Նյարդային համակարգ

Նյարդային համակարգը կարգավորում է բոլոր օրգանների և օրգան-համակարգերի փոխկապակցված գործունեությունը։ Այն վերահսկում է ներզատական համակարգի միջոցով իրականացվող հումորալ կարգավորումը և միաժամանակ կապ է հաստատում օրգանիզմի և միջավայրի միջև՝ նպաստելով օրգանիզմի հարմարվողականությանը միջավայրի փոփոխվող պայմաններում։ Նյարդային համակարգի միջոցով մարդը զգում, ճանաչում է միջավայրի առարկաները, ընկալում միջավայրից եկող գրգիռները, պահպանում ստացված տեղեկատվությունը և օգտագործում իր պահանջմունքների համար։ Նյարդային համակարգով են պայմանավորված գիտակցությունը, մտածողությունը, խոսքը, վարքագիծը։ Այսպիսով՝ նյարդային համակարգի հիմնական գործառույթն օրգանիզմի կողմից ներքին և արտաքին միջավայրից հաղորդվող տեղեկատվության վերլուծությունն է և համապատասխան գործողությունների իրականացումը։ 

Նեյրոն 

Նյարդային համակարգի կառուցվածքային և գործառական միավորը նյարդային բջիջն է՝ նեյրոնը։

Նեյրոնը ունի մարմին և ելուստներ։ Կա ելուստների 2 տեսակ՝ դենդրիտներ և աքսոններ։ Նեյրոնի մարմինը սնուցող դեր է կատարում։ Նրանում կան բազմաթիվ օրգանոիդներ, ուր սինթեզվում են կենսաբանական կարևոր միացություններ և փոխադրվում աքսոն ու դենդրիտներ։ Դենդրիտներն ընդունում են տեղեկատվությունը, իսկ աքսոնը նյարդային ազդակը մարմնից հաղորդում է այլ նեյրոններին կամ օրգաններին։ Աքսոնների մի մասը պատված է էլեկտրամեկուսիչ սպիտակ ճարպանման նյութի թաղանթով՝ միելինով, իսկ մյուս մասը դրանից զուրկ է։ Աքսոնի երկարությունը կարող է լինել մինչև 100 սմ և ավելի։  

 Նյարդաթելերի խրձերն առաջացնում են նյարդեր, որոնք պատված են ընդհանուր թաղանթով: 

Ըստ գործառական բնույթի նյարդերը լինում են զգացող, շարժիչ և խառը:Զգացող նյարդերը նյարդային ազդակները հաղորդում են կենտրոնական նյարդային համակարգ: Շարժիչ  նյարդերը կենտրոնական նյարդային համակարգից պատասխան ազդակները հաղորդում են ծայրամասային օրգաններին:Խառը  նյարդերը պարունակում են զգացող և շարժիչ նյարդաթելեր: 

Նեյրոնների ձևերը բազմազան են։ Տարբերում են բրգաձև, աստղաձև, զամբյուղաձև, կլորավուն, ձվաձև և այլն։ Ըստ ելուստների քանակի նեյրոնները հիմնականում լինում են միաբևեռ, երկբևեռ և բազմաբևեռ։ Միաբևեռ նեյրոնների մարմնից դուրս է գալիս մեկ ելուստ։ Երկբևեռ նեյրոններն ունեն երկու ելուստ, իսկ բազմաբևեռները՝ բազմաթիվ դենդրիտներ և մեկ աքսոն։ Ողնաշարավոր կենդանիների ու մարդու նյարդային համակարգում հիմնականում գերակշռում են երկբևեռ և բազմաբևեռ նեյրոններ։Ըստ գործառական բնույթի նեյրոնները լինում են զգայական, միջադիր (ներդիր) և շարժողական:Ձգայական նեյրոնները զգայարաններից ազդակներ են հաղորդում ԿՆՀ: Նրանց մարմինները տեղադրված են գլխուղեղից և ողնուղեղից դուրս գտնվող նյարդային հանգույցներում: Շարժողական նեյրոնները  գլխուղեղից և ողնուղեղից պատասխան ազդակները հաղորդում են կմախքային մկաններին և ներքին օրգաններին:Միջադիր նեյրոնները տեղադրված են ԿՆՀ-ում և կապ են հաստատում զգայական և շարժողական նեյրոնների միջև:   Նյարդային համակարգը կազմված է կենտրոնական և ծայրամասային բաժիններից։

