 հոդվածից: Թուրքիան Հայաստանը ճանաչել է որպես «ազատ ու անկախ պետություն»: Թուրքիան և Հայաստանը համաձայնել են Էրզրումի, Տրապիզոնի, Վանի ու Բիթլիսի վիլայեթներում (նահանգներ) 2 պետությունների միջև սահմանազատումը թողնել ԱՄՆ-ի նախագահի որոշմանն ու ընդունել նրա որոշումը և Հայաստանին դեպի ծով ելք տալու ու հիշյալ սահմանագծին հարող օսմանյան բոլոր տարածքների ապառազմականացման վերաբերյալ բոլոր առաջարկները: Ադրբեջանի և Վրաստանի հետ Հայաստանի սահմանները որոշվելու էին այդ պետությունների հետ ուղղակի բանակցությունների միջոցով: Եթե այդ տերություններին չհաջողվեր համաձայնության գալ, ապա գլխավոր դաշնակիցները խնդիրը պետք է լուծեին հատուկ հանձնաժողովի օգնությամբ՝ տեղում: Սևրի պայմանագրով թույլատրվել է բնակչության կամավոր փոխանակում. 18-ից բարձր տարիք ունեցող անձիք կարող էին քաղաքացիություն ընտրել տարածաշրջանի մեկ այլ երկրում՝ իրենց ազգային կամ կրոնական պատկանելիությանը համապատասխան, որտեղ նրանք մեծամասնություն էին կազմում: Այդ մարդիկ պահպանում էին իրավունքն անշարժ գույքի նկատմամբ: Անօրինական էր հայտարարվում լքյալ գույքի մասին օսմանյան կառավարության 1915 թ-ի օրենքը: Թուրքիայում ազգային փոքրամասնությունների պաշտպանությունը, կյանքը, ազատությունն ու հավասարությունն օրենքի առաջ պետք է ապահովեր կառավարությունը: 

Շարունակել կարդալ →

Չեմ կարողացել․ չեմ կարողանում ու երբեք էլ չեմ կարողանա։ Խորխե Բուկայ

Երբ ես փոքր էի, պաշտում էի կրկեսը, և կրկեսում ամենից շատ գազաններն էին ինձ դուր գալիս: Ինձ հատկապես փիղն էր գրավում, որը, ինչպես հետո իմացա, նաև մյուս երեխաների սիրելին էր: Ներկայացման ժամանակ այդ հսկայական վայրի կենդանին ցուցադրում էր իր անասելի քաշը, ուժը, չափսերը… Բայց իր ելույթից հետո մինչև հաջորդ ելույթի սկիզբը նա շղթայված էր, շղթայի մի ծայրը կապված էր փղի ոտքին, իսկ մյուսը գետնի մեջ խրված ցցին: Դա ընդամենը փայտի մի կտոր էր, որ միայն մի քանի սանտիմետր էր խրված հողի մեջ: Չնայած շղթան հաստ էր և ամուր, ինձ համար ակնհայտ էր, որ այդպիսի կենդանին, որն ընդունակ է ծառեր արմատախիլ անելու, հեշտությամբ կարող էր այդ ցիցը հանել ու փախչել: Ինձ համար հանելուկ էր մնացել ի՞նչն էր նրան պահում, ինչո՞ւ նա չէր փախչում:

Երբ դեռ հինգ-վեց տարեկան էի, հավատում էի մեծահասակների իմաստնությանը: Չեմ հիշում այս հարցերը ես տվեցի ուսուցչի՞ս, հայրիկի՞ս, թե՞ հորեղբորս: Նրանցից մեկն ինձ բացատրեց, թե փիղը չի փախչում, քանի որ նա վարժեցված է: Այդ ժամանակ ես տվեցի միանգամայն ակնհայտ հարց. «Եթե փիղը վարժեցված է, էլ ինչո՞ւ են նրան շղթայում»: Հիշում եմ, որ ոչ մի բավարար պատասխան չստացա: Ժամանակի ընթացքում մոռացա փղին էլ, նրա հետ կապված հարցերն էլ և այդ մասին հիշում էի միայն մարդկանց շրջապատում, ովքեր գոնե մեկ անգամ այդ հարցն իրենց տվել են: Մի քանի տարի առաջ հայտնաբերեցի, որ, հուրախություն ինձ, բավականին խելացի մի մարդ գտել է հարցի պատասխանը կրկեսային փիղը չի փախչում, որովհետև նա մանկուց կապված է նմանատիպ ցցի:

Աչքերս փակեցի և պատկերացրի ցցին կապված նորածին անպաշտպան փղին: Վստահ եմ, որ այն ժամանակ փղիկն ամբողջ ուժով ձգել է փորձելով ազատվել: Բայց, չնայած թափված ջանքերին, ոչինչ չի ստացվել, քանի որ ցիցն այն ժամանակ բավականին ամուր է եղել: Պատկերացնում էի, թե ինչպես է նա երեկոյան ուժասպառ ընկնում, իսկ առավոտյան փորձում նորից ու նորից… Մինչև, իր համար սարսափելի մի օր, նա հնազանդվել է իր ճակատագրին՝ ընդունելով սեփական անզորությունը: Այդ հսկա և հզոր փիղը կրկեսից չի փախչում, քանի որ խեղճը կարծում է, թե չի կարող: Նրա հիշողության մեջ մնացել է անզորության այն զգացողությունը, որն ապրել է ծնվելուց անմիջապես հետո: Եվ ամենավատն այն է, որ այդ հիշողությանը նա երբեք չի կասկածում: Նա այլևս երբեք չի փորձել իր ուժը կիրառել: Այսպիսին է կյանքը, Դեմիան: Բոլորս էլ ինչ-որ բանով նման ենք կրկեսի փղին. այս կյանքում մենք կապված են հարյուրավոր ցցերի, որոնք սահմանափակում են մեր ազատությունը: Ապրում ենք համարելով, որ «չենք կարող» անել բազում գործեր, ուղղակի, որովհետև, շատ վաղուց, երբ դեռ փոքր էինք, փորձել ենք ու չենք կարողացել: Այն ժամանակ վարվել ենք այս փղի նման, մեր հիշողության մեջ գրանցել ենք այսպիսի հրահանգ. «Չեմ կարողացել, չեմ կարողանում և երբեք չեմ կարողանա»:

Մենք մեծացել ենք այս հրահանգով, որն ինքներս ենք մեզ տվել, և դրա համար էլ երբեք չենք փորձել ցիցը հանել:
Երբեմն, շղթայի ձայնը լսելիս, հայացք ենք ձգում ցցին և մտածում.
Չեմ կարողանում և երբեք էլ չեմ կարողանա:
…. Եվ միակ ձևը պարզելու, որ դու կարող ես ինչ-որ բանի հասնել, նոր փորձ անելն է, որի մեջ կներդնես քո ամբողջ ոգին: Քո ամբողջ ոգին:

Շարունակել կարդալ →

Դաս 2

Բջջի օրգանական նյութերը։ Բջջի հիմնական օրգանական նյութերից են սպիտակուցները, նուկլեինաթթունները, ածխաջրերը, ինչպես նաև ճարպերը և մի շարք համեմատաբար փոքր մոլեկուլներ՝ հորմոնները, գունակները /պիգմենտները/, ամինաթթուները, նուկլեոտիդները և այլն։

Բջիջները զանազանվում են տարբեր քանակի օրգանական նյութերի պարունակությամբ։ Օրինակ, բուսական բջիջներում գերակշռում է ածխաջրերի, իսկ կենդանական բջիջներում՝ սպիտակուցների քանակը։

Բջջի օրգանական նյութերից շատերը, օրինակ՝ սպիտակուցները կամ նուկլեինաթթուները, կենսաբանական պոլիմերներ են, որոնք կազմված են կրկնվող կառույցներից՝ մոնոմերներից։ Այդպիսի նյութերի զանգվածը շատ ու շատ մեծ է։

Սպիտակուցների կառուցվածքը։ Սպիտակուցների կառուցվածքը բավականին բարդ է։ Նախ, բոլոր սպիտակուցները բաղկացած են O-ի, C-ի, N-ի և H-ի ատոմներից։ Շատ սպիտակուցներ պարունակում են նաև ծծմբի, տարբեր մետաղների՝ երկաթի, ցինկի, պղնձի ատոմներ։

