Ներգոյական հոլովը պատասխանում է ՝ որտե՞ղ, ո՞ւմ մոտ, ինչի՞ մեջ և ե՞րբ հարցերին:
Ներգոյական հոլովը կազմվում է -da և -de վերջածանցներով, իսկ եթե բառը վերջանում է խուլ բաղաձայնով՝ f, s, t, k, ç, ş, h, p, ապա -da և -de-յի փոխարեն օգտագործում ենք -ta և-te ածանցները։
Օրինակներ՝
1. oda-սենյակ odada-սենյակում
2. ben-ես bende-ինձ մոտ
3. mektup-նամակ mektupta-նամակում
4. zaman-ժամանակ zamanda-ժամանակին
Բաց թողնված տեղերում լրացնել համապատասխան վերջածանցներ:
Այս տարին ես համարում եմ ամենաբովանդակային տարին։ Այս տարին մեզ շատ բան սովորացրեց։ Մենք հասկացանք ընկերության արժեքը, գաղափարը, թե ինչ ձևով պետք է ձգտել իրական ընկեր կոչվելու համար։ Դա շատ լավ ապացուցեց մեր տարեկան ավարտական հանդեսը՝ Մեդիաուրբաթը։
Տարին, ինչպես և մյուս տարիները, անցավ շատ արագ։ Մենք գրեթե չկարողացանք պատկերացնել ուր ենք մտնում, բայց արդեն գալիս է ժամանակը դուրս գալու։ Այս տարին նույնպես անվերջ գամվեց իմ սրտում։ Ուղղակի ցանկանում եմ մեծ շնորհակալություն հայտնել իմ ընկերներ՝ Նարեկին, Բագրատին, Վարազդատին, Արեգին, և մյուսներին, որոնց միջոցով այս տարին անցավ հետաքրքիր, ուրախ, աշխույժ, զվարթ ու ամենակարևորը՝ արդյունավետ։ Շնորհակալ եմ այսպիսի հիասքանչ տարվա համար։ Փորձեմ կարճ, բայց հասկանալի ներկայացնել այս տարվա մեր արած աշխատանքները, ճամփորդությունները։
Ճամփորդություններ՝
Առաջին, երկրորդ ուսումնական շրջանների ժամանակ հասցրել եմ իմ մասնակցությունը ունենալ հետևյալ ճամփորդություններին։
Այո, քիչ են, բայց չորրորդ ուսումնական շրջանի ժամանակ կլրացնենք բացթողումները։
Անհատական նախագծեր՝
Հանդես եմ եկել տարբեր անհատական նախագծերով։ Հրավիրել ենք պատվավոր հյուր՝ Վարազդատին, մեր կազմակերպիչներին, ու ունեցել ենք շատ բովանդակալից հանդիպում-քննարկում հասարակագիտության դասաժամին։
Կատարել ենք նախագիծ Քրիստինե Սահակյանցի՝ մեր տեխնոլոգիայի ուսուցչուհու հետ։ Մեկնել ենք Հյուսիսային դպրոց-պարտեզ ու Արևելյան դպրոց-պարտեզ։ Սովորացրել ենք, թե ինչպես պետք է աչքերի տեսողությունը զարգացնել ու կանխել դրա վատթարացման գործընթացը։ Ունեցել ենք հետաքրքիր հանդիպում։ Զվարճալի էր լսել 1-ին ու 3-րդ դասարանցիների կարծիքը թեմայի վերաբերյալ ու նրանց մասնակցությունը։
Հայոց լեզվի դասերին իմ ներկայացրած նախագծերից մի քանիսը՝
Այս տարի աշխարհագրության թեմաները արդյունավետ էին, քանի որ մենք սովորում էինք ամեն երկրի առանձնահատկությունները, թերությունները, և փորձում էին ավելի շատ գիտելիք ստանալ դրանից։ Ընկեր Էմանուելի հետ ունենում էինք քննարկումներ, խոսում էին տարբեր երկրների մասին, ուսումնասիրում էին աշխարհագրական դիրքը, կլիման, հայ-օտարերկրյա հարաբերությունները։ Եվ կապ չունի, թե դա թշնամական երկիր է, թե ոչ։ Կարևորը, որ մենք գոհ մնացինք ու շատ ուրախ էինք նոր ինֆորմացիա ստանալուն։
Այսքանը։ Չկար այնպիսի մի դաս, որը կկարողանայի հանել այս ցուցակից։ Բոլորը իրենց հերթին մեծ նշանակություն ունեն գիտելիքի համար։
“Սարալանջ” ռադիո՝
Այս տարի ինձ հնարավորություն ընձեռվեց ստանձնել մեր դպրական ռադիոյի լրագրողի դերը։ Փորձել եմ իմ ամբողջ ներուժը ներդնել ռադիոյի զարգացման համար։ Կատարել ենք հետևյալ աշխատանքները։ Հուսամ ավագ դպրոցում կշարունակենք այս նախագիծը։
Այս ուսումնական շրջանում իմ ընտրությամբ գործունեության խմբակը փոխեցի։ Սկսեցի հաճախել թուրքերենի դասընթացներին, քանի որ ճիշտ եմ համարում թշնամու լեզուն իմանալը։ Փորձել եմ ու փորձելու եմ իմ ամբողջ ուժերը ներդնել գոհացնող արդոյւնք ստանալու համար։
Այս ուսումնական շրջանում հասցրեցինք անցնել պարագաներ, խնդիրներ, բայական և գոյականական լրացումներ։
Գրականություն՝
Գրականությունը, այն էլ հայկական, իմ մեջ արթնացնում է հիշողություններ, որոնք թաղված են պատմության խորքերում։ Հետաքրքիր պատմվածքներ ենք կարդացել, վերլուծել ենք, պատասխանել ենք հարցերին։
Այս տարի մի այլ տիպի սիրեցի ֆիզիկան։ Այն ինձ բացեց մի այլ աշխարհ, որը կազմված է միմիայն ֆիզիկայից։ Փորձեմ ներկայացնել կատարված նախագծերը, աշխատանքները կարճ։
Այս տարի նորից փորձել եմ ակտիվ լինել այս դասերին։ Հաշվետվությունը՝ Աշխատանքների գնահատում։
Հասարակագիտություն՝
Այս դասը այս տարի շատ առանձնացավ մյուսներից։ Մենք կազմակերպում էինք հանդիպումներ, խոսում ու քննարկում էինք դասարանով։ Հատուկ շնորհակալությունս ուզում եմ ուղղել Ռինա Շագինյանին, որը մեզ այդպիսի հնարավորություն ընձեռեց։ Փորձել եմ ամբողջությամբ ներդնրվել այդ դասի մեջ։ Մեր կատարած աշխատանքները՝ ստորև։
Այսքանը, շնորհակալություն բոլորից, շնորհակալություն ընկերներից, շնորհակալություն դասավանդողներին, շնորհակալություն տնօրենին ու կազմակերպչին։ Շնորհակալ եմ այսպիսի անմոռանալի տպավորություններ պարգևելու համար։
«Սարալանջ» ռադիոյի եթերում շարունակում են ներկայանալ ութերորդցիները: Հաղորդավարներ` Հասմիկ Սարգսյան, Դավիթ Մուրադյան, Լևոն Ավետիսյան Համակարգումը` Անահիտ Մելքոնյանի
seksen dört / doksan bir / elli beş / otuz dokuz / on sekiz yetmiş bir / kırk iki / altmış / yüz yirmi üç
42: kırk iki
123: yüz yirmi üç
55: elli beş
39: otuz dokuz
18: on sekiz
71: yetmiş bir
84: seksen dört
60: altmış
91: doksan bir
Կարդալ տեքստը, թարգմանել և պատասխանել հարցերին
Gül: Merhaba Elif! Nasılsın? Elif: İyiyim, ya sen? Gül: Ben de iyiyim. Sen okulda mısın? Elif: Evet, okuldayım. Sen neredesin? Gül: Ben yoldayım. Bugün ders saat kaçta? Elif: Saat dokuzda. Gül: Okulda kim var? Elif: Herkes var. Ben sınıftayım. Diğer arkadaşlar kantinde ya da bahçede. Gül: Öğretmen de sınıfta mı? Elif: Hayır, o sınıfta değil, ofiste. Gül: Tamam, ben on dakikada geliyorum. Görüşürüz. Elif: Görüşürüz.
Հարցեր
Elif nerede? Elif okuldadır.
Öğretmen sınıfta mı? Öğretmen sınıfta değil, o ofistedir.
Ders saat kaçta? Ders saat dokuzda.
Gül okulda mı? Hayır, Gül okulda değil, o yoldadır.
Ինչպե՞ս կարող եք միլիմետրական քանոնով չափել ֆիզիկայի գրքի թերթի հաստությունը,բրնձի,լոբու հատիկների երկարությունները:Օգտագործելով ներարկիչ,որոշիր ջրի,կամ ցանկացած հեղուկի կաթիլի ծավալը:Ցանկալի է ներկայացնել տեսանյութով:
Փորձի ընթացքը՝
Ես հաշվում եմ քանոն օգնությամբ գրքի բոլոր էջերի հաստությունը և դրանից հետո այն բաժանում եմ թերթերի քանակին։ Քանոնով չափեցի բոլոր էջերի հաստությունը։ Հաշվեցի էջերի, թերթերի քանակը և այնուհետև բաժանեցի իրար, որպեսզի ստանամ մեկ էջրի հաստությունը։
Բոլոր էջերի հաստությունը ես նշանակեցի a-ով։
a=17 մմ=1,7 սմ
Գրքի էջերի թիվը ես նշանակեցի b-ով, իսկ մեկ էջի հաստությունը c-ով։ Ստացա հետևյալ բանաձևը՝
a:b=c=1.7:109=0,015 սմ
Այսինքն բոլոր էջերի հաստությունը բաժանելով էջերի քանակի, ես ստացա մեկ էջի հաստությունը։ Մեկ թերթի հաստությունը 0,015 սմ է։
Ավստրալիայի ափերն են ողողում Ավստրալիական Մեծ ծոցի, Կորալյան ծովի, Արաֆուրյան ծովի, Թասման ծովի, Խաղաղ ու Հնդկական օվկիանոսների, Թիմորի ծովի ու Բասսի նեղուցի ջրերը։
Բնութագրեք Ավստրալիայի աշխարհագրական դիրքը:
Ավստրալիայի աշխարհագրական դիրքը շատ բազմազան է։ Այն միակ պետություն-մայրցամաքն է աշխարհում։ Ավստրալիան կղզի պետություն է, որի ափերն են ողողում 8 ծովերի, ծոցերի, օվկիանոսների ու նեղուցների ջրերը։ Նրա հարավարևելյան մասը անտառապատ է, բայց երկրի գրեթե 80%-ը անապատային, տափաստանային է։ Միջին հատվածը, կամ էլ կենտրոնական հատվածը անապատային է, և այստեղ է գտնվում աշխարհի ամենախոշոր անապատներից մեկը՝ Վիկտորիան։ Այս տարածքները օգտագործվում են՝ որպես արոտավայրեր։ Քանի, որ Ավստրալիան կղզի է իր աշխարհագրական դիրքի շնորհիվ, ապա այստեղ զարգացած է մեքենաշինությունը, նավաշինությունը, ծովային տրանսպորտը։ Այստեղ կան որոշ հատվածներ, տարածաշրջաններ, որոնք կոչվում են ռեզերվացիաներ, այստեղ են բնակվում աբորիգենները, բնիկ ցեղերը ու նրանք զբաղվում են անասնապահության, որսորդությամբ։ Աշխարհագրական դիրքի պատճառով նրա բուսական աշխարհը զարգացած չէ, և դրա հետ մեկ տեղ զարգացած չէ կենդանական աշխարհը։ Այստեղ ամենահաճախ հանդիպվող կենդանիներից են կենգուրուները և նապաստակները, որոնք պատահականության սկզբունքով սկսել են արագ բազմանալ ու այդպես լցրել են ամբողջ Ավստրալիան։ Մեկ առավելություն կա, որ Ավստրալիան անջատ պետություն է, եղել է Մեծ Բրիտանիայի գաղութ, ու այն աշխարհից շատ հեռու է գտնվում, ու ըստ դրա չի մասնակցում որոշ կոնֆլիկտները, այդպես նա չի ավիրում իր ինֆորստրուկտուրան ու տնտեսությունը։ Աշխարհագրական դիրքի շնորհիվ, ընդերքը հարուստ է վոլֆրամի, ուրանի, ոսկու, երկաթի, արծաթի, կոբալտը, գունավոր մետաղների մեծ պաշարներով։ Նաև որոշ տարածքներում զարգացած է անանսնապահությունը, ոչխարաբուծությունը։
Որո՞նք են Ավստրալիա զարգացման նախադրյալները:
Ավստրալիայի ամենամեծ զարգացման նախադրյալը դա կզղի-պետություն լինելն է, քանի որ չորս կողմից այն շրջապատված է ջրով։ Իր զարգացման նախադրյալների մեջ է մտնում իր յուրահատկությունը, որ նա ունի և՛ զարգացած պետության, և՛ զարգացող պետության հատկանիշներ։ Այսինքն Ավստրալիայում զարգացած է մեքենաշինությունը, մետալուրգիան, նավաշինությունը, նորանոր տեխնոլոգիաների ներդրումը, արտադրումը, բայց դրա հետ մեկ տեղ զարգացած է գյուղատնտեսությունը, մշակաբույսերի աճեցումը, անասնապահությունը, որսորդությունը, ձկնորսությունը, ոչխարաբուծությունը, խոզաբուծությունը։ Մեկ այլ առավելությունն այն է, որ պետությունը ըստ ոչխարների գլխաքանակի ու բամբակի արտադրմամբ առաջին տեղն է զբաղեցնում աշխարհում։ Այսքանը դեռ բավարար չէ։ Ավստրալիայում զարգացած է սպասարկման ոլորտը։ Ավստրալիայի մեկ այլ զարգացման նախադրյալը այն է, որ այդ պետության բնակչության միջին տարիքը:
Տղամարդկանց միջին տարիքը կազմում է 25-29 տարեկան, իսկ կանանցը՝ 30-34, այսինքն սա լավ ցուցանիշ է նրանով, որ բնակչությունը պատրաստ է աշխատանք կատարելու, այսինքն աշխատուժը բավական ակտիվ է ու շատ է, որը նույնպես զարգացման նախադրյալ է։ Ավստրալիան նաև տուրիստական երկիր է։ Միջին կյանքի տևողությունը կազմում է 83.9:
Լավ ցուցանիշ է ուրբանիզացման մակարդակը, որը նույնպես նպաստում է սպասարկման ոլորտի զարգացման վրա։ Գրեթե 90%-ը բնակչության ապրում է քաղաքներում։
Խոշոր քաղաքներ են Սիդնեյը, Մելբուրնը, Նյուքասլը, Կանբերան։
Այլ զարգացման նախադրյալներից է իր հեռավորությունը աշխարհի կենտրոնից՝ Եվրոպայից, Ասիայից։ Դա և՛ օգտակար է, և՛ վնասակար։ Օգտակար է նրանով, որ Ավստրալիան չի մասնակցում այնտեղ շարունակական բնույթ կրող պատերազմների, չի մասնակցում տարբեր ժողովների և այդուհանդերձ նա նեյտրալ է պահում իր կարգավիճակը, նպաստելով իր տնտեսության զարգացմանը։ Վատ, վնասակար կողմն էլ այն է, որ նա շատ հեռու է գտնվում ԱՄՆ-ից, եթե հաշվի չառնենք Խաղաղ օվկիանոսը, շատ հեռու է գտնվում Եվրոպայից ու Ասիայից, բայց միևնույնն է նրա կապերը մնում են սերտ։ Նաև հայերի համար Ավստրալիան մեծ հնարավորությունների երկիր է։ Հայերը այստեղ են ապրում 19-րդ դարից, մասամբ Առաջին և Երկրորդ աշխարհամարտերից հետո, և դրանց ժամանակ։ Նրանք շատ մեծ ներդրում ունեն տնտեսության մեջ և նրանց թիվը կազմում է մոտ 60.000 մարդ։ Նրանք աշխատում են ռադիոէլեկտրակայաններում, տարբեր լրագրերում, այդպես եկամուտ բերելով Ավստրալական տնտեսությանը։ Ինչքան էլ, որ կղզի է, բայց միևնույնն է ունի հարևաններ, որոնցից է Նոր Զելանդիային։ Նրանք շատ սերտ համագործակցում են իրար միջև։ Նաև այդ երկու դրոշների վրա կա Մեծ Բրիտանիայի դրոշը։ Մեծ Բրիտանիան ընդհանրապես շատ մեծ ներդրում է ունեցել այս երկու երկրների զարգացման վրա, բայց մասամբ օգտագործել է այն, որպես արտովայր ու փոխադրումների միջոց։
Այս նկարին նայելով կարելի է ասել, որ այն շատ քաղաքական իմաստ ունի։ Բայց և՛ կենցաղային, և՛ քաղաքական առումներով, իմ մտքերը համընկնում են։ Կարելի է ասել այդ “ձեռքսեղմումը”, դա երկու կիսակողմերի հիմքն է, քանի որ այդ “դիպչումն է” միացնելու ու կապելու երկու կողմերը։ Իմ կարծիքով այստեղ նկարագրվում էայն պահը, երբ երկու հոգի, երկու մարդ կամ էլ երկու պետություն փորձում են ընկերանալ, այսինքն սկսել հարաբերվել։ Այս ձեռքսեղման մեջ կարող է շատ մեծ պատմություն թաքնված լինեն, բայց միևնույնն է արդյունքը լինելու է նույնը։ Իհարկե, չեմ կարծում, որ այս թեման պետք է քաղաքականացնել, դրա համար ասեմ շատ պարզ։ Երբ երկու հոգի փորձում են հարաբերվել, եթե նույնիսկ իրար չեն ճանաչում, ապա նրանք սկսում են ձեռքսեղմամբ, այսինքն սկսում են ծանոթանալ ու կամաց-կամաց սկսում են ընկերանալ, մտերմանալ։ Այդ ընկերանալը, այդ մտերմանալը հենց այդ հիմքն է, որը կպահի իրենց ապագա կամուրջը։ Իմ կարծիքով այս “կամուրջը” չի կարող պինդ մնալ, չի կարող ամուր ծառայել, եթե հարաբերությունը սկսվել է երրորդ կողմի միջնորդությամբ, կամ էլ աջակցությամբ։ Իմ կարծիքով, եթե երկու երեխաների, կամ էլ երկու մարդկանց մտքերը, մտորումները, կամ էլ ընդհանուր աշխարհայացքները չեն համընկնում, ապա նրանք չեն կարող ամուր հիմք դնել ապագա կամրջին։ Այո, մեր իրական կյանքում էլ է այդպես, եթե հանդիպումը, հարաբերությունների սկիզբը դնում է երրորդ անձը, երրորդ կերպարը, ապա միշտ ինչ-որ լարվածության, կամ էլ թյուրըմբռնում տեղի է ունենալու հարաբերությունների մեջ։ Առաջին ու երկրորդ կերպարները կարող է ունենան նույն դիրքորոշումները, կարծիքները, մտքերն ու աշխարհայացքները, բայց երրորդ անձը կարող է ունենալ ուրիշ կարծիք, ու եթե երկրորդը ուզում է ընկերացնել առաջինին ու երրորդին, ապա կարելի է ասել, նա հիմք է դնում “հակառակ” կողմերի հարաբերություններին։ Կարող է, հավանականություն կա, որ երկու այդ հակադիր կողմերը կարող են հաղորդակցվել, ընկերանալ, բայց միևնույնն է կունենան այդ լարվածությունը իրենց հարաբերությունների մեջ։ Իմ հետ այդպիսի դեպքեր շատ են պատահել, որ մեզ “խառնել է” երրորդ կողմը, մենք իրար չենք հասկացել, նույնիսկ կային պահեր, երբ շատ լարված իրավիճակ էր առաջացել հարաբերությունների մեջ։ Դրա համար պետք է ընկերանալ այդ մարդկանց հետ, վստահել ու հարգել նրանց, ում ճանաչում ես, ում գիտես, այլ ոչ թե երրորդ անձի կողմից սպասարկված մարդու հետ։ Վերադառնալով վերջին եզրույթին, ասեմ, որ այդ հիմքը կարող է ամուր լինեն այն ժամանակ, երբ երկու կողմերը շահ ունեն։ Կոնկրոտ հասարակության մեջ այդպիսի տերմին կա, որ եթե շահ չկա, չկա նաև հարաբերություններ։ Դրա համար այդ ամուր կապը, միացությունը կարող է առաջանալ այն մարդկանց միջև, որոնք իրար ճանաչում են, որոնք վստահ են իրենց ուժերին, որոնք վստահ են, որ դիմացինը իրենց չի դավաճանի։ Դա արդիական է մեր օրերին, ես դա շատ դեպքերում նկատել եմ, ու փորձում եմ այդպես գործել։ Ես ընդհանրապես չեմ սիրում, որ մարդիկ խառնում են ինձ ուրիշ մարդկանց հետ, բայց մի կողմից էլ գոհ եմ, որ կարողացել եմ ծանոթանալ այն մարդկանց հետ, որոնց հետ պահում ու պահպանում եմ մեր ամուր կապերը, մեր ամուր հիմքը, մեր կայուն կամուրջը։