Դաս 1`
Կենդանի օրգանիզմի բաղադրություն, օրգանական, անօրգանական նյութեր, հիդրոֆիլ և հիդրոֆոբ նյութեր։

1. ԿԵՆԴԱՆԻ ՕՐԳԱՆԻԶՄՆԵՐԻ ԲԱՂԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ։
ՏԱՐՐԵՐ ԵՎ ԱՆՕՐԳԱՆԱԿԱՆ ՄԻԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Կենդանի օրգանիզմները պարունակում են տարբեր բնույթի հազարավոր քիմիական նյութեր։

Կենդանի օրգանիզմներում հայտնաբերվում է Երկրի քիմիական տար­րերի մեծ մասը։ Ի տարբերություն անկենդան մարմինների` կենդանի օրգա­նիզմներում հատկապես մեծ է թթվածնի (O), ածխածնի (C) , ազոտի (N) և ջրածնի (H) քանակությունը։ Այս չորս տարրերը միասին կազմում են օրգա­նիզմում տարրերի ամբողջ պարունակության գրեթե 98%-ը։ Դրանք կոչվում են մակրոտարրեր։ Շատ ավելի քիչ է հետևյալ ութ տարրերի՝ ծծմբի (S), ֆոսֆորի (P), քլորի (Cl), կալիումի (K), մագնեզիումի (Mg), նատրիումի (Na), կալցիումի (Ca) և երկաթի (Fe) պարունակությունը։ Դրանք էլ միասին կազմում են 1,9%։ Մյուս բոլոր տարրերը բջջում պարունակվում են չնչին քանակու­թյուններով (յուրաքանչյուրը` 0,1%-ից պակաս), թեպետ դրանցից որոշ տար­րեր, մասնավորապես ցինկը (Zn), պղինձը (Cu), յոդը (I) և ֆտորը (F) շատ կարևոր են բջջի կենսագործունեության համար:

Դրանք մտնում են տարբեր օրգանական միացությունների՝ ֆերմենտների, վիտամինների, հորմոնների կազմի մեջ և պայմանավորում են դրանց կենսաբանական ակտիվությունը։ Յոդը, օրինակ, մտնում է վահանաձև գեղձի հիմնական հորմոնի՝ թիրօքսինի կազմի մեջ։

Այսպիսով, կենդանի օրգանիզմներում պարունակվող տարրերը բնորոշ են նաև անկենդան մարմիններին, ինչը վկայում է բնության միասնականության մասին։ Ըստ էության, ատոմային մակարդակներում կենդանի օրգանիզմների և անկենդան մարմինների քիմիական բաղադրությունների միջև տարբերություններ չկան։

Սակայն արդեն մոլեկուլային մակարդակում ի հայտ են գալիս զգալի տարբերություններ։ Կենդանի օրգանիզմներում պարունակվում են շատ օրգանական նյութեր, որոնք բնորոշ են միայն այդ օրգանիզմներին։
Բջջի անօրգանական միացությունները։ Բջջի կազմում ամենամեծաքանակ ու ամենատարածված անօրգանական նյութը ջուրն է (H₂O)։ Դրա պարունակությունը օրգանիզմում տատանվում է լայն սահմաններում՝ 10%-ից (որոշ հյուսվածքների բջիջներում) ընդհուպ մինչև 90%-ը (զարգացող սաղմի բջիջներում)։ Միջին հաշվով այն կազմում է բջջի զանգվածի 75%-ը:
Ջրի դերը շատ կարևոր է։ Ջուրը որոշում է բջջի ինչպես ֆիզիկական հատկությունները (ծավալը, առաձգականությունը, ջերմահաղորդականությունը և այլն), այնպես էլ շատ դեպքերում դրա քիմիական ակտիվությունը։ Դա պայմանավորված է ջրի մոլեկուլի փոքր չափերով և նրա այլ հատկություններով։ Կարևոր է ջրի բևեռականությունը (այն պայմանավորված է մոլեկուլներում դրական և բացասական լիցքերի անհավասարաչափ բաշխմամբ), ինչպես նաև մոլեկուլների միջև ջրածնային կապեր առաջացնելու ընդունակությունը։ Ջրի մոլեկուլի մի ծայրը կարծես լիցքավորված է դրական, մյուս ծայրը՝ բացասական։ Այդպիսի համակարգերը կոչվում են երկբևեռներ (դիպոլներ)։