Բոլոր սպիտակուցները պոլիմերներ են, որոնց մոնոմերները ամինաթթուներն են։ Ցանկացած կենդանի օրգանիզմում ընդգրկված են մեծ քանակությամբ տարբեր տեսակի սպիտակուցներ․ մարդու օրգանիզմում, օրինակ, հանդիպում են տասնյակ հազարավոր տեսակի սպիտակուցներ։ Ուշագրավ է, որ այդպիսի բազմազանությունը պայմանավորված է տարբեր քանակներով ներկայացված ընդամենը 20 տեսակի ամինաթթուներով, որոնք իրար հետ կարող են առաջացնել չափազանց մեծ թվով տարբեր տեսակի համակցություններ։ Այսպիսով, սպիտակուցները տարբերվում են միմյանցից ամինաթթուների թվաքանակով, դրանց տեսակներով և դասավորման հաջորդականությամբ։ Տարբեր ամինաթթուների մոլեկուլներում մի մասը միատեսակ է։ Այն կազմված է ամինախմբից (-NH₂) և կարբօքսիլային խմբից (-COOH), իսկ մյուս մասը բոլոր ամինաթթուներում տարբեր է և կոչվում է ռադիկալ (R)։

Սպիտակուցների մոլեկուլները կարող են լինել տարբեր ձևի՝ պարուրաձև, ծալքավոր կամ գնդաձև, ընդ որում, դրանք ունեն կառուցվածքային մի քանի մակարդակներ՝ առաջնային, երկրորդային, երրորդային, չորրորդային։

Շարունակել կարդալ →

Վերլուծություն՝

Վահագն Դավթյանի հերթական պայծառ, համոզող և հագեցած բանաստեղծությունը։ Վահագն Դավթյանի բնությունը լիովին տարբերվում է մյուս անվանի գործիչների ստեղծագործության բնություններից։ Վահագն Դավթյանը բնությունը ներկայացնում է որպես աշխատասեր, բուռն հագեցած, պայծառ, շողշողացող մի պատկեր, որում արտացոլվում են ամեն բույսի, ամեն ծառի ու կենդանու արկածները։ Վահագնը պատմում է, թե ինչպես է զարգացած առօրյան։ Գետը վազում է, ինչքան արագ որ կարող է, ծառերի տերևները պահմտոցի են խաղում։ Այս հանգիստ, հարաբերական տրամադրությունը ավել չէ, լրացուցիչ էֆֆեկտ չէ, այն հենց համապատասխանում է բանաստեղծության իմաստի հետ։ Վահագնի բնությունը՝ այդ հիանալի, հանգիստ և մեկտեղ խառնիխուռն տրամադրությամբ հագեցած երևույթը, ընթերցողին փոխանցում է խառնվածություն, և ընթերցողը կարծում է, որ ամեն ինչ խառնված է, շփոթված է և ձուլված է ուրիշների հետ, բայց որ ընթերցողը շարունակում է խորանալ բանաստեղծության մեջ հասկանում է, որ բոլորը ինչ-որ չափով իրար հետ կապված են, իրար հաջորդող հանգամանքներ են։ Եթե մյուս գործիչները բնությունը համեմատում կամ նմանացնում են մարդու հետ, ապա Դավթյանը բնությունը նմանեցնում է մարդկանց առօրյայի հետ, թե իբրև, ոմանք շտապում են աշխատանքի, ուրիշները՝ երեխաները, պահմտոցի են խաղում, ոմանք քնած են, ոմանք՝ արթուն, իսկ վերջինները իրենց գժի պես են պահում։ Նաև, որպես կերպար կա նաև երեխա, որը իմ կարծիքով բուռն տրամադրության հետ բռնում է, քանի որ ավելի հետաքրքիր է կարդալ փոփոխվող սյուժեներով տեքստ, քան թե միայն մեկ խառնիխուռն սյուժեյով։ Այդ սյուժեն հետևյալն է։ Սկզբից ավելի խառն է ամեն ինչ, ամեն ինչ շփոթված է, բոլորը ինչ-որ գործով են զբաղված, բայց երբ գալիս և հասնում ենք տղային, ամեն ինչ մի պահ դադարում է, կյանքը դադարում է, այդ առօրյան դադարում է։ Դա է հետաքրքություն առաջացնում։ Վահանի բանաստեղծությամբ է պայմանավորված օրը, օրվա առօրյան։ Հիանալի, հանգիստ մեկտեղ լարված ու խառը բառերով՝ բանաստեղծը կարողացավ լիովին փոխանցել առօրյային համապատասխան մի երևույթ՝ որպես բնության մասնիկ։

