Արցախ աշխարհ

Ուսումնահետազոտական, ճանաչողական աշխատանք Արցախի Հանրապետության մասին։

1․ Կարդալ հետաքրքիր-տեղեկատվական փաստեր Արցախի մասին։

2․ Կատարել բլոգային գրառումներ

3․ Կատարել հայերենից անգլերեն թարգմանություններ համացանցում տարածելու

նպատակով։

Արցախի Հանրապետություն կամ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն, կամ Արցախ՝ չճանաչված հայկական պետություն Հարավային Կովկասում։ Արցախի Հանրապետությունն ճանաչված է միայն մասամբ ճանաչված Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի, ինչպես նաև ճանաչված Մերձդնեստրյան Հանրապետության կողմից։ Ռազմաքաղաքական և տնտեսական առումով գրեթե միացված է Հայաստանին: Վերջինը ապահովում է Արցախի անվտանգությունը։

Արցախի մայրաքաղաքն ու խոշորագույն քաղաքը Ստեփանակերտն է, որը նաև երկրի վարչական, մշակութային և տնտեսական կենտրոնն է:

Արցախի Հանրապետությունը պատմականորեն զբաղեցնում է Մեծ Հայքի Արցախ նահանգի գրեթե ամբողջ տարածքը, ինչպես նաև Սյունիք և Ուտիք նահանգների փոքր մասը։ Հայ մեծանուն պատմաբան Լեոն Արցախը համեմատել է «հսկայական միջնաբերդի» հետ, առանց որի «անհնար է երևակայել Հայաստանի սրտի, այն է՝ Արարատյան երկրի պաշտպանությունը»։ Ներկայումս Հանրապետության վերահսկողության տակ է գտնվում նախկին Խորհրդային Միության կազմի մեջ մտնող Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզը, Շահումյանի շրջանի մի մասը և հարակից տարածքները։

1805 թվականին Արցախը միացվեց Ռուսական կայսրությանը, իսկ Ղարաբաղի խանությունը, որպես այդպիսին, դուրս մղվեց պատմության ասպարեզից։ 1917 թվականին Լեռնային Ղարաբաղն անցավ Հայոց ազգային խորհրդին և կարճ ժամանակ անց միավորվեց Հայաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետության կազմի մեջ։ Նորաստեղծ Ադրբեջանն այս տարածքների նկատմամբ հավակնություններ ուներ հենց այս ժամանակներից ի վեր, ինչի պատճառով 1918-1920 թվականներին Ղարաբաղում ընթանում են զինված բախումներ։ 1920 թվականին տարածքը խորհրդայնացվում է, իսկ 1923 թվականին միավորվում Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի կազմի մեջ մտնող ԼՂԻՄ-ի մեջ։ 1988 թվականի փետրվարին ժողովրդական պատգամավորների մարզային խորհուրդը դիմումով ներկայացավ Խորհրդային Հայաստանի և Ադրբեջանի ԽՍՀ-ների գերագույն խորհուրդներին՝ ԼՂԻՄ-ի Հայաստանի կազմում ընդգրկվելու հարցը լուծելու համար: Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի հերագույն խորհուրդը մերժեց արցախցիներին և սկսվեց Արցախյան շարժումը, որը վերաճեց ազգային պայքարի: Դրան հաջորդած Արցախյան պատերազմում հայերը տարան վճռական հաղթանակ՝ ազատագրելով ոչ միայն ԼՂԻՄ-ի նախկին տարածքը, այլև Շահումյանի շրջանը և հարակից տարածքները: 1991 թվականի սեպտեմբերի 2-ին ընդունվում է Արցախի անկախության հռչակագիրը։

Արցախի մասին առաջին վկայությունները պահպանվել են Ազոխի, Ծծախաչի, Հունոտի, Խորաձորի քարանձավներում և վերաբերում են հին քարի դարի ժամանակահատվածի աշելյան մշակույթին (մոտ 500-100 հազար տարի առաջ)։ Մարդու էվոլյուցիայի հարցերի պարզաբանման առումով բացառիկ արժեք ունի Հադրութի շրջանի Որվանի քարայրում հայտնաբերված Նեանդերթալյան մարդու ծնոտը։ Բրոնզի և երկաթի դարաշրջաններին վերաբերող դամբարանների, բնակատեղիների (Ստեփանակերտ, Խոջալու, Ամարաս, Մադաղիս, Խաչենագետի, Իշխանագետի հովիտներ) պեղումները հավաստում են, որ այս տարածքը պատկանում է մ.թ.ա. 5-3-րդ հազարամյակներում ձևավորված Կուր-Արաքսյան մշակութային շերտին։ Առավել կարևոր են մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակով թվագրող Ստեփանակերտի և Խաչենագետի հովտի եզակի դամբարանաբլուրները, որոնք հնդեվրոպացիների հնագույն գործունեության առաջին վկայություններից են։

