Միջատներ (լատ.՝ Insécta), անողնաշարավոր հոդվածոտանի կենդանիների դաս է, որի ներկայացուցիչների մեծ մասը կարող է թռչել։ Ավանդական դասակարգման համաձայն միջատները հազարոտնուկների հետ միասին պատկանում են տրախեաշունչների ենթատիպին։ Դասի անվանումը ծագել է «տարանջատել»,«մասնատել» բայից, որը նույն իմաստն է արտահայտում, ինչ, որ ֆրանսերեն՝ «insecte», լատիներեն՝ insectum, միջին հունարեն՝ ἔντομον բառերը և նշանակում է «կտրվածքներով կենդանի»։

Միջատների մարմինը պատված է խիտինացված կուտիկուլայով, որն առաջացնում է նրա արտաքին կմախքը (էկզոսկելետ) և կազմված է երեք բաժիններից՝գլուխ, կուրծք, փորիկ։ Միջատների շատ խմբերի ներկայացուցիչների մարմնի երկրորդ և երրրդ սեգմենտները կրում են մեկական զույգ թևեր։ Ոտքերն երեք զույգ են և ամրացած են կրծքային բաժնին։ Միջատների մարմնի չափերը լինում են 0,2 մմ-ից մինչև 30 սմ և ավելին։ Միջատների կենսական բոլորաշրջանն ընդգրկում է սաղմնային զարգացման (ձվի փուլ) և հետսաղմնային զարգացման փուլը, որին ուղեկցվում է կերպարանափոխությամբ՝ մետամորֆոզով։ Տարբերում են կերպարանափոխության երկու հիմնական ձևեր՝ լրիվ և ոչ լրիվ։ Ոչ լրիվն ուղեկցվում է զարգացման երեք փուլերով (ձու, թրթուր, իմագո՝ հասուն միջատ), իսկ լրիվը՝ չորս (ձու, թրթուր, հարսնյակ և իմագո)։ Թերի կերպարանափոխությամբ զարգացող միջատների թրթուրները նման են հասուն ձևերին, տարբերվում են նրանցից մարմնի փոքր չափերով, թևերի բացակայությամբ կամ դրանց ու սեռական օրգանների զարգացման սաղմնային վիճակով։ Լրիվ կերպարաափոխությամբ զարգացող միջատներին բնորոշ են որդանման թրթուրները, և միայն իմագոն է, որն օժտված է կարգին բնորոշ բոլոր առանձնահատկություններով։ Թրթուրային փուլում ընթանում է միջատների աճն ու զարգացումը, իսկ իմագոյի փուլում՝ բազմացումն ու տարածումը։ Միջատների ձևերի բազմազանությունը հանդիսանում է նրանց ամենազարմանահրաշ առանձնահատկությունը։ Կենդանիների այս դասը տեսակների թվով ամենաբազմաքանակն է, լցնում է բոլոր հնարավոր էկոլոգիական խորշերը՝ նիշաները և հանդիպում է ամենուրեք ընդհուպ՝ Անտարկտիդայում։ Ներկայումս նկարագրված է միջատների ավելի քան մեկ միլիոն տեսակ, և գիտնականները դեռ շարունակում են հայտնաբերել նորանոր տեսակներ։ Միջատներն ուսումնասիրողգիտությունկոչվում է էնտոմոլոգիա (միջատաբանություն)։

Միջատների բազմազանությունը և դասակարգումըՄիջատներիների դաս Ինչպես արդեն գիտեք, միջատները պատկանում են հոդվածոտանիների տիպին և ունեն մոտ 1,5 միլիոն տեսակ: Բազմազանությամբ միջատները գրավում են առաջին տեղը կենդանիների թագավորությունում: Այդ հսկայական բազմազանությունը ներկայացված է թվով 32 կարգերում, որոնք միավորված են 2 հիմնական ենթադասերում՝ 1.Առաջնաանթևավորների ենթադաս2.Թևավորների ենթադաս Միջատները երկրագնդի հնագույն բնակիչներից են, որոնք գոյակցել են ցամաքը գրաված պսիլոֆիտների՝ մամուռների նախնիների, առաջին երկկենցաղների, հսկա դինոզավրերի հետ: Միջատները կարողացել են հարմարվել և հաղթահարել ցամաքի կլիմայական բոլոր վայրիվերումները, գոյատևել են երկու համամոլորակային աղետների արդյունքում: 

