Թեմա 20. Հայկական մշակույթը 10-14-րդ դարերում. Կրթական համակարգը: Ճարտարապետությունը։ Պատմագրությունը․

Հայկական մշակույթը 10-14-րդ դարերում՝ դպրոցներն ու համալսարանները՝

Կային տարրական և բարձրագույն տիպի դպրոցներ։ Բարձրագույն դպրոցում, որը կոչվում էր վարդապետական, ուսումը տևում էր 7-8 տարի։ Միջնադարյան Հայաստանում հայտնի էին Սանահինի և Հաղպատի վարդապետարանները։ Նշանավոր կրթական կենտրոն էր Նարեկի վարդապետարանը, որտեղ կրթություն է ստացել Գրիգոր Նարեկացին: Համահայկական նշանակություն ուներ Անիի վարդապետարանը, որի ուսուցչապետը Հովհաննես Իմաստասերն էր։ Նոր Գետիկի (Գոշավանք) վարդապետարանն իր ծաղկումն ապրեց ուսուցչապետ Մխիթար Գոշի օրոք։ Մեծ էր նաև Տաթևի և Սսի համալսարանների դերը։ Տաթևում նշանավոր գիտնականներ էին Հովհան Որոտնեցին և Գրիգոր Տաթևացին: Կիլիկիայում հայտնի էին Սսի համալսարանը, Սկևռայի դպրոցը, Հռոմկլայի կաթողիկոսարանին կից դպրոցը։

Շարունակել կարդալ

Թեմա 19. Հայոց թագավորության հռչակումը Կիլիկիայում: Լևոն 1-ին Մեծագործ.

Կիլիկիան հարավից սահմանակից էր Միջերկրական ծովին, իսկ հյուսիսում նրա սահմանները հասնում էին մինչև Տավրոսի լեռներին։ Վաղ ժամանակներից սկսած հայերը բնակություն են հաստատել Կիլիկիայում։ 11 րդ դարի կեսերից հայ բնակչության զանգվածային արտագաղթ է սկսվում՝ կապված սելջուկների արշավանքների և Բյուզանդիայի վարած քաղաքականության հետ Հայաստանից արտագաղթեց նաև Արծրունիների և Բագրատունիների մի մասը։ Արդեն 11-րդ դարի երկրորդ կեսին հայերն այնտեղ մեծամասնություն էին կազմում, ուր ապրում էին նաև հույներ, ասորիներ, արաբներ, հրեաներ։ Կիլիկիայում հաստատված հայ իշխանների մի մասը ծառայության էր անցել Բյուզանդական կայսրությունում։ 1042թ. Կիլիկիայի կառավարիչ էր նշանակվել Ապլղարիպ Արծրունին, նրան էին հանձնվել մի շարք քաղաքներ ու բերդեր։ Հայկական իշխանություններ էին ստեղծել Փիլարտոս Վարաժնունին և Գող Վասիլը։ Սակայն այս իշխանությունները երկար չգոյատևեցին։ Հայաստանից դուրս ստեղծված հայկական պետական կազմավորումներից ամենակենսունակը եղավ Ռուբինյան իշխանությունը 1080թ․ հայ իշխան Ռուբենը Լեռնային Կիլիկիայում հիմնադրեց հայկական նոր իշխանություն, որը նրա անունով կոչվեց Ռուբինյան։ Նա ապստամբություն բարձրացրեց Բյուզանդիայի դեմ և կարճ ժամանակահատվածում բյուզանդացիներից ազատագրեց Լեռնային Կիլիկիայի մի մասը։

Շարունակել կարդալ