Առաջադրանք 1
1. Ի՞նչ է աղետը, որքանով է մարդու ներգործությունը մեծ աղետների առաջացման մեջ:
Աղետը հասարակության կենսագործունեության բնականոն ընթացքի ընդհատումն է, որը բերում է մարդկային զոհերի, նյութական արժեքների ոչնչացմանը և մեծ վնաս է հասցնում շրջակա միջավայրին: Աղետների հետևանքով ստեղծված արտակարգ իրավիճակներն, ըստ ազդեցության չափերի, լինում են.
- Տեղային, երբ աղետը տեղի է ունեցել որևէ կառույցի /գործարան, ձեռնարկություն և այլն/ մի հատվածում և աղետի սահմանները դուրս չեն գալիս այդ տարածքից:
- Տեղական, երբ աղետն ընդգրկում է ամբողջ կառույցը կամ նրա մի քանի հատվածները:
- Համայնքային, երբ աղետի սահմանները դուրս չեն գալիս նրա տարածքից:
- Հանրապետական, երբ աղետի սահմանները դուրս չեն գալիս նրա տարածքից:
- Մարզային, երբ աղետի սահմանները դուրս չեն գալիս նրա տարածքից:
- Մերձսահմանային, երբ աղետը տեղի է ունեցել որևէ պետության սահմաններում, բայց հետևանքները առկա են մեկ այլ պետությունում:
Աղբյուրը՝ այստեղ
Բայց, մինչ այդ, աղետները սովորաբար դասակարգվում են արհեստածին ու բնածին։ Արհեստածինը բացառապես մարդու և նրա գործունեության պատճառով առաջացած աղետն է։
Մարդու ներգործությունը մեծ աղետների առաջացման մեջ զգալի է ու բազմակողմանի։ Առաջարկում եմ դիտարկել ներքոհիշյալ օրինակները՝ հիմնական ուղղությունները, որպեսզի ավելի վառ պատկերվի պատճառահետևանքային կապը մարդու գործունեության և աղետների առաջացման միջև.
- Կլիմայի փոփոխություն (գլոբալ տաքացում)
- Անտառահատում (էկոհամակարգերի ոչնչացում, կենդանիների բնակելի տարածքի կրճատում)
- Արդյունաբերական աղտոտում (ձեռնարկություններ, օդ արտանետվող թունաքիմիկատներ)
- Քաղաքաշինություն (անհամաչափ ու սխալ բաշխված, չափանիշներին չհամապատասխանող շինարարական գործողություններ)
- Պատերազմներ և հակամարտություններ (շրջակա միջավայրի ոչնչացում, մարդկային կյանքերի կորուստ, նյութական վնասներ, էկոլոգիական աղտոտում)
2. Բերել մեկ խոշոր տեխնածին և բնածին աղետի օրինակ (նկարագրել այն, նշել էկոլոգիական հետևանքները):
Մեկ խոշոր տեխնածին աղետի օրինակ՝ Չեռնոբիլի ատոմակայանի պայթյունը
1986 թվականի ապրիլի 26-ին ուկրաինական ԽՍՀ Չեռնոբիլի ատոմակայանի չորրորդ էներգաբլոկում տեղի ունեցավ խոշոր վթար։ Այն հանգեցրեց ռադիոակտիվ նյութերի արտանետմանը շրջակա միջավայր և մեծ տարածքների աղտոտմանը։ Աղետի հետևանքով զոհվեցին տասնյակ մարդիկ, իսկ հազարավորները տուժեցին ռադիոակտիվ ճառագայթումից։ Չեռնոբիլի աղետը համարվում է միջուկային էներգիայի պատմության մեջ ամենախոշոր վթարներից մեկը։
Ավելի մանրամասն կարդացե՛ք՝ «Չեռնոբիլը 30 տարի անց. հետևանքները». ուսումնասիրություն
Մեկ խոշոր բնածին աղետի օրինակ՝ Տոհոկուի երկրաշարժն ու ցունամին
2011 թվականի մարտի 11-ին Ճապոնիայի Տոհոկու շրջանում տեղի ունեցավ 9,0 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ։ Երկրաշարժին հաջորդեց հսկայական ցունամի, որը ավերեց ափամերձ շրջանները։ Ալիքները հասան 10 մետր բարձրության, իսկ որոշ տեղերում՝ նույնիսկ 40 մետրի։
Էկոլոգիական հետևանքներ.
- Ռադիոակտիվ աղտոտում. Ցունամին հանգեցրեց Ֆուկուսիմա Դաիիչիի ատոմակայանի վթարի, որի հետևանքով ռադիոակտիվ նյութեր արտանետվեցին օվկիանոս և ցամաք։ Սա հանգեցրեց ծովային և ցամաքային էկոհամակարգերի լայնածավալ աղտոտմանը։
- Ծովային էկոհամակարգերի ոչնչացում. Ցունամին ոչնչացրեց ափամերձ ծովային էկոհամակարգերը, ներառյալ մարջանները, ձկների բազմացման վայրերը և ծովային թռչունների բնադրավայրերը։
- Ցամաքային էկոհամակարգերի ոչնչացում. Ցունամին ավերեց ափամերձ անտառները, գյուղատնտեսական հողերը և խոնավ տարածքները։ Սա հանգեցրեց կենսաբազմազանության կորստի և հողի էրոզիայի։
- Աղբի աղտոտում. Ցունամին օվկիանոս նետեց միլիոնավոր տոննա աղբ, որը աղտոտեց ծովային ջրերը և վտանգ ներկայացրեց ծովային կենդանիների համար։
2011 թվականի Տոհոկուի երկրաշարժը և ցունամին ցույց տվեցին, թե որքան ավերիչ կարող են լինել բնական աղետները և ինչպիսի երկարաժամկետ էկոլոգիական հետևանքներ նրանք կարող են ունենալ։
Աղբյուրը՝ այստեղ
3. Կարելի՞ է արդյոք կանխել աղետները, կամ գոնե թե դրանց վատ հետևանքները: Բերել հիմնավոր փաստարկներ:
Ակնհայտ է, որ աղետները լիովին կանխել հնարավոր չէ, հատկապես բնական աղետները, սակայն մարդկությունը կարող է զգալիորեն նվազեցնել դրանց վատ հետևանքները՝ նախապատրաստվելով և մեղմելով ռիսկերը:
Պետք է արձանագրել, որ այժմ տարբեր տարածաշրջաններում աղետների քանակն էապես աճել է, հետևաբար դրանք կանխելու ուղղությամբ քայլեր պետք է ձեռնարկվեն հենց այսօր։ Այդպիսի ծրագրեր, ներկայացված ՄԱԿ-ի Կայուն զարգացման ծրագրով (UNDP), իրականացվում են, սակայն դրանք չեն կարող մեծապես օգուտ տալ, եթե չլինեն մարդկության շրջանում համատարած ահազանգում ու համախմբում մեկ նպատակի շուրջ, ինչպես նաև կամք ու վճռականություն։
Վաղ ահազանգման համակարգեր.
Տեխնոլոգիական առաջընթացները հնարավորություն են տալիս ստեղծել վաղ ահազանգման համակարգեր՝ երկրաշարժերի, ցունամիների, փոթորիկների և այլ բնական աղետների համար: Այս համակարգերը կարող են ժամանակին տեղեկացնել բնակչությանը՝ թույլ տալով տարհանվել կամ պատսպարվել վտանգավոր տարածքներից:
Կառուցապատման չափանիշներ.
Շինարարության ոլորտում խիստ չափանիշների կիրառումը կարող է զգալիորեն նվազեցնել շենքերի և ենթակառուցվածքների վնասումը աղետների ժամանակ: Օրինակ, երկրաշարժակայուն շենքերի կառուցումը կարող է փրկել բազմաթիվ կյանքեր:
Աղետների ռիսկի կառավարում.
Աղետների ռիսկի կառավարումը ներառում է ռիսկերի գնահատում, նախապատրաստում, արձագանքում և վերականգնում: Այս գործընթացը թույլ է տալիս նվազեցնել աղետների հավանականությունը և դրանց հետևանքները:
Կլիմայի փոփոխության մեղմում.
Կլիմայի փոփոխությունը մեծացնում է ծայրահեղ եղանակային երևույթների հաճախականությունը և ուժգնությունը: Ջերմոցային գազերի արտանետումների կրճատումը և կայուն էներգետիկայի անցումը կարող են մեղմել կլիմայի փոփոխության ազդեցությունը:
Տեղեկացվածություն և կրթություն.
Բնակչության տեղեկացվածությունը աղետների ռիսկերի մասին և արտակարգ իրավիճակներում գործողությունների ծրագրերի իմացությունը կարող են փրկել բազմաթիվ կյանքեր:
Դավիթ Մուրադյան 