 Միջատներին կարելի է համարել ցամաքի իսկական տիրակալներ: Հնագիտական պեղումները ցույց են տվել, որ դեռևս դինոզավրերի ժամանակաշրջանում միջատները հասել են հսկայական չափսերի: Գտնվել է հնադարյան ճպուռի արտապատկեր, որտեղ նա ունի թևերի 2մ բացվածք:Միջատների հսկայական չափսերը արդյունք են եղել օդում O2-ի ավելի մեծ խտության՝ գրեթե 30:Միջատների դասակարգումը և կարգաբանական դիրքը կենդանիների թագավորությունում հետևյալն է. 

 Միասին կդիտարկենք հիմնական կարգերի առանձնահատկությունները և բազմազանությունը: Մասնավորապես դիտարժան են հետևյալ կարգերը. Կարծրաթևավորների կարգ Այս կարգում ընդգրկված են բզեզները: Ներկայացուցիչներն են՝   I. Բզեզների առաջին զույգ թևերը կարծր են, կոչվում են վերնաթևեր, իսկ երկրորդ զույգը՝ թաղանթաթևերն են: Վերնաթևերը ծածկում և պաշտպանում են թաղանթանման թևերը, որոնք էլ օդ են բարձրացնում բզեզներին:II. Բզեզների բերանային ապարատը կրծող տիպի է:III. Կարծրաթևավորները զարգանում են լրիվ կերպարանափոխությամբ:IV. Վարում են հիմնականում ազատ կենսակերպ, որոշ տեսակները տնտեսության վնասատուներ են: Զատկաբզեզ Սնվում է լվիճներով՝ բույսերի հյութը ծծող մանր միջատներով: Լվիճները մեծ վնաս են հասցնում գյուղատնտեսությանը: Զատկաբզեզին բազմացնում են լաբորատորիաներում և բաց են թողնում ազատ տարածության մեջ՝ լվիճների դեմ պայքարելու համար: Դա վնասատու միջատներին ճնշելու, բնության մեջ նրանց թվաքանակը կարգավորելու և հասցրած վնասը նվազեցնելու նպատակով կիրառվող պայքարի կենսաբանական մեթոդի օրինակ է: 

Թեփուկաթևավորների կարգ  Այս կարգում ընդգրկված են թիթեռները: Ներկայացուցիչներն են՝ 

 I. Այս կարգին պատկանող միջատների մարմինը, հատկապես թևերը, պատված են թեփուկներով: Դրանք ձևափոխված, տափակացած խիտինե մազիկներ են, որոնց խոռոչում գտնվում են տարբեր գունանյութեր:Թեփուկների գունանյութերի երանգավորմամբ թիթեռները ոչ միայն ճանաչում են միմյանց, այլև քողարկվում ու դառնում անտեսանելի: II. Թիթեռների բերանային ապարատը ծծող տիպի է:III. Զարգանում են լրիվ կերպարանափոխությամբ: Նրանց թրթուրները ունե հատուկ գեղձ, որն արտադրում է մետաքսաթել: Այն պատում է թրթուրը և հարսնյակավորում նրան:IV. Մեծամասամբ ազատ կենսակերպ վարող կենդանիներ են, որոշ տեսակները մշակովի բույսերի վնասատուներ են: Կաղամբաթիթեռ  Կաղամբաթիթեռը ձվադրում է կաղամբի և խաչածաղկավորների ընտանիքին պատկանող այլ բույսերի վրա: Թրթուրը կանաչավուն է՝ հարմարված միջավայրին, նոսր ու կարճ մազիկներով պատված: Տերևներով սնվելիս՝ նա արագ աճում է և այդ ընթացքում մի քանի անգամ մաշկափոխվում: Բավականաչափ մեծացած թրթուռը խառերի վրա հարսնյակավորվում է և սկիզբ տալիս հասուն թիթեռի: Հանդիսանում է գյուղատնտեսության վնասատու: 