Կենտրոնական նյարդային համակարգը կազմված է գլխուղեղից և ողնուղեղից, որտեղ տարբերում են գորշ նյութ  և սպիտակ նյութ։Գորշ նյութը կազմված է նեյրոնների մարմինների և դենդրիտների կուտակումներից, իսկ սպիտակ նյութը նրանց երկար ելուստների  կուտակումներից։ Սպիտակ նյութի մեջ կան գորշ նյութի կուտակներ, որոնք կոչվում են կորիզներ, իսկ կենտրոնական նյարդային համակարգից դուրս գտնվող գորշ նյութի կուտակները՝ հանգույցներ։

Ծայրամասային նյարդային համակարգը կազմված է կենտրոնական նյարդային համակարգի համապատասխան կորիզներից և նրանցից դուրս եկող նյարդաթելերից ու ծայրամասային հանգույցներից։Այն իր հերթին բաժանվում է մարմնական և վեգետատիվ (ինքնավար) համակարգերի։ Մարմնական նյարդային համակարգը նյարդավորում է կմախքային մկանները և իրականացնում է շարժողական ռեակցիաները, այդ թվում կամային շարժումները։ Վեգետատիվ նյարդային համակարգը նյարդավորում է ներքին օրգանները, մաշկն ու արյունատար անոթները։ Այն բաժանվում է սիմպաթիկ, պարասիմպաթիկ  ու մետասիմպաթիկ բաժինների։Վեգետատիվ նյարդային համակարգՎեգետատիվ (ինքնավար) նյարդային համակարգը  ծայրամասային նյարդային համակարգի բաժինն է։ Այս համակարգի անվանումը բնորոշում է նրա համեմատաբար բարձր աստիճանի անկախությունը կենտրոնական նյարդային համակարգից։Վեգետատիվ նյարդային համակարգը կազմված  է պարասիմպաթիկ և սիմպաթիկ բաժիններից, որոնք գործում են համաձայնեցված՝ օրգանիզմի պահանջներին համապատասխան ու ապահովում վեգետատիվ ֆունկցիաների բնականոն ընթացքը։Վեգետատիվ նյարդային համակարգը չունի հատուկ կենտրոնաձիգ զգացող ուղիներ։ Նյարդային ազդակները օրգաններից հաղորդվում են ինքնավար ու մարմնական նյարդային համակարգերի համար ընդհանուր զգացող նյարդաթելերով։ 

 Վեգետատիվ նյարդային համակարգը մի շարք առնձնահատկություններով տարբերվում է մարմնական նյարդային համակարգից։ Վերջինիս շարժողական նյարդաթելերը դուրս են գալիս ողնուղեղից նրա ամբողջ երկարությամբ առանց ընդհատվելու նյարդավորում կմախքային մկանները։ Մինչդեռ վեգետատիվ նյարդային համակարգի նյարդաթելերը դուրս են գալիս ողնուղեղի ու գլխուղեղի որոշ բաժիններից և ընդհատվում նրանցից դուրս գտնվող վեգետատիվ հանգույցներում։ Ուստի օրգաններին հաղորդվող ազդակները անցնում են իրար հաջորդող երկու նեյրոններով։ Սիմպաթիկ բաժինը տագնապի, պաշտպանության, պահուստային ուժերի միավորման համակարգ է, որն ապահովում է օրգանիզմի կապն արտաքին միջավայրի հետ։Սիմպաթիկ ազդակներն ակտիվացնում են ուղեղի գործունեությունը, պաշտպանական ռեակցիաները՝ ջերմակարգավորող գործընթացները, արյան մակարդումը, իմուն մեխանիզմները։ Սիմպաթիկ նյարդերի դրդումն ուղեկցվում է նաև հույզերին ու լարվածությանը։ Սիմպաթիկ նյարդերի դրդումն ուղեկցվում է նաև հույզերին ու լարվածությանը։ Սիմպաթիկ նյարդաթելերի վերջույթներում արտազատվում են ադրենալինը և նորադրենալինը։ Սիմպաթիկ բաժինը կմախքային մկանների վրա ունի հարմարողական սնուցողական: Պարասիմպաթիկ կորիզները նյարդավորում են թքագեղձերը,արցունքագեղձերը։ Թափառող նյարդի պարասիմպաթիկ կորիզը նյարդավորում է բրոնխները,սիրտը,ստամոքսը,բարակ աղիները, ենթաստամոքսային գեղձը, լյարդը, երիկամը։ Ողնուղեղի սրբանային բաժնի պարասիմպաթիկ նեյրոնները նյարդավորում են հաստ և ուղիղ աղիքը, միզապարկը, սեռական օրգանները։ ՈւշադրությունՊարասիմպաթիկ ազդակները մեծամասամբ ունեն սիմպաթիկ գրգիռներին հակառակ ներգործություն։Ներքին օրգանների մեծ մասն ունի կրկնակի նյարդավորում՝ սիմպաթիկ և պարասիմպաթիկ։ Այդ երկու բաժինների ազդեցությունն օրգանների վրա հակադիր է։ Օրինակ՝ սրտի աշխատանքը հաճախանում է սիմպաթիկ բաժնի գրգիռի ազդեցությունից, մինչդեռ պարասիմպաթիկ բաժնի գրգռման դեպքում նրա հաճախականությունը նվազում է։ Այս բաժնի դրդումը հաղոդող միջնորդանյութը ացետիլխոլինն է։ացետիլխոլինն է։