Վերլուծություն՝

Լեռները՝ որպես հաղթանդամ վեր խոյացած հերոսներ։ Հեղինակը այնքան սիրուն, այնքան վեհ ու դիմացկուն բառերով ու հատկանիշներով է բնութագրում լեռներին, որ իմ մեջ զարթնում է հայրենասիրական ոգին։ Հեղինակը ցանկանում է ասել, որ լեռները համեմատաբար անապատի ավելի լավ ու օգտակար տեղանք են։ Ու դրա համար օրինակ է բերում ուղտերին, որոնք դես ու դեն փնտրելով ջուր, սատկում են անապատում։ Նույնն էլ կարելի է ասել մարդկանց մասին։ Անապատները դիտարկվուն եմ որպես դատարկություն, իսկ լեռները բացի այն, որ մեզ ջուր են տալիս խմելու, նաև նոր տեսարաններ են բացում, որը հեղինակը ցանկանում է փոխանցել։ Իմ կարծիքով հեղինակը պատահական չի ընտրել Հայաստանի լեռները, քանի որ այդ լեռները ամենահաճախ հանդիպվողն են մեր երկրում, բայց դրանց մասին քիչ ստեղծագործություններ կան։ Նա սարերը դիտարկում է, որպես ծերունիներ, որոնք դարեդար ապրելով, սերունդներ փոխելով, դեռ կանգուն են մնացել։ Սա հավերժության նշանն է։ Ընդհանրապես, բնության մասին բանաստեղծությունները շատ հանգիստ են գրվում։ Հեղինակները փորձում են այնպես բնութագրել Հայց բնական աշխարհը, ինչքան որ դա հնարավոր լինի բնութագրել մարդկային տեսքով։ Դավթյանը, իր հերթին, հայկական լեռները շատ վեհ, վեհափառ ու փառապանծ է ներկայացնում, թե իբրև իրանք անհաղթելիներ են։ Նա ներկայացնում է, որ անցող-դարձողը ծարավում է, չոքում է իր դեմ, խոնարհվում է լեռների դեմ, բայց միևնույնն է լեռները՝ որպես անհաղթելի էակներ, մնում ու մնում են կանգուն, ուշադրություն չդարձնելով տարբեր փորձություններին։ Դավթյանի բնությունը, ու ուրիշ հեղինակների բնությունը տարբեր են․․․

Task 1

Part A: Read about Tony the teacher and answer the questions. Write full sentences please.

This is Tony. He’s a teacher. He’s old and a little fat. He works at the school. He teaches English.

Every day he gets up at half past six in the morning. He takes a shower and puts on shirt and tie. Then he eats breakfast at seven o’clock. At quarter past seven, he rides his motorcycle to school.

Tony starts work at eight o’clock. He cleans the classroom. Then, he talks with his students’ parents. He starts teaching at nine o’clock. At twelve o’clock, he has lunch. He teaches again in the afternoon. He goes home at half past four.

In the evening, he feeds his goldfish and he watches TV. He has dinner at half past six. Then he corrects students’ homework. At ten o’clock, he goes to bed.