 Երկթևանիների կարգ  Այս կարգում ընդգրկված են ճանճերը, մոծակները: Ներկայացուցիչներն են՝  I. Այս կարգին պատկանող միջատներն ունեն միայն մեկ զույգ թևեր: Թևերի երկրորդ զույգն ապաճել է և վերածվել է բզզանների՝ օդում հավասարակշռությունը պահպանող հարմարանքների: II.Ճանճերի բերանային ապարատը լիզող տիպի է՝ մոծակներինը, քոռուկներինը՝ ծակող — ծծող:III. Զարգանում են լրիվ կերպարանափոխությամբ: Նրանց թրթուրը զուրկ է ոտքերից, իսկ մոծակի թրթուրները զարգանում են միայն ջրի մակերեսին: Այդ պատճառով էլ մալարիայի կրող անոֆելես մոծակը ձվադրում է ճահճային տարածքներում:IV. Մակաբուծային և գիշատչային կենսակերպով ապրող օրգանիզմներ են: Որոշ տեսակներ մարդու ծանր հիվանդությունների կրողներ են՝ անոֆելես, ցեցե ճանճ — քնախտ: Մարդը վարակվում է տվյալ հիվանդությամբ միջատի խայթոցով: Քոռուկ  Սնվելու համար հետապնդում են կենդանիներին, նաև մարդուն: Նրանք բերանի օրգաններով կտրում են կենդանիների մաշկը և կնճիթով լիզում արյունը: Մեկ քոռուկը ծծում է այնքան արյուն, որքան 70 մոծակը միասին: Քոռուկների թրթուրներն ապրում են խոնավ հողում: Հանդիսանում է գիշատիչ օրգանիզմ: 

Թաղանթաթևանիների կարգ Այս կարգում ընդգրկված են մեղուները, մրջյունները և նրանց տարատեսակները: Ներկայացուցիչներն են՝ 

 I. Այս կարգին պատկանող միջատներն ունեն երկու զույգ թաղանթանման թևեր: Դրանք թռիչքի ժամանակ կցվում են և գործում որպես մեկ զույգ: Ունեն լավ զարգացած զգայարաններ, որոշ դեպքերում հզոր բերանային ապարատ՝ ուժեղ ծնոտներով: Որոշ տեսակներ, օրինակ՝ մեղուն, ունի փորիկի ծայրին գտնվող ձևափոխված ձվադիր՝ խայթիչ: Այն լցված է մրջնաթթվով և կարող է մխրճել հակառակորդի մարմինը: Սակայն խայթոցի հետ դուրս են գալիս նաև մեղվի ներքին օրգանները և նա սատկում է: II. Բերանային ապարատը կրծող է՝ մրջյուններ, տերմիտներ և կրծող — ծծող՝ մեղուներ, իշամեղուներ: III. Մեծամասամբ վարում են ազատ կենսակերպ, սակայն կան նաև մակաբույծ ձևեր: Հայտնի են տնտեսապես օգտակար ձևեր՝ մեղու և վնասակար ձևեր՝ տերմիտ: Մրջյուն Մրջյունները, բոլոր իշամեղուները, տերմիտները և մեղուների մի մասն ապրում են կազմակերպված խմբերով: Յուրաքանչյուր խումբ մեկ մորից և նրա սերնդից կազմված ընտանիք է, որի հիմնական մասը անպտուղ դուստրերն են՝ աշխատավորները:Միջատների ընտանիքն ընդունված է համարել հասարակություն:  Այդ պատճառով խմբերով ապրող միջատներին անվանում են հասարակական: Մրջյունների փորիկը միացած է կրծքին ցողունիկով, նրանք ունեն երկար, ծնկաձև բեղիկներ և լավ զարգացած վերին ծնոտներ: Մրջյունների խայթիչը կարճ է, նրանք չեն խայթում, սակայն դուրս են ցայտում մրջնաթթու պարունակող թույն: 

Մրջյունների ընտանիքը կազմված է մորից, էգերից, արուներից և աշխատավոր մրջյուններից, որոնք նույնպես էգեր են, սակայն ընդունակ չեն բազմանալու և անթև են: Բեղմնավորումից հետո արուները վերանում են, իսկ էգերը զրկվում են թևերից: Մրջյունների ընտանիքում կան նաև զինվորներ, որոնք ունեն ավելի խոշոր գլուխ և հզոր ծնոտներ:

26․04-30․04

Թեման․<<ՈՒժեր>>՝

Գ.Մխիթարյանի <<Գիտելիքների ստուգման առաջադրանքներ մաս I  >>-ից էջ39-ից 

մինչև էջ 51-ի տարբերակները կրկնել,քանի ,որ հաջորդ դասը լինելու է այդ տարբերակներից ինքնաստուգում։

Է..Ղազարյանի դասագրքից էջ173-ից լուծել 82 խնդրից սկսած,քանի հատ որ  կարող եք։

5․04-9․04;12․04-16․04;19․04-23․04

Թեման․Շփման ուժ:Շփման ուժի դերը բնության մեջ և կենցաղում:

    Դասարանում  քննարկվող հարցեր.

 Լաբորատոր աշխատանք «Շփման ուժի չափումը ուժաչափով,տարբեր մակերևույթների վրա»

Քննարկվող հարցեր.

1.Բերել շփման առկայությունը հաստատող օրինակներ:

Մերկասառույցի ժամանակ կոշիկի ներբանի և սառույցի միջև շփումը մեծացնելու համար սառույցի վրա ավազ են լցնում, ճանապարհի առավել վտանգավոր հատվածներում ավտոմեքենայի անվադողերին հատուկ շղթաներ են հագցնում և այլն:

Փորձենք շարժել սեղանին դրված ծանր գիրքը ՝ նրա վրա ազդող հորիզոնական ուղղված ուժով: Կնկատենք, որ ազդող ուժը բավականաչափ փոքր է, այսինքն գիրքը դադարի վիճակում է: Եվ սկսում է շարժվել միայն այն դեպքում, երբ ազդող ուժ է լինում: Այդ ուժը մարմնի և սեղանի մակերևույթների միջև առաջացած դադարի շփման ուժն է:

2.Ինչով է պայմանավորված շփումը

Շփման ուժը պայմանավորված է շփման ուժի մեծության և շփվող մարմինների ողորկության ձևից:

3.Թվարկել շփման տեսակները և բերել օրինակներ:

Մարմինների հպվող մակերևույթների միջև առաջացող և միմյանց նկատմամբ նրանց շարժումը խոչընդոտող ուժը կոչվում է դադարի շփման ուժ:

Սահքի շփման ուժ:  Առաջանում է, եթե մի մարմինը սահում է մյուս մարմնի մակերևույթին: Այդպիսի ուժ է առաջանում, երբ ձյան վրա սահնակն է սահում, հատակի վրայով բազմոցը կամ պահարանն են քաշում: 

2. Գլորման շփման ուժ: Այդպիսի ուժ է առաջանում, երբ ցանկացած մարմին գլորվում է մեկ այլ մարմնի մակերևույթին՝ շարժվում է անիվներով:

Օրինակի համար,երբ ավտոմեքենան շարժվում է ուղղությամբ:

3. Դադարի շփման ուժ:  Այդ ուժն առաջանում է, երբ մենք փորձում ենք տեղից շարժել դադարի վիճակում գտնվող մարմինը:Դադարի շփման ուժը մեծությամբ միշտ հավասար է քաշող, հրող ուժին և հակառակ է ուղղված դրան:Եթե դաշնամուրը տեղափոխելու համար ազդող ուժը բավականաչափ մեծ չէ, ապա այն տեղից չի շարժվի: Պատճառը հատակի կողմից պահարանի վրա ազդող դադարի շփման ուժն է: 

4.Օրինակներով ցույց տալ,որ միևնույն պայմաններում գլորման շփման ուժը փոքր է սահքի շփման ուժից:

Գլորման շփման ուժը փոքր է, որովհետև երբ սահնակը սղալով է իջնում, նրան հեշտ է կանգնացնելը։ Նա դիպչելով մի մեծ քարի կկանգնի, իսկ գլորվող սահնակը վրայով կանցնի և դժվար կլինի նրան կանգնացնել։