Իմ տեսանյութը։

27․09-1․10;4․10-8․10

Թեման.Գազի ճնշում

1․Որոնք են ճնշման միավորները

Ճնշման միավորն է 1Պա,ի պատիվ ֆրանսիացի գիտնական Բլեզ Պասկալի։ Կա Նաև ՄՊա,որն հավասար է 1000Պա

2․Ինչով է պայմանավորված գազի <<ինքնակամ >> ընդարձակումը:

Արտաքին ազդեցությունների բացակայության պատճառով գազն ինքն իրեն շարունակ ընդարձակվում է։

3․Ինչու են գազերը ճնշում գործադրում անոթի պատերին:

Գազի ճնշումն անոթի պատերի (և գազի մեջ գտնվող մարմնի) վրա պայմանավորված է գազի մոլեկուլների հարվածներով: 

4․Բացատրեք գազում ճնշումը  ինչպես է փոփոխվում ,գազը բնութագրող մեծություններից կախված:

Ինչքան ջերմաստիճանն բարձր է,ուստի այնքան ճնշումն է բարձր․

   Սովորել

Է.Ղազարյանի դասագրքից՝ էջ 102-ից,մինչև էջ  108-ը:

Կատարել՝բլոգներում  էջ 104-ի«Հարցեր և առաջադրանքներ»-ը

Ինչպես ասել էի նախորդ իմ նախագծում,շարունակում եմ ուսումնասիրել Սկանդինավյան երկրները։ Հիմա կներկայացնեմ ամենահանգիստ,խաղաղ ու ազատ երկրներից մեկի՝Դանիայի մասին։ Կատարել եմ հետազոտական աշխատանք,օգտվել եմ հետևյալ հայկական կայքերից։

1 կայք

2 կայք

1․Դանիայում նրանք ունեն բավականին թանկ անշարժ գույք, չնայած դրա որակը, մեղմ ասած, շատ ցանկալի է թողնում: Հաճախ նոր տներում, որոնք գտնվում են քաղաքի շարքում, դուք կգտնեք ճռռացող հատակներ և նեղ սենյակներ: Բյուջետային բնակարաններն այն բնակարաններն են, որոնց արժեքը չի գերազանցում 100 հազար եվրոն: Այս գումարի համար, որպես կանոն, կլինեն համատեղ բաղնիք և խոհանոց, որոնք կարող են լինել միջանցքի մաս:

2․Կլիման Դանիայում բավականին անսովոր է: Ջերմաստիճանը չի գերազանցում տարեկան 50-70 աստիճանը (10-20 ° C): Ժամանակի մեծ մասը անձրև է գալիս, չնայած կարող է միշտ չէ, որ այդքան ուժեղ է լինում: Դանիացիները նույնիսկ կատակում են այս մասին ՝ ասելով, որ ամռան և ձմռան տարբերությունը միայն այն է, որ անձրևը մի փոքր ավելի տաք է:

3․Մանկական LEGO խաղալիքները դանիական ամենահայտնի գյուտերից են:

4․1902-ին Դանիան դարձավ աշխարհում առաջին երկիրը, որտեղ մատնահետքերը օգտագործվում էին որպես հանցագործության մեջ կասկածվողի մեղավորության ապացույց:

5․Տեղի բնակիչներից շատերը չեն կարող իրենց թույլ տալ մեքենա գնել այս տրանսպորտի սեփականության իրավունքի հսկայական հարկի պատճառով: Ավտոմեքենաների հարկն այստեղ ամենաբարձրերից մեկն է Եվրոպայում և գերազանցում է մեքենայի ինքնարժեքը: Կարող եք կրճատել հարկի չափը, բայց դրա համար պետք է ձեր մեքենան վերածել բեռնատարի:

6․Դանիական ավտոբուսներն ունեն հետաքրքիր առանձնահատկություն. Դրանք կարող են թեքվել աջ ՝ դրանով իսկ նպաստելով հաշմանդամների և անվասայլակ ունեցող երեխաների ծնողների նստելուն: Բացի այդ, ավտոբուսներում գործում է անվճար Wi-Fi: Դրան միանալու համար անհրաժեշտ է մուտքագրել ձեր CPR — սա նույնացուցիչ է, նշելով որի քանակը այլևս անանուն չեք լինի:

7․Սովորաբար, դանիացիների աշխատանքային օրը սկսվում է առավոտյան 8-ին, և ավարտվում է երեկոյան 4-ին: Մեծ թվով խանութներ բաց են մինչև երեկոյան 5-6-ը, ուստի ապրանքները սովորաբար գնում են ամբողջ շաբաթվա հանգստյան օրերին: Խանութների այս գրաֆիկը պայմանավորված է հարկերով: Որքան երկար է գործում խանութը, այնքան ավելի շատ հարկեր պետք է վճարի:

8․Կոպենհագենի զվարճանքների պարկ Տիվոլին ամենամեծ և ամենատարածվածներից մեկն է Եվրոպայում: Ավելին, դա աշխարհի ամենահին զվարճանքի պուրակն է: Մի անգամ Ուոլթ Դիսնեյը այցելեց «Տիվոլի» և այնքան տպավորված էր դրանով, որ հետո որոշեց ստեղծել նման մի բան: Արդյունքում հայտնվեց հայտնի «Դիսնեյլենդ» զբոսայգին:

9․Դանիայում բանտից փախչելու փորձը հանցագործություն չի համարվում: Եթե ​​փախստականին բռնեն, ապա նա միայն պետք է մնա բանտում մի պահ, որը նա ի սկզբանե դատապարտվել էր:

10․1989 թվականին Դանիան դարձավ աշխարհում առաջին երկիրը, որը օրինական ճանաչում շնորհեց նույնասեռ միություններին: Այդ ժամանակվանից ի վեր համասեռամոլ զույգերն ունեն նույն իրավունքները, ինչ հետերոսեքսուալ զույգերը:

11․Ֆարերյան կղզիները նախկինում պատկանում էին Նորվեգիային: Նորվեգիան կորցրեց Ֆարերյան 7 կղզիները այն բանից հետո, երբ Նորվեգիայի թագավորը պոկերի խաղում զիջեց նրանց Դանիայի թագավորին:

12․Աշխարհի ամենաերկար հետիոտն փողոցը Դանիայում է ՝ Կոպենհագենի սրտում ՝ Stroget առևտրի փողոցը, որը դարձավ աշխարհի հետիոտնային առաջին գոտին: Դրա ընդհանուր երկարությունը 1,8 կմ է: Այն իր մեջ ներառում է Քաղաքապետարանի հրապարակն ու Օպերայի հրապարակը միացնող չորս փողոց:

13․Դանիան մանրանկարչական թագավորություն է, որը կոչվում է Սկանդինավյան թերակղզու մարգարիտ:

14․Դա պատահական չէ, բայց քանի որ այս առասպելական երկրի փոքր տարածքում կենտրոնացած են մշակույթի և պատմության իրական գանձերը:

15․Դանիան վերջերս մեծ տարածում է գտել զբոսաշրջիկների շրջանում:

16․Կրուիզները հատկապես հայտնի են. Լաստանավային ուղևորությունը սկանդինավյան մի քանի երկրներ այցելելով իրական հաճույք և անմոռանալի տպավորություններ կբերի:

17․Եկեք ավելի լավ ծանոթանանք այս փոքր թագավորությանը Դանիայի մասին այս 15 հիանալի փաստերով:

18․Լեսթերի համալսարանում անցկացված հետազոտության համաձայն ՝ դանիացիները աշխարհի ամենաերջանիկ ու ամենազանգված մարդիկ են:

19․Կոպենհագենի Թագավորական գրադարանը ամենահինն է Սկանդինավիայում (1673): Այն բաղկացած է 500,000 հատորից և 20,000 ձեռագրերից: Ներքին մասում ընդգրկված են սանսկրիտերեն, պալի և սինհալերեն լեզուներով ձեռագրերի տպավորիչ հավաքածուներ:

20․Երկրի վրա գործող ամենահին դրոշը դանիական Dunnebrog- ն է: Լեգենդը իր տեսքը դանիացիներին վերագրում է XIII դարի հենց սկզբին: Դրա դիզայնը կարմիր ֆոն է `սպիտակ խաչով:

21․Որպես կանոն՝ դանիացիների աշխատանքային օրը սկսում է առավոտյան 8-ին և ավարտվում 16-ին: Խանութների մեծ մասն աշխատում է մինչև ժամը 6-ը՝ հետևաբար բնակիչները առևտուր են անում ամբողջ շաբաթվա հաշվարկով: Նման գրաֆիկի պատճառը հարկային համակարգն է:

22․Գործատուները վճարում են իրենց աշխատողների նախաճաշը (ժամը 7-8), ճաշն (12-13) ու ընթրիքը (18): Աշխատողին հեռացնելու դեպքում ղեկավարությունը պարտավոր է 2 ամիս առաջ զգուշացնել իր մտադրության մասին:

23․Դանիայում գրեթե բացակայում են 6 հարկից բարձր շինությունները:

24․Կլիման այստեղ տարօրինակ է՝ ողջ տարվա ընթացքում եղանակը չի գերազանցում 10-20 աստիճանը: Դանիայում անգամ կատակում են, թե իրենց մոտ ամառը տարբերվում է ձմեռից միայն նրանով, որ անձրևն ավելի տաք է:

25․ Դանիան ունի տնեսապես զարգացած հարևաններ,որոնց հետ գտնվում է լավ հարաբերությունների մեջ։

Եզրակացություն

Որոշեցի գրեմ Դանիայի մասին,որովհետև ինձ հետաքրքրեց այնտեղի ազատ ու հանգիստ կյանքը։ Ինչպես Շվեյցարիայում,Ֆարերյան կղզիներում,Ֆինլյանդիայում ու Նորվեգիայում,այնտեղ նույնպես շատ հանդարտ է,հանգիստ է ու ցուրտ է։ Այո իմ թվարկած երկրները գտնվում են հյուսիսային գոտում և գաղտնքի չէ,որ այնտեղ կլիման շատ ցուրտ է և տարվա միջին եղանակը չի բարձրանում 20 աստիճանից բարձր,նույնիսկ ամառը։ Դանիան շատ զարգացած,ծաղկուն ու հիանալի երկիր է այցելելու ապրելու համար։ Դանիան այն մի քանի երկրներից է ,որտեղ կառավարում է թագավորական ընտանիքը։ Ինչպես Մեծ Բրիտանիայում,Իսպանիայում,Մալիյում և այլնն,այստեղ նույնպես կան օրենքներ,որոնք արգելու կամ թույլատրում են ինչ-որ բան։ Ես թերություններից գտա միայն եղանակը,որովհետև եղանակը չի թողնում,որպեսզի ջերմաստիճանը բարձրանա 20 աստիճանից բարձր։ Իսկ կլիմայի պատճառով Դանիայի հյուսիսային գոտում գտնվող ջրային ավազանները կորցնում են մի հատ իրենց ֆունկցիան,որպես տուրիստական,հանգստային գոտի լինելը։ Առանձնահատկություններից է այն,որ Դանիան շատ հանգիստ երկիր է,հանցագործություններ գրեթե չեն լինում՝ինչպես Իսլանդիայում։ Դանիան շատ հարուստ ու զարգացած երկիր է և՛ քաղաքական և՛ տնտեսական առումներով։ Ես շատ սիրեցի այդ երկիրը մարդկանց բնավորությունների,կրթության ու շնորհքի համար։ Դանիան շատ մեծ ազդեցություն ունի այսօրվա աշխարհում,որովհետև Դանիան հին երկիր է,որն ազդեցություն ունեցել,ունենում և ունենալու է ապագայում։ Դանիան շատ հարգված ու բոլորի համար սիրելի երկիր է։ Ես շատ եմ ուզում այցելել Սկանդինավյան այս պետությունը,որպեսզի հասկանամ,թե այնտեղ հեշտ է մարդկանց այդ կլիմայի այդ հասարակության մեջ։