1. What’s his name? — His name is Tony.
2. Where does he work? — He works at the school.
3. Is he thin? — No he isn’t. He is a fat man.
4. Does he walk to work? — No, he doesn’t. Every morning he rides his motorcycle to school.
5. Does he get up at five o’clock? — No, he doesn’t. He wakes up at half past six in the morning.
6. Does he eat breakfast at seven o’clock? — Yes, he does.
7. Does he clean the classroom? — Yes, he does. Every morning he’s cleaning the class.
8. Does he watch TV in school? — No, he doesn’t. He is teaching in the school.
9. What time does he have lunch? — At twelve o’clock.
10. Has he got any pets? — Yes, he has. He has a goldfish.
11. What time does he have dinner? — He has dinner at half past six.
12. What time does he go to the bed? — At ten, he goes to the bed.

Task 2. Translate into English

1. Անցյալ տարի Թոմը մի նոր մեքենա գնեց, բայց նա դեռ չի վաճառել իր հին մեքենան։ — Tom bought a new car last year, but he hasn’t sold his old car yet.

2. Մերին երկու տարի է, ինչ Ճապոնիայում է, և նրան շատ դուր է գալիս իր նոր աշխատանքը։ — Mary has been in Japan for two years and she likes her new job a lot.

3. — Դուք երբևէ եղե՞լ եք Ֆրանսիայում։ — Այո՛, անցյալ տարի ես երկու շաբաթ անցկացրի Փարիզում։ — Have you ever been to France? — Yes, last year I spent two weeks in Paris.

4. — Երկար ժամանակ է չեմ տեսել Չարլզին։ — Նա հիվանդ էր անցյալ շաբաթ և դեռ չի վերադարձել աշխատանքի։ — I haven’t seen Charles for a long time. — He was sick last week and hasn’t returned to work yet.

5. Վեց ամիս առաջ Աննան մեկնեց Իսպանիա, և այդ օրվանից ի վեր ես նրանից լուր չունեմ։ — Anna went to Spain six months ago, and I haven’t heard from her since that day.

6. Ես փնտրում եմ իմ բանալիները։ — Դուք տեսե՞լ եք դրանք։ — Այո՛, երեկ դրանք թողել էիք մեքենայում։ — I’m looking for my keys. — Have you seen them? — Yes, yesterday you left them in the car.

7. — Դու վերջերս տեսե՞լ ես Ֆիլիպին։ — Անցյալ շաբաթ ես նրան զանգահարեցի մի քանի անգամ, բայց ոչ ոք չպատասխանեց։ — Have you seen Phillip lately? — I called him several times in the last week, but nobody answered.

8. -Եկե՛ք գնանք նախաճաշելու միասին։ — Շնորհակալություն, ես հենց նոր եմ նախաճաշել։ — Let’s have breakfast together. — Thanks, but I just had breakfast.

9. Ողջու՛յն, Բի՛լ։ Քեզ շատ վաղուց չեմ տեսել։ Որտե՞ղ էիր։ — Hi! Bill. I haven’t seen you for a long time. Where have you been?

10. — Լսել եմ, որ Թեդը Ավստրալիայում է։ — Միթե՞ չգիտեիր։ Արդեն երկու ամիս է, ինչ նա այնտեղ է։ — I heard that Bill is in Australia. — Didn’t you know? He has been there for two months.

It is not surprising to have a good friend in this century. Having a real and loyal friend is another matter. I would like to introduce a person whom I personally consider a friend. I will not say the name, I will simply describe that person. He is a wonderful guy. He and I have known each other for three years, and during these three years there have been no fights between us. He is a very intelligent, loyal, purposeful person. He has many features. To be honest, there are few people around me who have many characteristics or even positive characteristics. This person has a special place in my heart. That boy always helped me in difficult times, always tried not to leave me. He is a very modest, kind, tolerant person whom I respect a lot. Even though we are not from the same class, but we are from the same school, and I can say that he is one of the most special and kind people I have ever met.

Time flies really fast with that person, it’s really interesting to communicate and talk with him. I don’t like to praise too much, boast too much, I generally avoid those actions. I consider it correct that the friend is not like that either. He is more modest. Compared to my surroundings, he is more modest. My friend is one of the most important people in my life, and as people say, a friend is my path that will accompany me to the end. Until this moment, I respected and loved that boy very much. I hope it will continue like that.

“Life is partly what we make it, and partly what it is made by the friends we choose.” — Tennessee Williams