5.Բերել շփման դրսևորման օգտակար օրինակներ

Շփման ուժի օգտակար օրինակ է ավտոյի անիվները:Որովհետև հենց նրանց շնորհիվ է ավտոմեքենան շարժվու,նաև միանում է շփման ուժը:

6.Բերել շփման դրսևորման վնասակար օրինակներ

Բանավոր

7.Ինչպես կարելի է մեծացնել շփումը

Շփումը կարելի է մեծացնել տարբեր մարմիններով,որոնք կխոչընդոտ են մեր մարմնի շփման ուժին:

8.Ինչպես կարելի է փոքրացնել շփումը

Շփման ուժը կարելի փոքրցնել ֆիզիկապես,փոխելով տարբեր քսուկներ և յուղեր,նաև կարելի է փոքրացնել շփման ուժը ուղղության խորթուբորդություններով.

9.Բերեք օրինակներ,երբ մարմնի վրա միաժամանակ ազդում է մի քանի ուժ;

Օրինակ,երբ մարմինը կախված է ինչ-որ չափիչ սարքից:Այդ ժամանակ,նրա վրա ազդում է մարմնի կշիռ,առաձգականության և ծանրության ուժը.

Ուրիշ օրինակ

Երբ մենք տարբեր խորթություններով հարթության վրա փորձում ենք սահեցնել մարմինը:Այդ ժամանակ գործում է առաձգականության,շփման ուժերը:

 Սովորել Է..Ղազարյանի դասագրքից էջ75-ից մինչև էջ79-ը։Կատարել

Գ.Մխիթարյանի <<Գիտելիքների ստուգման առաջադրանքներ մաս I  >>-ից էջ48-ից 

մինչև էջ 51-ը

Լրացուցիչ առաջադրանք.պատրաստել նյութ էջ77-ի և79«Հետաքրքիր է իմանալ»թեմայից՝Լեոնարդո դա Վինչին,որպես ճարտարագետ-գիտնական։

Մարմինների հպվող մակերևույթների միջև առաջացող և միմյանց նկատմամբ նրանց շարժումը խոչընդոտող ուժը կոչվում է դադարի շփման ուժ:

Խնդիրներ

1․Երեք գործարարներ ստեղծեցին առևտրային ընկերություն: 1-ինը կատարեց 150 000 դրամ ներդրում, 2-րդը՝ 100 000 դրամ և 3-րդը՝ 125000 դրամ: Առևտուրը կատարելուց հետո նրանք ստացան 105000 դրամ ընդհանուր եկամուտ: Որքա՞ն կլինի յուրաքանչյուր գործարարի բաժին եկամուտը:

1-150․000 դրամ

2-100․000 դրամ

3-125․000 դրամ

Ընդհանուր եկամուտ ֊ 105․000 դրամ

Յուրաքանչյուրը ֊ ?

150.000+125.000+100.000 դրամ = 375․000 դրամ

375․000-100 տոկոս

150.000-?%

150.000*100/375.000=40% (1)

100.000*100/375.000=27% (2)

40+27=67

100-67=33% (3)

105.000=100%

?=40%

105.000*40/100=42.000 դրամ (1)

105.000*27/100=28.350 դրամ (2)

105.000-42.000-28.350=34.650 դրամ (3)

Պատ. 1-42.000 դրամ

2-28.350 դրամ

3-34.650 դրամ

2․Խանութում ապրանքի գինը նախ իջեցրին 10%-ով, իսկ հետո նոր գինը
բարձրացրին 10%-ով: Արդյունքում թանկացա՞վ, թե՞ էժանացավ ապրանքը:
Դիտարկեք նաև հակառակ դեպքը, երբ սկզբում գինը բարձրացնում են,
հետո` իջեցնում: Ստացված արդյունքների հիման վրա եզրակացություններ արեք:

Ոչ,էժանացավ.

օրինակ

100- 10 % -?

100*10/100=10

ապա կլինի 100-10=90 դրամ,իսկ հիմա,որ բարձրացնենք նույն 10%

90=100%

10%=?