Արցախ աշխարհը Հայկական լեռնաշխարհի անբաժանելի մասն է, որը հնագիտության տվյալների համաձայն հին քարեդարյան ժամանակաշրջանից ի վեր եղել է մարդու օրրաններից մեկը և այստեղ կյանքն առանց ընդմիջման շարունակվել է հետագա բոլոր ժամանակաշրջաններում:

Արցախցի հայը ի վերուստ ամենազոր Արարչի տված անաղարտ ձիրքով ու շռայլ տաղանդով դարերին է կտակել ամենապարզ քարե գործիքներից մինչև մարդկային քաղաքակրթության Պառնասին հասնող գոհարներ՝ Ամարաս ու Գանձասար։

2020-ի սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած բախումները մեծ ուժգնությամբ զինված բախում են չճանաչված Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության (ԼRՀ) զինված ուժերի, մի կողմից, և Ադրբեջանի, մյուս կողմից ՝ տանկերի, ինքնաթիռների, հրետանու, խոշոր տրամաչափի MLRS- ի և բոցավառ սարքեր ։

Բախումները սկսվել են սեպտեմբերի 27-ի առավոտյան Լեռնային Ղարաբաղի եւ Ադրբեջանի զինված ուժերի շփման գծում: Երկու կողմերն էլ հաղորդում են ռազմական և քաղաքացիական անձանց կորուստների մասին։ Ի պատասխան բախումների ՝ ռազմական դրություն և ընդհանուր մոբիլիզացում հայտարարվեց Հայաստանում և չճանաչված Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունում : Ադրբեջանի մի շարք շրջաններում, իրենց հերթին, հայտարարեցին ռազմական դրություն և պարետային ժամ: Սեպտեմբերի 28-ին Հայաստանը արգելեց 18 տարեկանից բարձր մոբիլիզացիոն պահուստի բոլոր տղամարդկանց հեռանալ երկրից, իսկ Ադրբեջանը հայտարարեց մասնակի զորահավաքի : Սեպտեմբերի 29-ին ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը արտակարգ նիստ անցկացրեց Լեռնային Ղարաբաղում տիրող իրավիճակի վերաբերյալ:

Պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղում ավարտվեց զինադադարով 1994 թ.-ին, այդ ժամանակվանից ի վեր ԼՂՀ-ն վերահսկում է ոչ միայն Լեռնային արաբաղի շրջանը, այլ նաև հարակից ադրբեջանական շրջանները `Աղդամը, Ջեբրաիլը, Ֆիզուլին, Քելբաջարը, Կուբատլին, Լաչինը և Ջանգիլանը: Համաձայն Humanն և ի միջազգային հումանիտար իրավունքի և մարդու իրավունքների ակադեմիայի պատրաստած 2018 թ. Պատերազմի մասին զեկույցի ՝ «Հայաստանն իր լիազորություններն իրականացնում է Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ ՝ վերազինելով, ֆինանսավորելով կամ վերապատրաստելով և ինքնահռչակ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությանը և նրա ուժերին գործնական աջակցություն ցուցաբերելով, բայց նաև համակարգելով և օժանդակելով իրենց ռազմական և ռազմական գործողությունների ընդհանուր պլանավորման մեջ »։

1991 թվականի դեկտեմբերի 10-ին ինքնահռչակ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունում անցկացվեց անկախության հանրաքվե, որին աջակցում էր ընտրողների 99,98% -ը: Հանրաքվեն բոյկոտեցին Լեռնային Ղարաբաղի ադրբեջանական բնակչությունը, որը 1989-ի ժամանակ կազմում էր նախկին ԼAԻՄ-ի բնակչության մոտ 21% -ը : Հանրաքվեն անցկացվել է առանց Ադրբեջանի Հանրապետության համաձայնության, իսկ ՄԱԿ-ի անդամ երկրները միջազգային մակարդակով չեն ճանաչվել: Միջէթնիկական առճակատումը հանգեցրեց լայնամասշտաբ ռազմական գործողությունների ՝ Լեռնային Ղարաբաղի և հարակից որոշ տարածքների վերահսկողության համար : Բախումներ և ուժեղ կետերի տեղաշարժեր տեղի են ունեցել նաև Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանի ողջ երկայնքով:

Ադրբեջանի ռազմական ղեկավարությունը հայտարարում է, որ բանակը վարում է «հակահարձակողական գործողություն ՝ թշնամու հարձակումը կանխելու և ադրբեջանական հողերը բռնազավթումից ազատելու խնդիրներ»:

Սեպտեմբերի 27-ին Wikinews logo Ադրբեջանն ու Հայաստանը կրկին պատերազմ են սանձազերծում Wikinews- ում 2020 թ. Սեպտեմբերի 27-ին, ժամը 07: 30-ին, Ադրբեջանի Պաշտպանության նախարարությունը հաղորդեց, որ ժամը 06: 00-ի սահմաններում հայկական կողմը խոշոր տրամաչափի զենքերից, ականանետերից և հրետանային հրաձգային զինատեսակներից կրակել է Գազանլի, Թարթարի շրջանի Չիրախլի և Օրտա Քարվենդ, Աղդամի շրջանի, Ֆիզուլիի շրջանի Ալխանլի և Շուքուրբեյլի և Ջոջուգ գյուղի գյուղերի ուղղությամբ: Մարջանլի Ջաբրայիլի մարզ: Նախարարությունը նաև հաղորդեց, որ գնդակոծության արդյունքում զոհվել և վիրավորվել են խաղաղ բնակիչներ ։

08 ժամը 08:03-ին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Նախագահի մամուլի քարտուղար Վահրամ Պողոսյանն ասաց, որ Ադրբեջանը հրթիռային և օդային հարվածներ է հասցնում բնակավայրերի, այդ թվում `Ստեփանակերտի տարածքում: Իշխանությունները բնակչությանը հորդորում էին թաքնվել ռումբերի ապաստարաններում: Ստեփանակերտում ակտիվացրեցին օդային հարձակման ազդանշան: 09 ժամը 09: 10-ին Ադրբեջանի ՊՆ-ն հայտարարեց, որ ի պատասխան հայկական կողմից առավոտյան հրթիռակոծման, որոշվել է սկսել լայնածավալ հակահարձակողական գործողություն:

Սեպտեմբերի 28-ին ԼՂՀ նախագահը հայտարարեց, որ գիշերային մարտերի ընթացքում հայկական կողմը վերականգնում է վերահսկողությունը նախկինում զիջված մի շարք դիրքերի վրա, որի արդյունքում հարձակվողների տասնյակ մարմիններ հայտնվում են հայկական կողմի կողմից վերահսկվող տարածքում: Ըստ Ադրբեջանի, Հայաստանի զինված ուժերը սեպտեմբերի 28-ի գիշերը եւ առավոտյան կրակ են բացել Թարթառ քաղաքի վրա։

Տեղեկատվություն

Հիշեցնենք` սեպտեմբերի 27-ի վաղ առավոտյան Ադրբեջանը լայնածավալ ռազմական հարձակում է սկսել արցախա–ադրբեջանական սահմանի ողջ երկայնքով։

Հոկտեմբերի 6-ի ժամը 09։00-ի դրությամբ` հակառակորդի կրակոցների հետևանքով զոհվել են 244 զինծառայողներ և 19 քաղաքացիական անձինք։ Հայկական կողմը շուրջ 200 վիրավոր ունի։ Ադրբեջանի կենդանի ուժի վերաբերյալ պաշտոնական տեղեկություններ չկան, սակայն հայկական կողմը հայտնում է, որ հակառակորդը 3754 զոհ ունի, ավելի քան 5000 վիրավոր։ 

Ըստ վերջին տվյալների՝ Ադրբեջանի զինված ուժերը կորցրել են 17 ինքնաթիռ, 18 ուղղաթիռ, 128 անօդաչու սարք, 3 ՏՈՍ-1 «Սոլնցեպեկ», 4 «Սմերչ» համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգ, 390 տանկ և ՀՄՄ:

Զինուժ Մեդիա կայք

Լեռնային Ղարաբաղի և Ադրբեջանական սահմանի ողջ երկայնքով ռազմական գործողությունների շարք։ՀՀ տարբեր ձևի,և չափի վնաս է պատճառել մեր վաղեմի թշնամիներին։

Զինուժ Մեդիա-/Ադրբեջանի զինծառայողներին տեղափոխող մեքենաների ոչնչացումը/-https://youtu.be/SXUBWqD73cc

Զինուժ Մեդիա-/Կիրակնօրյա գործողությունների շարք սահմանում/-https://youtu.be/fPw1rq9vdps

Զինուժ Մեդիա-/Հակառակորդի հենակետերի ոչնչացումը սամանում/-https://youtu.be/utD6tYeduEg

Զինուժ Մեդիա-/ԱՀ բանակը շարունակում է ոչնչացնել հենակետեր/-https://youtu.be/QnE0fOyYF6M

ԱՄՆ-ի նախազգուշացում

Պատերազմը սկսելուց մեկ օր առաջ ԱՄՆ-ն իր քաղաքացիներին կոչ արեց լարվածության սրացման և վերջին բախումների պատճառով հեռու մնալ հայ-ադրբեջանկան սահմանին մոտ գտնվելուց:

Թարգմանություն`

Հայերենից-անգլերեն թարգմանություններ

The world of Artsakh is an inseparable part of the Armenian Highland, which according to archeological data has been one of the cradles of man since ancient times, where life continued without a break in all subsequent periods.

The Armenians of Artsakh have bequeathed to the ages from the simplest stone tools to the jewels of human civilization Parnassus, Amaras and Gandzasar, with the pure prowess and lavish talent given by the Almighty Creator from above.

From ancient times until today, these miracles created by Armenians have always been a thorn in the eyes of foreigners. It is no coincidence that our temples and monasteries, khachkars and parchments were destroyed and looted by tyrants of all times․

The climate of Artsakh is conditioned by its position and difficult terrain. The climatic conditions are mainly mild and moderate. The average annual temperature is 10 ° C. The coldest month is January, the average temperature was -1C °, the warmest was July-August, the average temperature was + 21 ° C.

2 թարգմանություն

As a result of the wars between “Parthia” of the Roman Empire, the Artashesyan kingdom was destroyed in 1 . In 66, in Artashat, on the Armenian throne, part of the Arshakunis settled. The territory of the Arshakunyats Kingdom included all 15 states (“worlds”) of Greater Armenia, including Artsakh, which were part of the previous two Armenian states. This is evidenced by the marble map of the world engraved on the wall preserved in Rome since the time of Roman Emperor Nero, where Artsakh is one of the states of the new state.

After the general’s death, Vache Aranshahik took the path of false apostasy in order to protect the Artsakh world from further Persian invasions, to establish independence through liberation struggles, and even married the daughter of Hazkert II, the sister of the Persian king. However, after the death of Hazkert II in 457, taking advantage of the wars for the throne in Persia, Vache again converted to the Christian-Enlightenment religion and revolted against the Persians.

History of Artsakh

The capital and largest city of Artsakh is Stepanakert, which is also the administrative, cultural and economic center of the country:

The Republic of Artsakh historically occupies almost the entire territory of the Artsakh province of greater Armenia, as well as a small part of the provinces of Syunik and Utik. The famous Armenian historian Leo compared Artsakh to a “huge citadel”, without which “it is impossible to imagine the protection of the heart of Armenia, namely the Ararat country”. Currently, the Republic controls the Nagorno-Karabakh Autonomous region, which is part of the former Soviet Union, part of the Shahumyan region and adjacent territories. Artsakh borders Armenia to the West and the Islamic Republic of Iran to the South, and in the entire East-the Republic of Azerbaijan. The geographical position of Artsakh is mountainous. The highest point is Gomshasar with a height of 3724 meters.

In 1805, Artsakh was annexed to the Russian Empire, and the Karabakh khanate, as such, was forced out of the historical arena. In 1917, Nagorno-Karabakh passed to the Armenian National Council and a short time later merged into the Democratic Republic of Armenia. The newly created Azerbaijan claimed these territories from these times, which is why there were armed clashes in Karabakh in 1918-1920. In 1920, the territory was Sovietized, and in 1923 it joined the NKAO, which is part of the Azerbaijan SSR.

THE GIMN OF ARTSAKH

Free and independent Artsakh,
Built your house-fortress,
History of our country,
With our Holy blood, we became closer.

You are an impregnable fortress,
Highly esteemed, high name, divine
Relic,
We perpetuate you.

You are our light Motherland,
Country, father’s door of love.
Live you always peacefully,
Our old and new Karabakh.

Brave we Haykazun,
We are the darkness, we are Kirs and Tartarus,
With our monasteries lenrapah՝
An irresistible handful of peace.