Դա հանգեցնում է հարևան մոլեկուլների միջև էլեկտրաստատիկ փոխազդեցության, և դրանք միանում են իրար․ ընդ որում այդ փոխազդեցությունները թույլ են և կոչվում են ջրածնային կապեր։ Այս կապերի շնորհիվ է, որ ջուրը մինչև 0⁰C գտնվում է հեղուկ վիճակում։ Ջուրը լուծիչ է, որում լավ լուծվող նյութերը կոչվում են հիդրոֆիլ (հունարեն <<հիդրոս>> ջուր, <<ֆիլեո>> սիրել)։ Դրանցից են շատ անօրգանական աղեր, թթուները, հիմքերը, իսկ օրգանական նյութերից՝ որոշ ածխաջրեր կամ սպիտակուցներ և այլն․․․։

Սակայն կան նաև շատ նյութեր, որոնք վատ են լուծվում կամ բոլորովին չեն լուծվում ջրում․ դրանցից են, օրինակ, ճարպերը, թաղանթանյութը (ցելյուլոզը)։ Դրանք կոչվում են հիդրոֆոբ նյութեր (հունարեն <<ֆոբոս>> վախ)։

Բջջում քիմիական նյութերի փոխակերպման բազմաթիվ ռեակցիաներ (սպիտակուցների, ածխաջրերի, լիպիդների և այլ միացությունների ճեղքավորման ռեակցիաները) ընթանում են H₂O-ի անմիջական մասնակցությամբ։ Բջջի անօրգանական նյութերից են նաև զանազան աղերը, որոնք գտնվում են կամ լուծված ձևով, կա՛մ պինդ, անլուծելի վիճակում։ Լուծվող աղերի բաղադրության մեջ մտնող կատիոններից են K–ի, Na–ի, Ca-ի, Mg–ի իոնները, որոնք ապահովում են բջիջների, օրինակ, գրգռականությունը, իսկ շատերի համար նաև էներգիայի ձևափոխությունը կամ կծկողականությունը։ Ընդ որում, այդ կատիոնների բաշխումը բջջի ներսում և նրա շրջապատում բավականին տարբեր է։ Բջջում պարունակվող լուծելի աղերը կարևոր գործոն են նաև բջջի ներքին միջավայրի ռեակցիան պահպանելու խնդրում։ Կենսագործունեության ընթացքում անընդհատ առաջանում են թթուներ և հիմքեր, սակայն բջջի ռեակցիան մնում է կայուն․ այն հիմնականում թույլ հիմնային է, համարյա չեզոք։ Դա պայմանավորված է նրա մեջ պարունակվող թույլ թթուներով և դրանց անիոններով, ինչպես նաև թույլ հիմքերով, որոնք կազմում են բուֆերային համակարգեր և կարգավորում են H & OH իոնների պարունակությունը բջջում։ Դրանում որոշակի դեր ունի նաև բջջից դեպի շրջակա միջավայր, ինչպես և այդ միջավայրից դեպի բջիջ H & OH իոնների տեղափոխումը։

Բջջում պարունակվող անլուծելի աղերից են Ca-ի ֆոսֆատը և Ca-ի կարբոնատը։ Դրանք ապահովում են համապատասխանաբար՝ ոսկրային հյուսվածքի և փափկամարմինների խեցու դիմացկությունը և ամրությունը։

Անօրգանական և օրգանական նյութեր

Օրգանական են կոչվում են այն բարդ քիմիական միացությունները, որոնց կազմի մեջ մտնում է ածխածին:

Բացառություն են կազմում կարբիդները, ցիանիդները, կարբոնատները, ածխածնի օքսիդը, որոնք անօրգանական նյութեր են: Օրգանական նյութերն ունեն կենդանական կամ բուսական ծագում:

Օրգանական նյութեր են.

• — ճարպերը՝ կենդանական և բուսական,
• — ամինաթթուները, որոնք սպիտակուցների կառուցվածքային «աղյուսիկներն» են,
• — գլյուկոզը, ֆրուկտոզը, այլ շաքարները,
• — մրջնաթթուն, քացախաթթուն, մրգերում և բույսերում պարունակվող այլ թթուները,
• — բնական գազը, նավթը և դրա թորման արգասիքները՝ բենզինը, կերոսինը,
• — ածխաջրածինները՝ պրոպանը, բութանը, ացետիլենը,
• — էթիլ սպիրտը,
• — ացետոնը:

Բույսերի կողմից ֆոտոսինթեզի գործընթացը կարգավորող քլորոֆիլը, որն ունի շատ բարդ կառուցվածք.

-արյան մեջ պարունակվող հեմոգլոբինը, որը ևս ունի շատ բարդ կառուցվածք,

-հատիկավորներում պարունակվող օսլան,

-բույսերի հիմքը հանդիսացող բջջանյութը:

Դրանք են` պոլիէթիլենը (տոպրակները, թաղանթները), պոլիվինիլքլորիդը (խողովակներ), պոլիէսթերները (գործվածքներ), արհեստական մետաքսը:

Ներկանյութերի մեծ մասը ևս օրգանական նյութեր են: Օրգանական նյութեր են համարյա բոլոր դեղերը՝ ասպիրինը, պարացետամոլը, անալգինը:

Բնությունը, շրջակա միջավայրն աղտոտող առավել վտանգավոր նյութերից են ծանր թունավոր մետաղները, հատկապես՝ սնդիկը, կապարը, կադմիումը, թալիումը, որոնք կուտակվում են մարդու օրգանիզմում և առաջացնում մի շարք հիվանդություններ: Դրանք մարդու օրգանիզմ կարող են ներթափանցել աղտոտված ջրի և սննդի միջոցով: Այդ հիվանդություններն արտահայտվում են տարբեր խանգարումների ձևով:

Վտանգավոր են նաև բույսերի վնասատուների և հիվանդությունների դեմ պայքարի միջոցները՝ պեստիցիդները և հերբիցիդները: Տարեկան մի քանի տոննա պեստիցիդներ և հերբիցիդներ թափանցում են ծովային և հողային էկոհամակարգեր:  

Ահռելի վնասներ են հասցվում բնությանը, երբ նավթատարները, նավթ տեղափոխող նավերը (տանկերները) կամ նավթահանող պլատֆորմները վթարի են ենթարկվում: Դրանց հետևանքները դժվար են վերացվում:

Օրինակ՝ խոշոր աղետ տեղի ունեցավ 2010 թ. ապրիլի 20-ին՝ Մեքսիկական ծոցում տեղակայված “British Petroleum” ընկերության նավթաշտարակում պայթյունի հետևանքով, երբ ծով արտանետվեց 800 միլիոն լիտր նավթ, իսկ նավթային բծի մակերեսը կազմեց 28 հազար կմ²: Այս աղետի հետևանքները մինչ օրս վերացված չեն: Նկարում պատկերված են ծովի մակերեսին նավթային բծերը (նկարահանված է տիեզերքից):

Իմ պատրաստած տեսանյութը՝

1.Читаем,обсуждаем текст

2.Тема урока : сложное бессоюзное предложение

3.Домашнее задание

1.ЧЕЛОВЕК ДОЛЖЕН БЫТЬ ИНТЕЛЛИГЕНТЕН

(По Д.С.Лихачеву)

Человек должен быть интеллигентен! А если у него профессия не требует интеллигентности? А если он не смог получить образования: так сложились обстоятельства? А если интеллигентность сделает его “белой вороной”* среди его сослуживцев, друзей, родных?Нет, нет и нет! Интеллигентность нужна при всех обстоятельствах. Она нужна и для окружающих, и для самого человека.

    Многие думают: интеллигентный человек — это тот, который много читал, получил хорошее образование, много путешествовал, знает много языков. А между тем можно иметь все это и быть неинтеллигентным, и можно ничем этим не обладать в большой степени, а быть все-таки внутренне интеллигентным человеком.Образованность нельзя смешивать с интеллигентностью. Интеллигентность не только в знаниях, а в способностях к пониманию другого. Она проявляется в тысяче и тысяче мелочей: в умении уважительно спорить, вести себя скромно за столом, в умении незаметно (именно незаметно) помочь другому, беречь природу, не мусорить вокруг себя — не мусорить окурками или руганью, дурными идеями (это тоже мусор, и ещё какой).Интеллигентность надо в себе развивать, тренировать, тренировать душевные силы, как тренируют и физические. А тренировка возможна и необходима в любых условиях.

Злобная и злая реакция, грубость и непонимание других — это признак душевной и духовной слабости, человеческой неспособности жить… Толкается в переполненном автобусе слабый и нервный человек… Ссорится с соседями — тоже человек, не умеющий жить… Не умеющий понять другого человека, вечно обижающийся на других — это тоже человек, обедняющий свою жизнь и мешающий жить другим.Приветливость и доброта делают человека не только физически здоровым, но и красивым. Да, именно красивым.Лицо человека, искажающееся злобой, становится безобразным. Долг человека — быть интеллигентным перед людьми и перед самим собой.

___________________________

*”белая ворона” — человек, который резко отличается чем-либо от других.

Շարունակել կարդալ →

Անուն — Դավիթ

Ազգանուն — Մուրադյան

Դասարան — 9/5

Ընտրությամբ գործունեություն — Թուրքերեն

Ֆիզկուլտուրա — Բասկետբոլ

Տրանսպորտ — չեմ օգտվում

Ինչպես նորոգել աշխարհը։ Գարսիա Մարկես

Մի գիտնական, որ ապրում էր աշխարհի խնդիրներով մտահոգ, վճռել էր գտնել ուղիներ դրանք նվազեցնելու համար: Օրեր էր անցկացնում իր լաբորատորիայում փնտրելով իրեն հուզող հարցերի պատասխանները: Մի օր յոթամյա որդին ներխուժեց նրա սրբավայրը և որոշեց օգնել հորն աշխատել: Գիտնականը նյարդայնացած, որ իրեն ընդհատել են, խնդրեց տղային ուրիշ տեղ խաղալ: Տեսնելով, որ անհնար է նրան դուրս հրավիրել, հայրը մտածեց մի բանով շեղել որդու ուշադրությունը: Պատահաբար գտավ մի ամսագիր աշխարհի քարտեզի պատկերով. այն է, ինչ անհրաժեշտ էր:
Մկրատով կտրտեց քարտեզը տարբեր մասերի և կպչուն ժապավենի հետ միասին հանձնեց որդուն ասելով. – Քանի որ սիրում ես գլուխկոտրուկներ, քեզ կտամ աշխարհը բոլորովին կոտրված, որ այն նորոգես առանց որևէ մեկի օգնության: Հաշվարկեց, որ փոքրիկից կպահանջվի տասը օր քարտեզն ի մի բերելու համար, սակայն այդպես չեղավ: Մի քանի ժամ անց նա լսեց երեխայի ձայնը, որ հանգիստ կանչում էր.
– Հայրի՜կ, հայրի՜կ, ամեն ինչ արեցի, ավարտեցի:
Սկզբում հայրը չհավատաց: Մտածեց, որ անհնար է նրա տարիքում վերստանալ
ամբողջական մի քարտեզ, որը նախկինում երբեք չի տեսել: Կասկածամիտ, հայացքը բարձրացրեց գրառումներից այն վստահությամբ, որ կտեսնի երեխայի տարիքին համապատասխան աշխատանք. քարտեզն ավարտուն էր: Բոլոր կտորները տեղադրված էին իրենց համապատասխան տեղերում: Ինչպե՞ս էր հնարավոր: Ինչպե՞ս էր երեխան կարողացել: Զարմանքով հարցրեց որդուն.
– Որդյա՛կս, դու չգիտեիր ինչպիսի՞ն է աշխարհը, ինչպե՞ս ես արել:
– Հայրի՛կ, պատասխանեց որդին,- Ես չգիտեի, թե ինչպիսին է աշխարհը, բայց երբ դու հանեցիր ամսագրից քարտեզը, այն կտրտելու համար, տեսա, որ մյուս կողմում մարդ է պատկերված: Այնպես որ, շրջեցի կտորներն ու սկսեցի «հավաքել» այդ մարդուն, որ, այո´, գիտեի թե ինչպիսին էր:
– Երբ ես վերականգնեցի մարդուն, շրջեցի թուղթը և տեսա, որ վերականգնել եմ աշխարհը:

Առաջադրանքներ

Ա․ Առանձնացրե՛ք այն միտքը, որը Ձեր կարծիքով իր մեջ ներառում է ստեղծագործության հիմնական գաղափարը։ Հիմնավորե՛ք Ձեր ընտրությունը։

Երեխան վերականգնեց աշխարհը մարդու շնորհիվ։ Ինձ թվում է, որ իրական գաղափարը դա հենց մարդն է։ Մարդը միայն կարող է վերականգնել աշխարհը։ Երբ երեխան մարդուն տեսավ, նա սկսեց կտորներով հավաքել այն, այսինքն “հավաքեց” մարդուն, բայց երբ շրջեց տեսավ, որ կարողացել է վերականգնել, այսինքն “հավաքել” աշխարհը։ Մարդու շնորհիվ աշխարհը վերականգնվեց։

Բ․Ընտրե՛ք ճիշտ պատասխանը․ստեղծագործության գաղափարը հետևյալն է․
1․ աշխարհը նման է թղթին․այն կարելի է մասերի բաժանել
2․ քարտեզն ու մարդը նման են իրար․ երկուսին էլ կարելի է ,,պատառոտել,,
3․ ճանաչիր մարդուն, կճանաչես նաև աշխարհը։

Իմ կարծիքով ճիշտ պատասխանը թաքնվում է երրորդ համարում։ Ճանաչիր մարդուն, կճանաչես նաև աշխարհը։ Ես համամիտ եմ այս գաղափարի հետ, քանի որ, ինչպես վիպակը ցույց տվեց, երեխան կարողացավ հավաքել մարդուն, իսկ մարդը՝ աշխարհը։ Ճանաչելով մարդուն, դու ճանաչում ես նրա բնավորությունը, նրա հոգին և այդպես կարողանում ես ճանաչել նրա աշխարհը։

Գ․ Ինչպե՞ս դու կառաջարկես նորոգել աշխարհը։ Շարադրիր մտքերդ գրավոր։

Իմ առաջ դրված խնդիրը շատ դժվար է լուծել։ Առաջին հերթին, ես կնորոգեմ մարդկանց, նրանց հոգին։ Այս դարում, մարդիկ շատ են չարացել, սկսել են մարդկանց մասին վատ բաներ մտածել լավի փոխարեն։ Ընդհանուր աշխարհն է չարացել, ոչ թե մեկ հոգի։ Եվ հենց այս վերքը բուժելով, ես կկարողանամ վերանորոգել մարդկանց, նրանց մտածելակերպը։ Մտածելակերպը կարելի է փոխել աշխարհի շնորհիվ։ Այսինքն երկու երևույթները իրար օգնում են։ Աշխարհին լավ ճանաչելով, մարդը կփոխի իր սերը, իր մտածելակերպը աշխարհի, բնության ու մարդկության վերաբերյալ։ Ինչքան մարդիկ հեռանում են բնությունից, ինչքան խորանում են իրական կյանքի մեջ, այդքան չարանում են։ Ամենալավ միջոցը կանխելու աշխարհը ճանաչելն է։ Մարդը, աշխարհը ճանաչելով, կհասկանա, որ դեռ ամեն ինչ ավարտված չէ, դեռ կարելի է սկսել ամեն ինչ նորից, նոր էջից։ Բնությունը, աշխարհը մարդուն փոխում են և մարդը սկսում է մտածել, ինչպես բնությունը, այդպես և կարողանում ես “վերանորոգել”, կամ էլ “կառուցել” մարդուն, այնուհետև աշխարհը՝ մարդկանց շնորհիվ։ Իսկ մարդուն վերանորոգելով, կարող ես վերանորոգել ամբողջ աշխարհը։ Փոխելով մարդու մտածելակերպը, կփոխես նաև աշխարհը։