90*10/100=9

90+9=99 դրամ,ուրեմն ստացվում է,որ չի մնա նույնը։Ստանում ենք,որ 1% ամեն անգամ իջնում է։

3․Արթուրն իր խնայած 3 միլիոն դրամը որպես ավանդ մեկ տարի ժամկետով ներդրեց բանկում՝ 14% տոկոսադրույքով: Տարին լրանալուց հետո, որքա՞ն գումար նա կստանա, եթե հայտնի է, որ ավելացված գումարի 10%-ը գանձվում է որպես եկամտահարկ:

3.000.000=100%

?=14%

3.000.000*14/100=420.000 դրամ

420.000=14%

?=10%

420.000*10/14=300.000 դրամ

420.000-300.000=120.000 ստացավ

Պատ.120.000 դրամ

4․Խանութում ապառիկ, առանց կանխավճարի վաճառվում է 279 000
դրամ արժողությամբ համակարգիչ՝ պայմանով, որ պարտքը պետք է
փակվի 9 ամսվա ընթացքում: Շուշանը գիտեր, որ խելամիտ կլինի, եթե
պարտքը չգերազանցի եկամուտի 30%-ը: Հարմա՞ր է նրան գնել այդ
համակարգիչը, եթե իր եկամուտը ամսական կազմում է 110000 դրամ:

Լուծում

110000×9=990000

990000×30/100=297000

Պատ՝․Շուշանին հարմար է գնել .

5․Անհատ ձեռներեցին հարկավոր էր մեկ տարով 5 միլիոն դրամ վարկ
վերցնել: Նա պարզեց, որ «Ա» բանկը կարող է ցանկացած չափի վարկ
տալ տարեկան 18% տոկոսադրույքով, իսկ «Բ» բանկը վարկ է տալիս՝
մինչև 2 միլիոն դրամի դեպքում 17%, իսկ 2 միլիոն դրամից ավելիի
դեպքում 19% տոկոսադրույքով:
Ինչպիսի՞ ընտրություն կատարի ձեռներեցը, որպեսզի վարկի համար
վճարելիք ծախսը լինի նվազագույն: Հաշվել այդ ծախսը:

Անհատ ձեռներերեցը պետք է «Ա» բանկից վերցնի 3 միլիոն դրամ վարկ, իսկ «Բ» բանկից երկու միլիոն դրամ վարկ։Այդպես նա կծախսի 558000 դրամ։

6․Հիմնարկի հաստիքացուցակն ունի հետևյալ տեսքը՝
Պաշտոն Աշխատավարձ
Տնօրեն 400 000 դրամ
Հաշվապահ 270 000 դրամ
Բաժնի վարիչ 250 000 դրամ
Գլխավոր մասնագետ 200 000 դրամ
Մասնագետ 150 000 դրամ
Գործավար 100 000 դրամ

Տնօրեն	400 000 դրամ
Հաշվապահ	270 000 դրամ
Բաժնի վարիչ	250 000 դրամ
Գլխավոր մասնագետ	200 000 դրամ
Մասնագետ	150 000 դրամ
Գործավար	100 000 դրամ

Տնօրենը Ձեզ առաջարկում է նոր հաստիք՝ խորհրդատու, որի աշխատավարձի չափը որոշվում է բոլոր աշխատողների աշխատավարձերի բնութագրիչ ցուցանիշներից մեկով՝ կա՛մ ըստ միջին թվաբանականի, կա՛մ ըստ մոդայի, կա՛մ ըստ միջնաթվի: Դուք ո՞ր ցուցանիշն եք ընտրում բարձր աշխատավարձ ունենալու համար:

100,000 + 150,000 + 200,000 + 250,000 + 270,000 + 400,000 = 1,370,000
1,370,000 : 6 ≈ 230,000
(400,000 + 100,000) : 2 = 250,000
250,000 > 230,000

1. Գորտերի աչքերը հատուկ կառուցվածք ունեն: Սա նրանց թույլ է տալիս տեսնել վեր, առաջ և կողքից: Այս դեպքում գորտերը կարող են միաժամանակ տեսնել 3 հարթություններում: Գորտերի այս տեսողության առանձնահատկությունն այն է, որ նրանք դժվար թե փակեն իրենց աչքերը: Դա տեղի է ունենում նաև քնի ժամանակ:

2. Գորտերն ունեն երրորդ կոպ: Այս երկկենցաղին անհրաժեշտ է երրորդ կոպ ՝ աչքերը խոնավ պահելու և դրանք փոշուց և կեղտից պաշտպանելու համար: Գորտերի երրորդ կոպը թափանցիկ է և համարվում է ակնոցների մի տեսակ:

3. Գորտերին հաջողվում է որսալ օդում առկա բոլոր թրթռումները, բայց ամենահետաքրքիրն այն է, որ նրանք ջրի մեջ լսում են ներքին ականջի շնորհիվ, իսկ գետնին ՝ մաշկով և ոսկորներով, օդի զանգվածի աուդիո թրթռանքի պատճառով:

4. Գտնվելով երկրի վրա, ինչպես շատ այլ կենդանիներ, գորտերը շնչում են իրենց թոքերով: Waterրի մեջ նրանք թթվածին են «ներշնչում» իրենց ամբողջ մարմնով:

5. birthնունդից և մեծանալուց հետո գորտերը պոչ ունեն, բայց երբ նրանք չափահաս են դառնում, նրանք թափում են այն:

6. Գորտերի մեջ սեփական մարմնի չափի ռեկորդակիրը ՝ Գոլիաթ: Դրա չափերն իսկապես տպավորիչ են, քանի որ նրա մարմինը 32 սմ երկարություն ունի, իսկ քաշը ավելի քան 3 կգ է: Ետևի զանգվածային ոտքերի պատճառով այս տեսակի գորտը ցատկում է 3 մետր հեռավորության վրա:

7. Միջին հաշվով, գորտը կարող է ապրել 6-ից 8 տարի, բայց եղել են դեպքեր, երբ նման նմուշների կյանքի տևողությունը հասել է 32-40 տարվա:

8. Գորտերի ոտքերի կառուցվածքը տարբերվում է `կախված նման երկկենցաղի բնակավայրից: Օրինակ ՝ գորտերի ջրային տեսակները ունեն ցանցավոր ոտքեր, որոնք թույլ են տալիս նրանց կատարելապես լողալ ջրի մեջ: Գորտերի ծառատեսակներում մատների վրա կան հատուկ ծծողներ, որոնք օգնում են նրանց հեշտությամբ շարժվել ծառի վրա:

9. Երբ գորտը ցամաքում շարժվում է, աշխատում է միայն մեկ ատրիում, իսկ ուղեղը զարկերակային արյան միջոցով թթվածին է ստանում: Եթե ​​նման երկկենցաղը տեղափոխվում է ջուրը, ապա սրտի 2 բաժանմունք միանգամից սկսում է աշխատել:

10. Կենսաբանների նկարագրած 5000 երկկենցաղներից 88% -ը գորտեր են:

11. Ոչ բոլոր գորտերը կարող են «կռռացնել»: Գոլիաթ գորտը համարվում է համր, իսկ որոշ այլ տեսակներ նույնիսկ ընդհանրապես երգում են: Որոշ գորտեր կարող են ոչ միայն երգել, այլեւ փնթփնթալ, զանգահարել ու հառաչել:

12. Գորտը օգտագործում է իր աչքերը սնունդը կերակրափողի մեջ մղելու համար: Նա լեզվով նման գործողություններ կատարելու ունակություն չունի, ուստի գորտերը դրա համար օգտագործում են իրենց աչքերը ՝ լարելով որոշ մկաններ: Ահա թե ինչու գորտերը ուտելիս պարբերաբար թարթում են:

13. Շատ գորտեր, որոնք ապրում են հյուսիսում, սաստիկ ցրտահարության մեջ, ընկնում են կասեցված անիմացիայի մեջ: Նրանք սկսում են արտադրել գլյուկոզա, որը չի ցրտահարվում, և գարնան գալուն պես մեռած երկկենցաղները սկսում են «հարություն առնել»:

14. theառի գորտի գեղձերը հալյուցինոգեններ են արտազատում, որոնք կարող են առաջացնել հիշողության խանգարում, գիտակցության կորուստ և հալյուցինացիաների դրսևորում:

15. Գորտերը, ի տարբերություն երկկենցաղների դասի մյուս ներկայացուցիչների, չունեն պարանոց, բայց նրանք կարող են թեքել գլուխը: