Գ.Մխիթարյանի <<Գիտելիքների ստուգման առաջադրանքներ մաս I>>-ից էջ 17-ից  

Տարբերակ 1

Էջ 17

1.Ժամանակի ընթացքում մարմնի դիրքի փոփոխությունը մեկ այլ մարմնի նկատմամբ անվանում են մեխանիկական շարժում/Պատ․3/

2․Այն շարժումը,որի դեպքում մարմինը ցանկացած հավասար ժամանակամիջոցներում անցնում է հավասար ճանապարհներ անվանում ենք հավասարաչափ շարժում/Պատ․1/

3․Շարժվող գնացքի վագոնում նստած ուղևորը գտնվում է դադարի վիճակում վագոնի և վագոնում նստած մյուս ուղևորների նկատմամբ/Պատ․1,3/

4․t₁=0,5 ժ=30 ր v₁=s₁/t₁=60 կմ / 30 ր=2 կմ/ր

s₁=60 կմ v₂₌s₂/t₂=30 կմ/15 ր=2 կմ/ր

t₂=15 ր v₃=s₃/t₃=2կմ/1 ր=2 կմ/ր

s₂=30 կմ

t₃=1 ր

s₃=2 կմ

---

v₁;v₂;v₃

/Պատ․2/

Էջ 18

Տարբերակ 2

1․Այն գիծը,որը մարմինը գծում է շարժման ընթացքում կոչվում է հետագիծ։/Պատ․2/

2․Մարմնի անցած ճանապարհ կոչվում է հետագծի այն հատվածի երկարությունը,որը մարմինը անցնում է որոշակի ժամանակամիջոցում։/Պատ․2/

3․Շարժվող գնացքի վագոնում սեղանի վրա դրված խնձորը տեղափոխվում է վագոնում քայլող ուղևորի նկատմամբ։/Պատ․1/

4․Երկրի շարժումը իր առանցքի շուրջը,հավասարաչափ շարժում է։

Տարբերակ 3

1․Այն գծի երկարությունը,որը մարմինը անցնում է որոշ ժամանակամիջոցի ընթացքում,անվանում են անցած ճանապարհ։/Պատ․1/

2․Մարմնի դիրքի փոփոխությունը այլ մարմինների նկատմամբ կոչվում է մեխանիկական շարժում։/Պատ․2/

3․Հեծանիվը իջնում է բլրից։Ոտնակները իրենց պտտման ընթացքում կմախքի նկատմամբ գտնվում է շարժման մեջ։/Պատ․1/

4․

4․t₁=0,5 ժ=30 ր v₁=s₁/t₁=60 կմ / 30 ր=2 կմ/ր

s₁=60 կմ v₂₌s₂/t₂=30 կմ/15 ր=2 կմ/ր

t₂=15 ր v₃=s₃/t₃=2կմ/1 ր=2 կմ/ր

s₂=30 կմ

t₃=1 ր

s₃=2 կմ

---

v₁;v₂;v₃

/Պատ․2/Հավասարաչափ

Էջ 19

Տարբերակ 4

1․Այն շարժումը,որի դեպքում մարմինը ցանկացած հավասար ժամանակամիջոցներում անցնում է հավասար ճանապարհներ անվանում ենք հավասարաչափ շարժում/Պատ․1/

2․Այն գիծը,որը մարմինը գծում է շարժման ընթացքում կոչվում է հետագիծ։/Պատ․2/

3․Երկրի նկատմամբ դադարի վիճակում են գտնվում շարժվող տրակտորի թրթուրների ներքևի մասերը։/Պատ․1/

4․Ձեռքից ընկած գնդակի շարժումը անհավասարաչափ է։/Պատ․2/

Դասի հղումը
Այլ հղումներ 1,2
Բնակչության թվաքանակի հաշվիչ

Հարցեր՝

1. Որո՞նք են աշխարհի բնակչության կտրուկ աճի պատճառները: 

Քանի որ հին ժամանակներում երկրներում չէին կազմակերպվում ժամանակակից պատկե-րացմամբ մարդահամարներ, ուստի աշխարհի բնակչության մոտավոր թիվը գնահատելու համար հիմք էին ընդունվում կողմնակի տվյալներ (հարկատուների, զորքերի թիվը): Ստացված տվյալների վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ նախկինում երկրագնդի բնակչության թիվն աճել է շատ դանդաղ: Այն արագացել է հասարակության զարգացմանը համընթաց: Եթե երկու հազար տարի առաջ երկրագնդի վրա ապրում էր մոտավորապես 230 մլն մարդ, ապա այժմ աշխարհի բնակչության թիվն անցնում է 7 մլրդ-ից։ Հին դարերում երկրագնդի բնակ-չությունը մեկ տարվա ընթացքում աճել է մի քանի հարյուր հազարով, XVIII–XIX դարերում՝ 5-10 մլն-ով, իսկ ներկայումս՝ շուրջ 80-85 մլն-ով։ Այսինքն` մեծանում է ոչ միայն աշխարհի բնակչության թիվը, այլ նաեւ յուրաքանչյուր տարի ավելացող մարդկանց թիվը` բնակչության հավելաճը:

2․Ինչու ՞ է անհրաժեշտ իմանալ բնակչության մասին տվյալները:

Բնակչության տվյալները անհրաժեշտ են,որպեսզի մարդիկ կարողանան տեղաբաշխվել երկրով մեկ։Եթե այն չլիներ,մարդիկ չէին կարողանա իմանալ,թե որտեղ մի փոքրիկ մաս կա ապրելու համար,իսկ հիմա լավ է,մարդիկ իմանում են,թե որտեղ նրանք կարող են սկսել նոր սերունդ։Բայց իհարկե այս հարցնել է մնում անբավարար,որովհետև առաջանում է տեղաբաշխման հիմնախնդիր։

3․Ինչու ՞ է զարգացած երկրներում բնակչության աճը ավել քիչ, քան ոչ զարգացած երկրներում, չնայած այն հանգամանքին, որ զարգացած երկրներում կյանքի պայմաններն ավելի լավ են:

Ներկայումս պարենամթերքի արտադրության աճը բնակչության աճից հետ է մնում հատկապես Աֆ րի կայում, որտեղ միլիոնավոր մարդիկ սովի են մատնված, եւ ամբողջ երկրներ ու ընդարձակ տա-րածաշրջաններ հայտարարված են «աղետի գոտի» (Սուդան, Չադ, Եթովպիա, Սոմալի եւ այլն)։ Սակայն իրականում սովի եւ աղքատության պատճառը ոչ թե բնակչության իբր չափազանց մեծ թիվն է, այլ պարենի անբավարար արտադրությունը եւ դրա անհամաչափս բաշխումն ըստ երկրների և բնակչության խմբերի։

Ահա այս քարտեզների վրա պատկերված են մարդկանց քանակը ըստ գույների

Հետաքրքիր փաստեր

ԱՄՆ-ում բնակվում է Երկիր մոլորակի ամբողջ բնակչության 5%-ը, իսկ կալանավայրերում են ամբողջ աշխարհի բանտարկյալների 25% -ը՝ 2 մլն. 200 հազար մարդ:

Երկրորդ տեղը զբաղեցնում է Ռուսաստանը՝ 1 մլն. 500 հազար բանտարկյալ: Երրորդ տեղում Չինաստանն է՝ 870 հազար բանտարկյալ:

Սիբիրում աճում է ամբողջ աշխարհի անտառների 25%- ը, որն ավելի շատ տարածք է ընդգրկում, քան ԱՄՆ-ի մայրցամաքային մասը, ինչը Ռուսաստանին դարձնում է աշխարհում ամենահզորը ածխածնի երկօքսիդից արժեքավոր թթվածնի մշակման գործընթացում

Չնայած որ անգլերենը համարվում է պետական լեզուն, իրականում դա միայն ֆորմալ առումով է այդպես, անգլերենով այստեղ խոսում են բնակչության ընդամենը 2%-ը: Պապուա Նոր Գվինեայի բնակչությունը խոսում է ավելի քան 820 տարբեր լեզուներով, ինչը կազմում է ամբողջ աշխարհի լեզուների 12%-ը:

Աշխարհի բնակչության թիվը 1830 թ-ին կազմել է 1 մլրդ, 1930 թ-ին՝ 2 մլրդ, 1960 թ-ին՝ 3 մլրդ, 1975 թ-ին՝ 4,5 մլրդ, 1987 թ-ին՝ 5 մլրդ, 1999 թ-ին՝ 6 մլրդ մարդ: Ներկայումս բնակչության թիվը ոչ միայն կտրուկ աճում է, այլ տեղի է ունենում յուրաքանչյուր տարի ավելացող մարդկանց թվի հավելաճ: Եթե XX դարի սկզբին աշխարհի բնակչության թիվը տարեկան ավելանում էր 10–15 մլն-ով, ապա 1980-ական թվականներին՝ 85–90 մլն-ով:Ենթադրվում է, որ մարդկության գոյության ամբողջ ժամանակահատվածում ծնվել է շուրջ 80 մլրդ մարդ (73,5 մլրդ մահացել է, 6,5 մլրդը ներկայումս ապրում է): Բնակչության թվի փոփոխությունը կոչվում է շարժ (դինամիկա): Առանձնացվում են բնակչության բնական (որևէ տարածքում 1 տարում ծնվածների ու մահացածների թվաքանակի տարբերությունը) և մեխանիկական (մարդկանց տարածական տեղաշարժերը կամ գաղթերը) շարժեր:

Աշխարհում ամենաշատ բնակչություն ունեցող քաղաքը Շանհայն է: Ըստ վերջին տարիների տվյալների` այստեղ ապրում է 23 431 000 մարդ: Իսկ իր երկրի սահմաններից դուրս ամենաշատ բնակչություն ունեցող երկիրը համարվում է Մալթան: Ինչ վերաբերում է ամենամեծ տարածք ունեցող քաղաքին, ապա ավստալիական Սիդնեյնն է: Նրա ընդհանուր տարածքը 12 144 6 կմ ք. է:

Չնայած չինացիները այս հարցում ևս պատրաստվում են առաջինը լինել: Նրանք երկար տարիներ է ինչ Չինաստանի Գուանդուն նահանգում ծրագրավորում են ստեղծել ամենամեծ քաղաքը` 42 մլն բնակչությամբ: Ի տարբերություն Սիդնեյի և ակնկալիքներ ունեցող Չինաստանի, աշխարհի ամենափոքր քաղաքը խորվաթական Խումն է : Նրա բնակչությունը տատանվում է 17 — 25 մարդկանց մեջ :

Քաղաքներից ամենաբարձրադիրը պերուական Լա Ռինկոնադա քաղաքն է, որը ծովի մակարդակից գտնվում է 5100 մ բարձրության վրա: Իսկ ամենացածր վայրում գտնվող քաղաքը` Մեռյալ ծովի ափին գտնվող իսրայելական Նավե Զոարն է, որը ծովի մակարդակից 395 մ ցածրության վրա է:

Լեզուների բազմազանությամբ հայտնի է Պապուա Նոր Գվինեա երկիրը: Այստեղի բնակչությունը խոսում է ավելի քան 820 տարբեր լեզուներով, ինչը կազմում է ամբողջ աշխարհի լեզուների 12%-ը:

Լեզուների բազմազանությունից զատ, մշակութային, տնտեսական, կլիմայական, ռասսայական, էթնիկ եւ կրոնական առումներով Հնդկաստանը համարվում է ամենաբազմազան երկիրն աշխարհում, իսկ այդ աշխարհի մարդկության համար ամենակարևոր տարրի` թթվածնի ամենաշատ արտադրող երկիրը մեր հարևան Ռուսաստանն է: Քանի որ հենց Սիբիրում է աճում ամբողջ աշխարհի անտառների 25%- ը, որն ավելի շատ տարածք է ընդգրկում, քան ԱՄՆ-ի մայրցամաքային մասը:

Մեկ այլ երկիր` Մալդիվյան կղզիները ջրի տակ հայտնվելու ամենաբարձր հավանականությունն ունեն: Այս երկրի բնակչությունը կանգնած է կործանման լուրջ վտանգի առջև. գլոբալ տաքացման հետեւանքով ամեն տարի կղզին ավելի ու ավելի է ընկղմվում ջրի մեջ:

Յոթերորդ դասարան.

1. «Ես մի ծիլն եմ քո արտի» — նախաձեռնում եք որևէ գործունեություն (շրջակա միջավայրի մաքրություն, ծառատունկ, օգնություն ծերերին, հեքիաթի ժամ փոքրիկներին… ինքներդ էլ կարող եք առաջարկել), կազմում եք աշխատանքային թիմ և շաբաթվա ծրագիր եք կազմում՝ որ օրը ինչքան ժամանակ եք տրամադրում այդ գործին: Աշխատանքը ներկայացնում եք կամ տեսանյութով, կամ ֆոտոպատումով շարադրում եք:

Օր առաջին և երկրորդ

Այս րկու օրերում մենք զբոսնեցինք տարբեր այգիներով։Խոր աշնան գեղեցիկ օրերից մեկն էր։Ես և իմ եղբայր Արսենը զբոսնում էինք այգիներով,հավաքում էինք գեղեցիկ տերևներ,մաքրություն էինք անում։Ես և իմ եղբայրը այգում տեսանյութ նկարեցինք,որում իմ եղբայրը պատմեց աշնան մասին։Ահա այն․․

Մեր օրը շատ հետաքրքիր և ուսումնական եղավ։Եվ մենք որոշեցինք այդ տերևներով գեղեցիկ բան պատրաստել,որը կատարեցինք երկորդ օրը։Իսկ այս նկարները մեր առաջին օրվա ամփոփումն է։

Երկրորդ օր

Մենք այդ տերևներով պատրաստեցինք գեղեցիկ պատկեր՝ծառ։Դուք կարող եք տեսնել։

Օր երրորդ՝Մաքրության օր

Այսօր ես և իմ եղբայրը իջել էինք բակ,որպեսզի մաքրություն անեինք։Ամբողջ այգով մեկ թափված էին տերևներ,որոնց մասը մենք մաքրեցինք,և ավլեցինք։Մեզ նաև օգնեցին մեր ընկերները։Ահա դուք կարող եք տեսնել։

2. Քանի որ կրթահամալիրում շուրջ յոթանասուն արցախցի երեխա է ապաստանել, այս շաբաթ կարդում եք հեքիաթներ Արցախի բարբառով, տեսագրում ենք, որ պարտեզի ժամին մեր դաստիարակների հետ միասին նրանք լսեն դրանք:

Օխտը ախպոր մին քուրը

Վըեսկե Թոխկան

Կյետեն պերած խնձորի նաղլը

3. Ընթերցանություն. Մուրացան — «Գևորգ Մարզպետունի» կամ Ստ.Զորյան «Պապ թագավոր»:

Հոկտեմբերի 30 — Հ.Թումանյան «Ոսկի քաղաքը» կարդալ: Բացատրել «ոսկի քաղաք» արտահայտությունը: Ինչ է պետք այդ քաղաքի բնակիչը դառնալու համար:

Ոսկի քաղաք-նշանակություն

Առաջին անգամ լսելուց հետո,մարդը կարող է պատկերացնել,որ այդ քաղաքը ոսկուց է պատրաստված,սակայն ոչ։Ոսկի քաղաք նշանակում է մարդկային լավ որակներով լի քաղաք։Ոսկի քաղաքում բոլորը բարի են,արդար,մեծահոգի,խելացի,շնորհքով,գթասեր,խղճով և այլն․․․

Դրա համար են ասում ոսկի քաղաք,այսինքն բոլոր մարդկային նորմալ վերաբերմունքներով քաղաք։

Ինչ է պետք այդ քաղաքի բնակիչը դառնալու համար

Ոսկու քաղաքի բնակիչ դառնալու համար մարդը պետք է ձևափոխվի։Այսինքն պետք է իր վատ բնավորությունները,անարդար մտքերը դուրս հանի։Պետք է բարի լինի,խելացի,քաջ,ուրախ,խելացի,գութ,խիղճ ունենա և լինի մեծահոգի։Իհարկե ոսկի քաղաք գոյություն չունի,բայց պատկերացնելով մենք կարող ենք ասել հետևյալ բաները։Որպեսզի դառնաս այդ քաղաքի բնակիչ քեզ պետք է գլոբալ փոխես։Քո հոգու մեջից պետք է հանես անարդարությունը,սուտը,վախը և փոխես քեզ և ուղղես քո ուղին դեպի լույսը,դեպի պայծառ կողմը,որպեսզի լինես այդպիսին։

Հոկտեմբերի 26-30

Թեմա 7. Ուղղահայաց ուղիղների կառուցումը

7.Ուղահայաց ուղիղներ

Առաջադրանքներ 

Դասագրքի հղումը

<AOC=50^0

<BOC=50^0

<2 = 180^0 — 43^0 27’ = 179^0 60’ — 43^0 27’ = 136^0 33’

այո,կարող են

ա/

բ/

BOD=COD, COB=148, հետևաբար 2 իրար հավասար մասերի գումարը հավասար է 148-ի։ 1= 74 ^0։ AOC-ն հավասար է 1 մասի, հետևաբար անկյուն AOC-ն կլինի 1մ+74։ Պետք է այս ամենի գումարը 180 ^0։ 1 = 180-74-74 = 32 ^0։ Կլինի AOC-ն 32+74=106:

AOE,DOC-180^0

2=EOF^0

1+X+EOF=180^0

1+2+X=180^0

Լրացուցիչ տանը

Նրանք չեն կարող ուղղահայց լինեն,որովհետև երբ մենք գծենք,մենք կտեսնենք։

Ազգային կամ մեկ էթնիկական կազմավորման կրոններ

Միթրաիզմ

Զերվանիզմ

Մազդեիզմ

Հինդուիզմ

Հուդայիզմ

Ջայնիզմ

Սինտոյիզմ

Միթրաիզմ

Հին Իրանում, զրադաշտականության ծագումից առնվազն չորս հազար տարի առաջ, միհրականությունը կամ Միհրի պաշտանմունքը (Միտրաիզմը) մեծ տարածում է ունեցել, որը իր ընդգրկուն ծավալներով շարունակել է գոյատևել  մինչև մ.թ.ա. չորրորդ դարի 600-ական թվականները:

Միհր աստծո մասին առաջին հիշատակությանը հանդիպում ենք Հերոդոտի մոտ, ով հին ժողովուրդների պաշտամունքի մասին խոսելիս Միթրային հիշատակում է իբրև ֆարսիների (իրանցիների) աստված. «Ասորիները երկրպագում էին Աֆրոդիտեին՝ Միլիթոյին, արաբները՝ Ալիլամին, իսկ ֆարսիները՝ Միթրային»:

Պարթևների (Իրանի արշակունիների) օրոք Միհրի պաշտանմունքը (միտրաիզմը) այնպիսի ընդգրկուն տարածում է գտնում, որ դուրս գալով Իրանի սահմաններից տարածվում է այդ ժամանակաշրջանի ողջ Եվրոպայով մեկ, ընդհուպ մինչև Հռոմ, ներթափանցելով պատմական մի տևական ժամանակահատված՝ վերածվում է Հռոմի մեծ կայսրության պաշտոնական կրոնի:

Միհրականությունը հիմնված էր Միհր դիցի (արևի աստծո) «Միթրայի» պաշտամունքի վրա: Միհրը՝ սիրո, բարության, գութի, ուխտի ու պայմանի աստվածն էր համարվում: Հենց այս է պատճառը, որ միհրականության հետևորդների մոտ ուխտի և պայմանի դրժումը ամենամեծ  մեղքն էր համարվում:  Ըստ միտրաիզմին առնչվող դիցաբանության և առասպելների, Միթրան (Միհրը) ծնվում է Կույս Անհաիթայից (հայ դիցաբանության մեջ՝ Անահիտ), ով ջրերի աստվածուհին էր:

Զրադաշտը հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ իրանի ժողովուրդը մեծ հարգանք և հոգևոր կապվածություն է տածում միհրականություն հանդեպ,  ոչ միայն դեմ դուրս չեկավ այդ պաշտանմունքին, այլ մտցրեց այն իր կրոնի մեջ, մի տարբերությամբ, որ զրադաշտականության մեջ Միթրան իր գլխավոր աստծո տեղը զիճեց Ահուրամազդային (հայ դիցաբանության մեջ՝ Արմազդ) և զրադաշտականության տարածումով՝ Ահուրամազդան դառնալով գլխավոր աստված զբաղեցրեց Միթրայի տեղը:

Սակայն միտրաիզմի հավատարիմ հետևորդները ինչպես Իրանում, այնպես էլ նրա սահմաններից դուրս երբեք չհաշտվեցին այդ մտքի հետ և չընդունեցին այս փոփոխությունը և նրանց համար Միթրան շարունակեց մնալ գլխավոր և միակ Աստված։

Զերվանիզմ

Զրվանականություն, Սասանյան Պարսկաստանի ժամանակաշրջանում ձևավորված կրոնական, աղանդավորական շարժում, որը ծագել է այն ժամանակ տիրապետող զրադաշտական կրոնից։ Հնագույն շրջանի կրոնական ուղղություններն ուսումնասիրող ռումինացի գիտական Միրչի Էլիադեի հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ զրվանականությունը, որպես դավանանք հիշատակում են անտիկ աշխարհի միայն չորս հեղինակներ, որոնց թվում Եղիշեն և Եզնիկ Կողբացին ու ասորի հեղինակներ՝ Թեոդոր բար Կոնայը և Յոհաննան բար Պենկայեն։

Հիմնական ուսմունքը

Զրվանականության հիմնական տարբերությունը զրադաշտականությունից այն է, որ աշխարհն ունի երկու սկիզբ՝ բարի և չար և նրանք յուրաքանչյուրն ունեն իրենց Աստվածները՝ Ահուրա Մազդան և Ահրիմանը։ Նրանց երկուսի ծնողն էլ եղել է չեզոք ծագում ունեցող գերագույն արարիչը Զրվանը, որը դիտարկվել է, որպես ժամանակի «ծնող»։ Նրանից են սկսվել ժամանակները և նրանով էլ ավարտվելու են։

Համաձայն զրվանական ուսմունքի՝ գալու է չար և բարի ուժերի հաղթանակի վերջնական պահ, որը հայտնի է զրադաշտականության մեջ, որպես Ֆրաշոքարաթի, երբ Ահուրա Մազդան իր «յոթ հավատարիմ ուժերի» Ամահրասպանդների հետ, ու Ահրիմանը իր «յոթ չար ուժերի»՝ Դևերի հետ գալու է խոնարհվելու Զրվանի առջև։

Եզնիկ Կողբացու Եղծ աղանդոցն ու զրվանականությունը

Վաղ քրիստոնեական շրջանի հայ փիլիսոփայա Եզնիկ Կողբացին իր հայտնի «Եղծ աղանդոց» աշխատության երկրորդ գլխում անդրադառնում է Զրվանիզմի կրոնափիլիսոփայական գաղափարախոսության հերքմանը։ Տարածված տեսակետ կա, որ նա «Պարսից կրոնի հերքումը» գլխում անդրադառնում է հենց զրադաշտականությանը, սակայն Եզնիկ Կողբացի կողմից նշված որոշ կրոնական ու գաղափարախոսական առանձնահատկություններ, թույլ են տալիս եզրակացնելու, որ խոսքը միայն զրվանականության՝ զրադաշտականության աղանդավորական ուղղվածության մասին է և ոչ թե հենց առաջինի մասին. չնայած կարելի է ենթադրել, որ վաղ քրիստոնեության այդ շրջանում, ամենայն հավանականությամբ, «Եղծ աղանդոց» աշխատությունը դիտարկվել է նաև, որպես հարված զրադաշտական գաղափարախոսությանն ու աշխարահայացքին։

Հինդուիզմ

Հինդուիզմ, կրոն՝ ստեղծված Հնդկական ենթամայրցամաքում, Հնդկական կրոններից մեկը։ Հինդուիզմի պատմական անվանումը սանսկրիտով հնչում է որպես սանաթան-դհարմա  ինչը նշանակում է «հավերժ կրոն», «հավերժ ճանապարհ, կամ «հավերժ օրենք»։

Հինդուիզմն աշխարհի ամենահին կրոններից մեկն է, որը արմատներով հասնում է մինչև վեդիական, հարապպական և դրավիդյան քաղաքակրթություններ, ինչի համար նրան համարում են կրոններից հնագույնը: Ի տարբերություն Աբրահամյան կրոնների, հինդուիզմը չի ունեցել հիմնադիր, հինդուիզմում բացակայում է ընդհանուր դոկտրինը և հավատամքի ընդհանուր կարգը։ Իրենից ներկայացնում է տարբեր կրոնական ավանդույթների, փիլիսոփայական կարգերի և հավատամքների ընտանիք, որոնք հիմնված են միաստվածության, բազմաստվածության, պանթեիզմի, մոնիզմի և նույնիսկ աթեիզմի վրա։:

Հինդուիզմում գոյություն ունի սրբազան գրությունների մեծ քանակություն, որը բաժանվում է երկու հիմնական կատեգորիաների՝ Շրուտի և Սմրիտի։ Հինդուիստական կարևոր աշխատություններ են համարվում Վեդաների, Ուպանիշադների, Պուրանների, «Ռամայանի» և «Մահաբհարաթայի» էպոսները, (որի մի մասն է կազմում «Բհագավադգիտան») և Ագամայի աշխատությունները։

Հինդուիզմը, հետևորդների թվով, երրորդ կրոնն է աշխարհում քրիստոնեությունից և իսլամից հետո։ Հինդուիզմը դավանում է ավելի քան 1 մլրդ. մարդ, որոնցից մոտ 950 միլիոն բնակվում են Հնդկաստանում և Նեպալում։ Կան երկրներ, որտեղ հինդուիզմի հետևորդները կազմում են բնակչության մեծամասնություն՝ Բանգլադեշ, Շրի-Լանկա, Պակիստան, Ինդոնեզիա, Մալայզիա, Սինգապուր, Մավրիկիոս, Ֆիջի, Սուրինամ, Գայանա, Տրինիդադ և Տոբագո, Մեծ Բրիտանիա, Կանադա և ԱՄՆ։

20-րդ դարի երկրորդ կեսին հինդուիզմը տարածվել է Հնդկաստանի տարածքներից դուրս, անցել է ազգային սահմանները և ձեռք բերել բազմաթիվ հետևորդներ ամբողջ աշխարհում։ Լայն տարածում են գտել և սովորական են դարձել այնպիսի մտքերը, ինչպիսիք են կարման, յոգան և բուսակերությունը։ Հինդուիզմի որոշ ասպեկտները և գործառույթներ քննադատության են ենթարկվել։ Ամենից շատ քննադատության են արժանացել այրիների ինքնահրկիզման ծեսը և խտրականությունը, որը հիմնված է կաստայական պատկանելության վրա։

Հինդուիզմում չկան ընդհանուր, կենտրոնական, բոլոր հինդուիստական ավանդույթների համար հեղինակավոր դոկրինաներ, իսկ շատ հինդուիստներ ընդհանրապես չեն համարում, որ պատկանում են որևէ կոնկրետ ավանդույթի: Գիտնականները, սակայն, ժամանակակից հինդուիզմում առանձնացնում են չորս հիմնական ուղղություններ:

• Վայշնավիզմ
• Շիվաիզմ
• Շակտիզմ
• Սմարտիզմ

Հինդուիզմի այս ուղղությունների հիմնական տարբերությունն այն է, թե Աստծու որ ձևակերպությանն են երկրպագում որպես Ամենաբարձրյալի, և ինչ ավանդույթներ կան կապված այդ երկրպագության հետ: Վայշնավիզմի մոնոթեիստական ավանդույթների հետևորդները երկրպագում են Վիշնուին ու նրա հիմնական ավատարներին, ինչպիսիք են Կրիշնան և Ռամը, որպես Աստծուն` իր տարբեր ձևակերպություններում: Գ.Մ. Բոնգարդ-Լևինը իր «Հինհնդկական քաղաքակրթություն» մենագրության մեջ պնդում է, որ «հինդուիզմի ուսումնասիրությունը որպես կրոն սովորաբար սկսում են հենց վայշնավիզմից, որը ծագել է շիվաիզմից առաջ և միշտ ունեցել է ավելի շատ համախոհներ^>>։

Հուդայիզմ

Հուդայականություն հրեա ազգի կրոնական, ազգային և բարոյագիտական աշխարհայացքն է, որի հիմքն է Թորան։ Անվանումը գալիս է Հուդա թագավորի անունից, որի անունով էլ անվանվել են Հուդայական կայսրությունը, իսկ հետագայում՝ սկսած Երուսաղեմի երկրորդ տաճարի շրջանից հետո (Ք.ա. 516-Ք.ա. 70 թվականներ) դա նաև հրեաների անվանումն է։ Հուդայականությունը երեք մոնոթեիստական կրոններից ամենահինն է։ Դասվում է Աբրահամյան կրոնների շարքին, որոնց թվում են բացի հուդայականությունից նաև քրիստոնեությունը և մուսուլմանությունը։

Հուդայականությունն ունի ավելի քան 3,000 տարվա պատմություն: Որպես կրոն՝ կազմավորվել է Միջին արևելքում, բրոնզե դարի ժամանակներում: Համարվում է միաստվածություն պաշտող ամենահին կրոններից մեկը: Եբրայեցիներն ու իսրայելցիները Թանախի հին գրքերում, ինչպես, օրինակ, «Եսթերի գրքում», արդեն անվանվում են հրեաներ կամ «Իսրայելի զավակներ»:

Հուդայականության տեքստերը, ավանդույթներն ու արժեքները մեծ ազդեցություն են գործել Աբրահամյան հետագա կրոնների՝ ներառյալ քրիստոնեության, իսլամի, Բահայի հավատքի վրա: Հուդայականության շատ տեսակետներ ուղղակիորեն կամ անուղղակի կերպով ազդել են նաև Արևմուտքի աշխարհիկ կյանքի, բարոյականության, քաղաքացիական օրենսդրության, իրավական համակարգի վրա: Եբրայականությունը նույնքան կարևոր գործոն է եղել արևմտյան քաղաքակրթության զարգացման գործում, որքան հելլենիզը, իսկ հուդայականությունը, որոշակիորեն հիմք հանդիսանալով քրիստոնեության համար, դեռ վաղ քրիստոնեության ժամանակներից ազդել է արևմտյան իդեալների ու բարոյականության ձևավորման վրա։

Հուդայականությունը տարանջատվում է զարգացման չորս շրջանների՝

1. Տաճարական, որը կապված է Երուսաղեմի Տաճարի գոյության հետ՝ Ք․ա․ 10-6 դդ․
2. Հելլենիստական, որն ընդգրկում է Ք․ա․ 6- Ք․հ․ 2-րդ դդ․
3. Թալմուդյան կամ Ռաբինական, որը տարածում է ստացել 2-րդ դարից մինչև 18-րդ դար
4. Օրթոդոքս հրեաների շարժումը, որը սկիզբ է առել 1970-ական թթ․ ու գոյություն ունի առ այսօր և ամենատարածվածներից է ժամանակակից Իսրայելում։

Ժամանակակից հուդայականությունում չկա ոչ մեկը կամ ոչինչ, ով ունի հավատքի իշխանության, քարոզի և նմանատիպ իրավունքներ։ Հուդայականները իրավունքի կամ հավատքի աղբյուր (Հալախա) են համարում Սուրբ գրքերը։ Սրբազան գրքերը երկուսն են՝ Թանախ (“Հրեական Աստվածաշունչ”, որն իրենից ներկայացնում է կանոնական Աստվածաշնչի Հին Կտակարանը), Թալմուդ (Բանավոր Թորա, որը “գրավոր” Թորայի՝ Աստվածաշնչի առաջին 5 գրքերի, մեկնաբանություններնի գիրքն է)։ Հալախան կազմակերպում է հուդայականների կյանքի գրեթե բոլոր մասերը, ներառյալ ընտանեկան, քրեական, քաղաքացիական և այլն։

Հուդայականները էթնիկ խումբ են, ովքեր կա՛մ ծնվել են հրեա, կա՛մ ընդունել են հուդայականություն։ Այժմ աշխարհում կան մոտ 14․5 միլիոն հուդայական, որը համապատասխանում է Երկրի բնակչության 0․2 %-ին։ Նրանց 42 %-ն ապրում է Իսրայելում, 42 %-ն էլ ԱՄՆ-ում և Կանադայում։ Մնացածները հիմնականում ապրում են Եվրոպայում։

Ջայնիզմ

Ջայնիզմ  — դհարմայական հին կրոն, որ ի հայտ է եկել Հնդկաստանում մեր թվականությունից առաջ մոտավորապես 9-6-րդ դարերում։ Ինչպես հենց ինքը՝ այդ ուսմունքն է պնդում, ջայնիզմը միշտ է գոյություն ունեցել։ Ուսմունքի հիմնադիրը, կամ՝ ըստ այլ տարբերակների՝ հնագույն ավանդույթների մասին ամենահայտնի պատմողը ) համարվում է քշաթրի Վարդհամանան կամ Ջինա Մահավիրան: Ջայնիզմի փիլիսոփայությունն ու գործնական կիրառումը առաջին հերթին հիմնված են հոգու ինքնակատարելագործման վրա, ինքնակատարելագործում՝ հանուն ամենատեսության, ամենազորության և հավիտենական երանության (նիրվանայի): Հին կյանքերից մնացած մարմնական թաղանթը հաղթահարած և նիրվանայի հասած յուրաքանչյուր հոգի կոչվում է ջիվա: Հնագույն տեքստերում ջայնիզմը հավասարեցված է ջայն դհարմային և շրաման դհարմային: Արդի աշխարհում ջայնիզմ դավանողները թեև ոչ մեծ, սակայն ազդեցիկ կրոնական համայնք են կազմում: Նրանց թիվը Հնդկաստանում հասնում է 5-6 միլիոնի։ Ջայնիզմ դավանող ներգաղթյալների շարունակաբար աճող ընկերակցություններ կան նաև Հյուսիսային Ամերիկայում, Արևմտյան Եվրոպայում, Հեռավոր Արևելքում, Ավստրալիայում և աշխարհի այլ մասերում։

Ջայնիստների գրադարանները հնագույնն են Հնդկաստանում։

Ջաինիզմը պնդում է, որ յուրաքանչյուր էակ անհատ և հավերժական հոգի է։ Երբ հոգին դառնում է ամբողջովին զերծ սանսարայից, այն կարող է հասնել աստվածային գիտակցության։

Ջաինիզմի հետևորդները կոչվում են Ջաիներ։ Ջաինիզմում ամենաբարձր աստիճանն է Ջինան «հաղթող»։ Այս տիտղոսը շնորհվում է կրոնական ուսուցիչներին, որոնք հասել են Դհարմային և զերծ են սանսարայից։ Ջաիները հետևում են 24 հատուկ Ջինաների ուսմունքներին, որոնք հայտնի են որպես տիրտհանկարներ (հատման ստեղծողներ», «Նրանք, ովքեր հայտնաբերել և մատնանշել են ճանապարհը դեպի փրկություն »)։ Ավանդաբար ենթադրվում է, որ 24-րդ և վերջին տիրտհանկարն էր Շրի Մահավիրը («մեծ հերոս», ով համարվում է ժամանակակից Ջաինիզմի հիմնադիրը), ով ապրել է 599 մինչև 527 մ.թ.ա.։ Իսկ առաջինը՝ մեծ արքա Ռիշաբհան, ով ապրել է այն օրերում, երբ մարդիկ չգիտեին գրել ու հաշվել։

Ջաինիզմը խրախուսում է հոգևոր զարգացումը իմաստության ու ինքնակառավարման միջոցով։ Ջաինիզմի նպատակն է մարդկային հոգու իրական բացահայտումը։ Կատարյալ ընկալումը, կատարյալ գիտելիքը և կատարյալ վարքագիծը, որոնք հայտնի են որպես «Ջաինիզմի երեք գանձեր» ճանապարհն են դեպի մարդու հոգու ազատում սանսարայից։

Ջաինիզմը պնդում է, որ տիեզերքը և Դհարման անսահմանափակ են, առանց վերջի և սկզբի։ Սակայն, տիեզերքում տեղի են ունենում որոշ փոփոխություններ։ Սանսարինայի հոգին (աշխարհիկ մարդ), տարբեր ձևերով է հանդես գալիս կյանքի ընթացքում ժամանակի ճանապարհորդության մեջ։ Մարդը, «ոչ մարդը» (կենդանիներ, միջատներ, բույսերի և այլն), գերմարդը (աստվածները և կիսաստվածները) և Դժոխքի էակները — Սանսարինայի հոգու չորս մակրոտեսակներն են։

Ջաինիզմի ուսմունքի մեկ այլ կարևոր բնորոշ գծերից է հոգեկան վարքագծի նորմերը։ Գոյություն ունեն հինգ հիմնարար բարոյական սկզբունքներ որոնք պետք է կատարեն Ջաիները։ Սկզբունքների կատարման խստությունը, կախված է նրանից, թե ով է Ջաին — հոգևորական թե աշխարհիկ մարդ։ Դրանք են.

1. Չվնասել կենդանի էակներին ԱՀԻՄՍԱ
2. լինել անկեղծ և բարեսիրտ ՍԱՏՅԱ
3. գողություն չանել ԱՍՏԵՅԱ
4. չդավաճանել ԲՐԱՀՄԱՉԱՐՅԱ
5. ժլատ չլինել ԱՊԱՐԻԳՐԱՀԱ

Ջիաները հավատում են, որ ճշմարիտ գիտելիքը (Դհարման), հանգեց և նորից հայտնվեց ողջ պատմության ընթացքում։ Նրանք, ովքեր նորից են բացում Դհարման կոչվում են տիրտհանկարներ։ Տիրտհանկար բառացիորեն նշանակում է «հատման ստեղծող»։ Ջիաները, ինչպես Բուդդիստները անձի զտման գործընթացը համեմատում են կատաղի գետը անցնելու հետ — որը պահանջում է համբերություն ու զգուշություն։ «Հատում ստեղծողները» արդեն անցել են գետը, և կարող են ուղղորդել ուրիշներին։ Նրանք նաև կոչվում են «հաղթողներ», քանի որ նրանք ձեռք են բերել ազատությունը սեփական ջանքերով։

Ինչպես բուդդայականության մեջ, այնպես էլ այստեղ Ջաինական Դհարմայի հիմնական նպատակն է ազատվել կարմայի բացասական ազդեցությունից մտավորը ու ֆիզիկականը մաքրելու միջոցով։ Այս գործընթացը, հանգեցնելով ազատությանը, ուղեկցվում է ներքին խաղաղության ձեռքբերմամբ։

Սինտոիզմ

Սինտոիզմ , ճապոնական հնագույն կրոն՝ արևապաշտություն։ Ի տարբերություն մյուս արևապաշտական կրոնների դիցարանը գլխավորում է արևի աստվածուհին՝ Ամաթերասուն, որից սկիզբ է առնում Ճապոնիայի կայսրի տոհմաբանությունը։ Սինտոիզմի դիցարանը բաղկացած է բազմաթիվ աստվածներից և հոգիներից։ 1868 թվականին սինտոիզմը ճանաչվել է Ճապոնիայի պետական կրոն։ 1947 թվականին սահմանադրությամբ այն հավասարվեց Ճապոնիայի մյուս պաշտամունքներին և այսպիսով դադարեց պետական կրոն լինելուց։

Ի տարբերություն համաշխարհային կրոնների, սինտոիզմը չունի որևէ հիմնադիր անձ, գլխավոր ուսուցիչ, օրենսդիր և հեղինակություն։ Սինտոիստները երկրպագում են բազմաթիվ աստվածությունների (կամիներ), որոնք ծնունդ են այն ժամանակների, երբ մարդիկ երկրպագում էին բնության կույր ուժերին, հավատում տանը և գետերում, սարերում ծառերի մեջ բնակվող այլ ոգիների գոյությանը։ Սինտոիզմը ուսուցանում է գլխավորապես նախնիների պաշտամունք և բնության երկրպագում։ Սինտոիզմը չունի այլ պատվիրաններ, բացի մաքրություն պահպանելու և իրերի բնական կարգին հետևելու առօրյա հանձնարարականներից։ Այն ունի բարոյականության մի ընդհանուր կանոն. «Վարվիր բնության օրենքների համաձայն, պահպանելով հանդերձ հասարակական օրենքները»^[1]: Սինտոիստական պաշտանմունքի մեջ շատ բան է պահպանվել նախնադարյան շամանական կախարդական ծեսերից, որոնք Ճապոնիայի տարբեր շրջաններում տարբեր են եղել։ Գոյության հազարամյակների ընթացքում սինտոիզմը կրել է բուդդայականության, կոնֆուցիանականության և այլ դավանանքների ազդեցությունը։ Այդ պատճառով սինտոիզմում չկա ոչ մի միասնական դավանաբանական ուսմունք։ Թեև երկարամյա պատմության ընթացքում ձևավորվել են որոշակի հատկանշական գծեր, որոնցով այդ կրոնը տարբերվում է մյուսներից։

5-6-րդ դարերի սինտոյական եկեղեցու ղեկավար է դարձել կայսերական տունը, կայսրը հայտարարվել է (VII դ․) սինտոյականության գերագույն քուրմ։ Բուդդայականության մուտքը Ճապոնիա (VI դ․) հետզհետե վերացրել է սինտոյականության մենաշնորհը, 10-16-րդ դարերում գերակշռող դեր է ունեցել բուդդայականությունը, շատ ճապոնացիներ դավանել են երկու կրոն՝ սինտոյականություն և բուդդայականություն։ 17-18-րդ դարերում գործունեություն է ծավալել «պատմական դպրոցը» նպատակ ունենալով ամրապնդել սինտոյականությունը, վերածնել կայսեր պաշտամունքը և լիիշխանությունը։ Սինտոյականությունը բուդդա յականության հետ միասին վայելել է պետության հովանավորությունը, իսկ 2-րդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում ծառայել ազգայնամոլական և ռազմատենչ տրամադրություններ բորբոքելուն։ Պատերազմում Ճապոնիայի պարտությունից հետո սինտոյականության ազդեցությունը թուլացել է, այն անջատվել է պետությունից, որոշ ծեսեր արգելվել են։ Սակայն 1950-ական թվականներից սկսած սինտոյականությունը վերելք է ապրում, հռչակվել է գերկրոն՝ պարտադիր բոլոր ճապոնացիների համար։ Ճապոնիայի դեմոկրատական ուժերը հակահարված են տալիս կառավարող շրջաններին, որոնք փորձում են սինտոյականությունը կրկին օգտագործել ազգայնամոլություն հրահրելու համար։

Ճապոնական ժամանակագրությունները հավաստում են, որ ի սկզբանե աշխարհում քաոս է տիրել, բայց հետո ամեն ինչ կարգավորվել է՝ երկինքը զատվել է երկրից, առանձնացել են արական և իգական տարրերը. առաջինն ի դեմս Իզանամի դիցուհու, երկրորդը նրա ամուսնու՝ Իզանագիի: Նրանցից ծնվել են արևի դիցուհի Ամաթերասուն, լուսնի աստված Ցուկույոմին և քամու ու ջրի աստված Սուսանոոն: Ամատերասուն և Սուսանոոն պայքարում են իրար դեմ։ Հաղթում և երկնքում է մնում Ամատերասուն, իսկ Սուսանոոն արտաքսվում է Իձումո երկիր՝ գետնի վրա։ Սուսանոոյի որդի Օկունինուշին դառնում է Իզումոյի տիրակալը։ Ամաթերասուն չի հաշտվել այդ բանի հետ և ստիպել է Օկունինուշիին կառավարումը հանձնել իր թոռանը՝ Նինիգիին: Նինիգին իջնում է երկնքից և անցնում Իզումո պետության կառավարմանը։ Ի նշան իշխանության, նրան հանձնել են երեք սուրբ առարկա՝ հայելի (աստվածայնության խորհրդանիշ), թուր (հզորության խորհրդանիշ) և հասպիսից զարդը (հպատակների հավատարմության խորհրդանիշ)։ Նինիգիից է սերվել Ջիմու-տենոն (տենո տիտղոսը նշանակում է «Գերագույն տիրակալ»)՝ Ճապոնիայի առասպելական առաջին տիրակալը, ումից սկզբնավորվել է ճապոնական կայսրերի՝ միկադոների դինաստիան։ Հայելին, թուրն ու հասպիսն այն վաղեմի ժամանակներից մնում են որպես ճապոնական կայսերական տան խորհրդանիշեր։

Սինտոյականությունը ճապոնացիների մեջ հատուկ հայացք է ձևավորել իրերի աշխարհի, բնության, փոխհարաբերությունների նկատմամբ։ Այդ հայացքը հիմնվում է հինգ կոնցեպցիաների վրա։

Առաջին կոնցեպցիան հավաստում է, որ ամենայն գոյ արդյունք է աշխարհի ինքնազարգացման. աշխարհը ստեղծվել է ինքնին, այն հրաշալի է ու կատարյալ։ Կեցության կարգավորիչ ուժը, սինտոյի ուսմունքի համաձայն, բխում է բուն աշխարհից, այլ ոչ թե ինչ-որ գերագույն էակից։

Երկրորդ կոնցեպցիան ընդգծում է կյանքի ուժը։ Դիցաբանության համաձայն, առաջին անգամ սեռական մերձեցումը եղել է աստվածների միջև։ Այդ պատճառով էլ սեռամոլությունն ու բարոյական մեղքը երբեք չեն շաղկապվել ճապոնացիների գիտակցության մեջ։

Երրորդ կոնցեպցիան հաստատում է բնության և պատմության միասնությունը։ Աշխարհի նկատմամբ սինտոյական հայացքում չկա բաժանում շնչավորի և անշունչի. սինտոյի հետևորդի համար շնչավոր է ամեն ինչ՝ և՛ կենդանիները, և՛ բույսերը, և՛ իրերը, ամենայն բնականի մեջ և հենց մարդու մեջ ապրում է կամին։ Ոմանք համարում են, որ կամի են հենց մարդիկ, կամ, ավելի ճիշտ, կամիները բնակվում են նրանց մեջ, կամ էլ, վերջին հաշվով, նրանք կարող են հետագայում կամի դառնալ և այլն։ Սինտոյի համաձայն, կամիների աշխարհը հանդերձյալ կացարան չէ, որը մարդկանց աշխարհից տարբեր է։ Կամիները միավորված են մարդկանց հետ, ուստի պետք չէ, որ մարդիկ փրկություն որոնեն մի այլ աշխարհում։ Ըստ սինտոյի, փրկությունն ապահովվում է ամենօրյա կամիներին միաձուլվելու միջոցով։

Չորրորդ կոնցեպցիան կապված է բազմաստվածության հետ։ Սինտոն ծնունդ է առել բնության տեղական պաշտամունքներից, տեղի, տոհմային ու ցեղային աստվածություններին երկրպագելուց։ Սինտոյի նախնադարյան շամանական ու հմայական ծեսերը որոշակիորեն միատեսակ դարձան միայն 5-6-րդ դարերից ի վեր, երբ արքունիքը սկսեց վերահսկել սինտոյական տաճարների գործունեությունը։ 8-րդ դարի սկզբին արքունիքում ստեղծվեց սինտոյի գործերի հատուկ դեպարտամենտ, իսկ 10-րդ դարում կազմվեց սինտոյի աստվածների ցուցակը (այն ժամանակ սինտոյի պանթեոնում կար 3132 աստված)։ Հետագայում նրանց թիվը զգալիորեն ավելացավ։

Հինգերորդ կոնցեպցիան կապված է ազգային հոգեբանական հիմքի հետ։ Համաձայն այդ կոնցեպցիայի, սինտոյի աստվածները, կամիները, ծնունդ են տվել ոչ թե առհասարակ մարդկանց, այլ միայն ճապոնացիներին։ Այդ պատճառով կյանքի առաջին իսկ տարիներից ճապոնացու գիտակցության մեջ արմատավորվում է այն գաղափարը, որ նա պատկանում է սինտոյին։ Այստեղից բխում էեն վարքի կարգավորման երկու կարևորագույն գործոն։ Նախ, այն պնդումը, որ կամիները ամենասերտ ձևով կապված են միայն ճապոնական ազգի հետ, երկրորդ, սինտոյական այն տեսակետը, թե ծիծաղելի է, երբ օտարերկրացին երկրպագում է կամիին և դավանում սինտո. ոչ ճապոնացու նմանօրինակ վարքը ընկալվում է իբրև անհեթեթություն։ Դրա հետ մեկտեղ, սինտոն ճապոնացիներին հետ չի պահում ցանկացած այլ կրոն դավանելուց։

Հոկտեմբերի 28 — Վանո Սիրադեղյան «Հայաստանը մանրամասն սիրելու երկիր է»: Ո՞ր հատվածը կուզենայիր քննարկել: Առաջարկիր և ինքդ սկսիր:

Ես կուզենայի քննարկել այս հատվածքը․

Հանդարտ ընթացքի դեպքում Հայաստանը մեծ հայրենիք է: Հայաստանն ինքը հանդարտ ընթացք է թելադրում: Որքան գետնի երեսը, տասն այդքան գետնի տակն է Հայաստանը: Հայաստանն իր խորությամբ է երկիր: Հայաստանը մանրամասն սիրելու հայրենիք է և այդպես մանրամասն սիրելու դեպքում մեկ չէ` տասը կյանք էլ չես սպառի: Միայն թե շտապելու հարկ չկա: Առավել ևս` համեմատելու կարիք չկա…

Այսինքն հանդարտ իրավիճակների,դեպքերի,խաղաղության ժամանակ,Հայաստանը համարվում է հանգիստ երկիր։Հայաստանը մանրամասն զննելու և սիրելու երկիր է,որովհետև Հայաստանը ունի բազում գաղտնիքներ,թե իր երեսում,թե գետնի տակ։Եվ դրա համար են ասում,որ Հայաստանը պետք է սիրել և ուսումնասիրել մասամբ։Իհարկե Հայաստանը իր գեղեցկությամբ նույնպես հետ չի ընկնում ուրիշ երկրներից։Հայաստանը գեղեցիկ,հին,մեծ և հպարտ երկիր է իրենից ներկայացնում։Նույնիսկ ժողովրդի երեսին նայելով դու կարող ես կռահել,թե որ երկրում ես գտնվում։Հայաստանը բազում տեսարժան վայրեր,եկեղեցիներ և կառույցներ ունի,որոնք քո սիրտը կլցնեն հավատքով,ազնվությամբ,սիրով և բարիությունով։Այդ եկեղեցիները պարտավոր են այցելել բոլոր հայերը։Տեսնես,թե ինչ գաղտնիքներ է մեզանից թաքցնում այս շքեղ երկիրը։Տեսնես ի՞նչ ճանապարհ է պատրաստել իր փորձանքներով և անհեթհեթություններով։Ուղղակի պետք է տե՜սնես!

6.Ուղահայաց ուղիղներ

Առաջադրանքներ դասարանում

6.Ուղահայաց ուղիղներ

Առաջադրանքներ 

ա)

բ)

գ)

Այո ,իհարկե

Այո,իհարկե

Պատ․Ուղիղ

ա)

բ)

գ)

դ)

ե)hk=100^0,kl=80^0

Միանդամ անվանում են հանրահաշվական արտահայտություն, որը իրենից ներկայացնում է թվերի և բնական աստիճան բարձրացրած փոփոխականների արտադրյալ:

Հեռավար-ընտանեկան ուսուցում հոկտեմբերի 15-30

Հոկտեմբերի 26-30

Թեմա` Միանդամներ: Նման միանդամներ

Առաջադրանքներ հետևյալ խնդրագրքից խնդիր 68-71, էջ 25

68 վարժություն

ա/7x-2x=5x

բ/a-3a= -2a

գ/10a-18a= -8a

դ/-4b-2b= -4b+(-2b)= -6b

ե/3bc-17bc= -14bc

զ/mk-2mk= -1mk

է/28a^2-17a^2=11a^2

ը/4b^2c-12b^2c= -8b^2c

թ/17a^2b^2-9a^2b^2=8a^2b^2

69 վարժություն

ա/a^2bc+2abca+(-3bca^2)=0

բ/(-aba^2)+7a^2ba+a^3b=7a^3b

գ/7a^2+(-3a^2)+(-4a^2)=0

70 վարժություն

ա/3abc-7abc= -4abc

բ/9a^3b^2-9a^3b^2=0

գ/5a-6a= -1a

դ/7a-a= 6a

71 վարժություն

ա/18a^2b-4a^2b+6a^2b=20a^2b

բ/6a^8b^2+7a^8b^2+(-2)a^8b^2=11a^8b^2

գ/4b^3c^4+8b^3c^4-14b^3c^4= -2b^3c^4

դ/0c^2e^5+4c^2e^5-16c^2e^5= -12c^2e^5

ե/2,1a^2e-1,6a^2e+1,5a^2e=2a^2e

զ/6,46a^4k+2,14a^4k-8,6a^4k=0

է/5,18a^2p^3+3,22a^2p^3-2,4a^2p^3=6a^2p^3

ը/7,14ax^2+4,36ax^2-12,8ax^2= -1,3ax^2

26-30 октября

• Что такое талант?

Талант это выдающиеся способности человека, проявляемые в определённой сфере деятельности, позволяющие на основе принятия нестандартных решений добиваться высоких результатов.

• Какой талант у вас?

Я делаю красивые видео с помощью видеоредакторов ,я могу красиво добавить эффекты ,могу сделать красивые и полезные видео.Еще я играю футбол лучше остальных.

Каких талантливых людей вы знаете

Многие певцы считаются талатами.Их голос и творчество поражают.

Мигран Сарукян,Арпи Габриелян и т.д.
Поль Гоген-художник

Люди ,которые поздно нашли свои таланты

Рональд Рейган, 40-й президент США

Долгое время Рейган работал диктором на радио и актером, а политикой увлекся намного позднее. В 56 лет он стал губернатором Калифорнии, а в 69 лет — президентом США.

Крылатые слова Рейгана

“Я не играл в бейсбол, потому что у меня были проблемы со зрением. Поэтому я стал играть в футбол. Там и мячик, и ребята покрупнее”

Амансио Ортега, предприниматель, основатель компании Inditex

В молодости Ортега работал в магазине одежды, подрабатывал портным. В 37 лет открыл небольшое трикотажное производство, но этот бизнес прогорел. В 39 лет Ортега открывает свой первый маленький магазинчик Zara, а сейчас компании Inditex принадлежат тысячи магазинов в 88 странах мира.

Джон Рональд Руэл Толкин, писатель
Стал знаменитым в 62 года, когда вышла его книга «Властелин колец».
Конечно же, Толкин не только и даже не столько писатель. Согласно Википедии, он «английский писатель, поэт, филолог, профессор Оксфордского университета». Но именно произведения «Хоббит, или Туда и обратно» и «Властелин колец» сделали его известным всему миру.

Рэй Крок

Предприниматель Рэй Крок, который превратил закусочные McDonald’s в одну из самых популярных мировых сетей фастфудов, начал предпринимательскую карьеру только в 50-летнем возрасте. До этого он успел поработать пианистом, продавцом бумажной посуды и миксеров.

В 1954 году, когда Кроку было 52 года, он посетил закусочную, которой владели братья Макдональды. Кроку понравился их подход к работе и он захотел присоединиться к братьям, которые как раз искали нового агента. Спустя год он основал компанию McDonald’s System, Inc., а через 6 лет купил права на название McDonald’s.

Винсент Ван Гог

Нидерландский художник Винсент Ван Гог начал работать в юном возрасте на посту арт-диллера в компании своего дяди Goupil & Cie. Позже он решил заниматься миссионерской работой в бельгийском поселке Вам. Только в 1880 году, когда ему было 27 лет, Ван Гог записался в брюссельскую Королевская Академию изящных искусств. Он оставил все остальные занятия и полностью погрузился в искусство.

За свою короткую десятилетнюю карьеру Ван Гог успел нарисовать около 2 тысяч картин. Хотя при жизни его работы не получили признания у широкой публики, после смерти в 1890 году его слава начала расти. Сейчас Ван Гога считают одним из самых значимых и дорогих мировых художников.

1.Прочитайте текст, перескажите.

2.Запишите видео, где вы показываете свои таланты.

3. Грамматический материал

4. Ответьте на вопросы, поставив существительное в дательном падеже.

1.Кому Сергей написал письмо? (друг)

Кому Сергей написал письмо? Другу.

2. Кому она купила подарок? (дочь)

Кому она купила подарок? Дочке

3. Кому ты рассказал о своей болезни? (врач)

Кому ты рассказал о своей болезни? Врачу

4. Кому она звонила вчера? (муж)

Кому она звонила вчера? Мужу

5. Кому отец подарил мобильный телефон? (сын)

Кому отец подарил мобильный телефон? Сыну

6. Кому он подарил сумку? (жена)

Кому он подарил сумку? Жене

7. Кому преподаватель объясняет правило? (студенты)

Кому преподаватель объясняет правило? Студентам

8. Кому вы показываете свой город? (друзья)

Кому вы показываете свой город? Друзьям

4.Диалог «Запись на приём к врачу»
Пациент: Здравствуйте! Это поликлиника?
Медсестра: Да. Чем вам помочь?
Пациент: Я бы хотел записаться к врачу.
Медсестра: К какому?
Пациент: К терапевту.
Медсестра: Терапевт принимает по понедельникам и средам с 8.00 до 14.00, по вторникам и четвергам с 15.00 до 20.00.
Пациент: Этот врач внимателен к пациентам?
Медсестра: Конечно. Многие выздоровели благодаря его помощи. Главное – следовать его советам.
Пациент: Придется поверить вашим словам. Запишите меня на вторник, пожалуйста.
Медсестра: Хорошо.
Пациент: Спасибо. До свидания!
Медсестра: До свидания!

5. Заполните кроссворд

Տոհմացեղային կամ նախնադարյան հասարակության հավատալիքներ

• Մոգություն
• Կախարդություն
• Ոգեպաշտություն
• Տոտեմիզմ
• Ֆետիշիզմ
• Անիմիզմ

7-րդ դասարան

Նախագծեր՝Ֆիզիկական երևույթները կյանքում

19.10-23.10

Թեման.

Մեխանիկական շարժում:Շարժման հարաբերականություն:Նյութական կետ:Շարժման հետագիծ:Ճանապարհ:

Լաբորատորիայում ՝մի քանի փորձեր«Մեխանիկական շարժում:Շարժման հարաբերականություն»: 

Քննարկվող հարցեր.

1.Ինչն են անվանում մեխանիկական շարժում

Ժամանակի ընթացքում մարմնի դիրքի փոփոխությունն այլ մարմինների նկատմամբ կոչվում է մեխանիկական շարժում։

2.Բերել մեխանիկական շարժման օրինակներ

Մեքենայի վարումը,մարդու քայլքը,վազելը,չափելը և այլն․․․

3.Որ մարմինն են անվանում հաշվարկման մարմին։

Այն մարմինը,որի նկատմամբ դիտարկվում է այլ մարմինների շարժումը,կոչվում է հաշվարկման մարմին։

4.Ինչն են անվանում նյութական կետ։

Այն մարմինը,որի տվյալները կարող ենք անտեսել,չգրանցել կոչվում է նյութական կետ։

5.Որ դեպքում մարմինը կարելի է համարել նյութական կետ,որ դեպքում՝ոչ։

Օրինակ երբ մեքենան շարժման մեջ է,մենք համարում ենք նյութական կետ,որովհետև տվյալները հաշվի չենք առնում։Իսկ երբ այն կանգնում է մենք արդեն չենք կարող համարել նյութական կետ,որովհետև մեզ պետք կգան նրա տվյալները՝չափը,կշիռը և այլն․․․

6.Ինչն են անվանում շարժման հետագիծ։

Դա այն գիծն է, որի հաշվարկման համակարգում շարժվում է մարմինը։

7.Ինչն են անվանում մարմնի անցած ճանապարհ։

Որոշ ժամանակահատվածում մարմնի անցած ճանապարհը կոչվում է անցած ճանապարհ։

8.Ինչով է տարբերվում հետագիծն անցած ճանապարհից:

Հետագիծը դա նույն գծերն են,իսկ անցած ճանապարհը դա մարմնի տեղաշարժն է որոշակի ժամանակում։

Ժամանակի ընթացքում մարմնի դիրքի փոփոխությունն այլ մարմինների նկատմամբ կոչվում է մեխանիկական շարժում։

Վազելը,քայլելը,սեղանից ինչ-որ բան վերցնելը։

Այն մարմինը,որի նկատմամբ դիտարկվում է այլ մարմինների շարժումը,կոչվում է հաշվարկման մարմին։

ա․շարժվում

Գիրքը շարժվում է տվյալ տարածքից այս պահին վագոնից դուրս գտնվող առարկաների նկատմամբ։Օրինակ տան,ծառի,ծաղիկի նկատմամբ։

բ․մնում դադարի վիճակում

Գիրքը մնում է դադարի վիճակում վագոնի ներսում գտնվող առարկաների նկատմամբ։Օրինակ նստատեղի,շշի և այլ առարկաների նկատմամբ։

Սովորել.Է.Ղազարյանի դասագրքից էջ 21-ից մինչև էջ 28-ը

Տարբեր ֆիզիկական երևույթներ

Ամպրոպը

Ծծմբի,շաքարի,աղու փոշու վերածվելը

Սառույցի հալվելը

OCTOBER 26-30
HELPING AT A HOSPITAL
PAGES 18-20

1.Because he was enjoying his work.He wants to take care to old people.He lovs his job.

2.I want to be volunteer in USA,Canada and in Russia.Because in these places are advanced medicine

3.a because I want to be kind volunteer and I want to work and I want to enjoy.

2.Mike and Jane are in the living room.They are watching a film on DVD.

3.Hannah!You aren’t listening to me!

4.I can’t talk now.I am doing my homework.

5.A:Are you watching this programme?

B:No,I’m not.Watch a different one if you want.

6.A:Maddy’s upstairs in her room.

B:Oh,really?Is she having a rest?

2.Look!Our dog Max is watching a television.

3.My parents are listening to music.

4.I not enjoying this programme.

5.It’s a great game-and we are winning!

6.Ellie isn’t doing her homework.

Page 20

1.Sarah usually walks to school,but today she is going by bike.

2.We have geography lessons twice a week.We are learning about volcanoes at the moment.

3.Julia surfs the net this afternoon.She wants to find some information for a project.

4.I know his face,but I don’t remember his name.

5.We didn’t dance tonight,because we don’t like the music.

6.What means this word.I don’t understand it.

Երրորդ մակարդակ

1. 3 թվի 40 տոկոսը բազմապատկեցին 3 թվի 60 տոկոսով: Արդյունքում 3 թվի քանի՞ տոկոսը ստացվեց:

3 թվի 40 տոկոսը

3*40/100=1.2

3 թվի 60 տոկոսը

3*60/100=1.8

1.8*1.2=2.16

2,16-ը 3 թվի 72 %-ն է։

Պատ․72 տոկոս․

2․Որքա՞ն է առավելագույն մնացորդը, որ կարող է ստացվել երկնիշ թիվն իր թվանշանների գումարին բաժանելու արդյունքում:

Առավելագույն պատասխանը երկնիշ թվերի թվանշանների գումարը հավասար է 18-ի։

Որովհետև ամենամեծ երկնիշ թիվը դա 99-ն է։Իսկ 99-ի թվանշանների գումարը հավասար է 18-ի։

9+9=18

Եթե պատասխանը 18-ն է,ապա մնացորդը պետք է լինի փոքր,այսինքն ամենամեծ մնացորդը դա 17-ն է։

Պատասխան․ 17 մնացորդ

3.Երկու ճյուղերի վրա միասին կա 25 ճնճղուկ։ Այն բանից հետո, երբ առաջինից երկրորդը թռավ 5 ճնճղուկ, իսկ երկրորդից թռավ-գնաց 7 ճնճղուկ, երկրորդ ճյուղի վրա մնաց երկու անգամ քիչ ճնճղուկ, քան առաջինում։ Քանի՞ ճնճղուկ կար յուրաքանչյուր ճյուղին:

Լուծում՝

1-x,+5

2-2x,-5,+7

(1)-5,(2)+5

(2)-7,(1)+7

2 վրա -2 անգամ քիչ,քան առաջինում․

x+5+2x+7-5=25

3x=25-5+5-7=18

x=6

Հիմա եկեք հանենք x-ը,և դրա փոխարեն գրենք 6։Ստացվում է

6+5=11,և 2 անգամ շատ թիվը,այսինքն․

6*2+7-5=14

Պատ․11,14

Առաջին ճյուղում-11 ճ․,երկրորդում-14 ճ․

4.Ուղղի վրա նշված է հինգ կետ: Մեսրոպը փորձում է հաշվել երկու կետերի բոլոր հնարավոր հեռավորությունները: Արդյունքում նա ստանում է հետևյալ թվերը՝ դասավորված աճման կարգով՝ 2, 5, 6, 8, 9, N, 15, 17, 20, 22: Որքա՞ն է N-ի արժեքը:

Այստեղ կա օրինաչափություն։Ամեն հաջորդ թվին գումարվում են 1,2,3 թվերը։Հիմա պետք է գտնենք N։Եկեք հաշվենք,գումարելով 1,2,3 թվերը։

9+1,կլինի 10,որը չի համապատասխանում մեր թվին,որովհետև պետք կգա գումարենք 5,որ ստանանք 15,բայց 5 մենք չունենք։

9+2,նույնպես ստացվում է թիվ,որին պետք է գումարենք 3-ից ավելի թիվ։

9+3,կստացվի 12,որին գումարելով համապատասխանորեն 3,կստանանք 15։Սա էլ պատասխանն է։

Պատ․12

5. N բնական թիվն ունի վեց տարբեր բաժանարարներ՝ ներառյալ 1-ը և N-ը: Բաժանարարներից հինգի արտադրյալը 648 է: N-ի ո՞ր բաժանարարը չկա այդ արտադրյալում:

Լուծում՝

648-ը եկեք բաժանենք արտադրիչների,կստացվեն հետևյալ թվերը։

2*2*2*3*3*3

Մենք կարող ենք բաժանել մի թվին 2 արտադրյալներով։

Հաշվելով լինում են 4,6,9 թվերը։

648 բաժանվում է 1,4,6,9 թվերի,որից կարող ենք ենթադրել,որ հենց 648-ը մեր N տառն է։

Անհայտ թիվը դա 648-ն է,որովհետև մենք ահդ ամենը բազմապատկեցինք,բայց մեզ պետք է ևս բազմապատկել,այսինքն կրկնակի։Պատասխանը 648 չէ ,այլ 419904,բայց կարող ենք գրել 648-ի քառակուսի։

Պատասխան.N=648

6.7×11 չափերով ուղղանկյան մեջ ներգծել են երկու շրջանագիծ (տես նկարը): Գտեք այդ շրջանագծերի կենտրոնների հեռավորությունը:

Գտնենք շառավիղը,որը հավասար է 7/2․որը հետևաբար հավասար է 3․5-ի,կամ 1․1/2։

Իսկ հիմա կենտրոնների հեռավորությունները

11-2շրջ․*3․5,հավասար է 4-ի։

Պատասխան 4

7. Առավոտյան ծաղկավաճառը բերեց 200 վարդ։ Օրվա կեսին վարդերի կեսից ավելին վաճառվեց։ Նա մնացած վարդերով ցանկանում էր պատրաստել ծաղկեփնջեր։ Եթե նա կազմեր 3,4,5 կամ 6 վարդերից կազմված փնջեր, ապա մեկ վարդ կավելանար: Քանի՞ վարդ էր վաճառել ծաղկավաճառը առավոտյան։

Քանի որ մնացել էր կեսը,ապա հետևաբար կլինի 200-ի կեսը,այսինքն 100-ը․

Հավասար է 100-x․

Մենք պետք է բաժանենք 5-ի,և ստանանք 1 մնացորդ․

Կա 9 հատ տարբերակ

11,21,31,41,51,61,71,81,91

Բայց քանի որ պետք է,որ այդ թիվը բաժանավի 6-ի,ապա միակ տարբերակը 6-ն է։Եվ ստացվւմ է մեր խնդրի լուծումը՝․

100-61=39

100+39=139

Պատ․ծաղկեվաճառը վաճառել էր 139 վարդ։

8. Նկարում պատկերված 2 սմ կողմով շեղանկյունը կառուցելու և այն 1 սմ կողմով եռանկյունների տրոհելու համար պահանջվել է լուցկու 16 հատիկ: Քանի՞ հատ լուցկու հատիկ է պետք այսպիսի, 7 սմ երկարությամբ կողմով շեղանկյուն կառուցելու համար:

Շեղանկյան համար պետք կգա 16 հաշվեձողիկ․

Եթե դարձնենք 7 սմ,կամ այլ թիվ,ապա մեր ձողիկները կքչանան։Ամենաքիչը անհրաժեշտ կլինի 4 հաշվեձողիկ,կիսելու համար 1 հատ։2 ձողիկ գծային մասի համար,ստացվում է

4+2+1,ստացվում է 7։

Պատ․7 լուցկի․

9.Ավտոբուսում գտնվող ուղևորը պատուհանից նկատեց նույն ուղղությամբ քայլող իր ընկերոջը։ Ընկերոջը նկատելուց ուղիղ 3 րոպե հետո նա կանգառում իջավ և ոտքով շարժվեց ընկերոջն ընդառաջ։ Ավտոբուսից իջնելուց քանի՞ րոպե հետո ուղևորը կհասնի ընկերոջը, եթե նա շարժվում է ընկերոջ արագությունից 40% -ով ավել արագությամբ, իսկ ավտոբուսից՝ 7 անգամ դանդաղ արագությամբ։

Տղա-100%

Նրա ընկերը-100-40%

Ավտոբուսը-7 անգամ դանդաղ

Ավտոբուսը անցավ,որոշակի հեռավորություն։3 րոպեյի անց տղան իջավ ավտոբուսից և շարժվեց ընդառաջ։Հիմա եկեք ավտոբուսի և ժամանակի տվյալները իրար բազմապատկենք,ստացվւմ է 7*3,որը հավասար է 21-ի։

Լուծում՝

x-40%

Ընկեր—x-40%/100=0.6

Ավտոբուս-x*7

7x*3

0.6x*8

Ավտոբուս-21x

Տղա-1.8x

21-1.8=19.2

x+0.6x=1.6x

19.2 / 1.6x=12 րոպե

Պատ․12 րոպե

10. AM-ը ABC եռանկյան միջնագիծն է։ Գտեք <BAM-ը, եթե <ABC=105^0, իսկ <ACB=30^0:

10-?