ՄԻ ԿԻՍԱՊԱՏԱՍԽԱՆ «ՄՈՒՐՃ» ԱՄՍԱԳՐԻՆ

(հատվածաբար)

Հեքիաթները ոչ միայն վնասակար չեն, այլ շատ օգտակար, երբ նրանք կրում են հեքիաթի առասպելական և հնության դրոշմը, երբ նրանք իսկ և իսկ հեքիաթ են: Վնասակար են միայն այն հեքիաթները, որոնք ոչ հեքիաթ են, ոչ վեպ, ոչ պատմություն և ոչ գիտություն, այլ ամենից մի խառնուրդ, որոնց նպատակն է, իբրև թե, հեքիաթի ձևով գիտություն ուսուցանել, բայց խանգարում և աղավաղում են թե հեքիաթը և թե գիտությունը:

Իմ նպատակն է եղել և է՝ հեքիաթով հեքիաթական աշխարհը մտցնել երեխային և այդ աշխարհում կրավորական դեր չտալ նրան, այլ ՆԵՐԳՈՐԾԱԿԱՆ, որ երեխան իր ԵՐԵՎԱԿԱՅՈՒԹՅԱՄԲ մտնե հերոսի դերի մեջ, այն անե, ինչ որ հերոսն է անում, նրա պես քաջասիրտ լինի, նրա պես անվեհեր, նրա պես հնարագետ, նրա պես վեհանձն և ազնիվ;

Հեքիաթական աշխարհը իրական աշխարհի ամենաճշգրիտ պատկերն է, Իրական աշխարհի դևերը, վիշեպները, սատանեքն ու քաջքերը ավելի ևս սարսափելի են, որովհետև դրանք մեծ մասամբ մնում են անընկճելի, մինչդեռ հեքիաթներինը ընկճվում և ոչնչացվում են:

Իմ աչքում հեքիաթը բարոյական և մտավոր զարգացման համար շատ և շատ նման է մայրական կաթին: Այդ կաթի սիրահար մանուկը մի ժամանակ կտրվում է կրծքից և այնուհետև զզվում է այն կաթից, որ մի ժամանակ այնքան սիրում էր, բայց ո՞վ կարող է ուրանալ և չասել, որ նրա ֆիզիկական կազմվածքը մայրական կաթի բաղկացությունն է: Կաթը կորչում է, բայց նրա արդյունքը չի կորչում: Հեքիաթը մեր երևակայության, մեր տաղանդի ու հանճարի կաթն է: Այդ կաթը ինչպես սննդարար է եղել մեզանից քառասուն դար առաջ, նույնքան սննդարար կլինի և քառասուն դար մեզանից հետո:

Մարդուս տաղանդի և հանճարի սաղմերը պետք է նրա լսած հեքիաթներումը փնտրել:

Եթե ես գիտենայի, թե որպիսի հեքիաթների լսելով է զարգացել Շեքսպիրի, Սերվանտեսի, Շիլլերի, Կոլումբի և սրանց նմանների երևակայությունը, ես նույն հեքիաթները կտայի և իմ ընթերցող սիրելի մանուկներին, թեկուզ նրանց լսած հեքիաթները լինեին ավելի ևս ահռելի և զարհուրելի: Ոչ ամենայն ինչ, որ սարսափելի է թվում, նա և վնասակար է: Ընդհակառակն՝ չսարսափելու համար պետք է լսած լինել ամենասարսափելի օրինակներ: Ցանկալի է, որ մեր նոր սերունդը ամուր նյարդեր ունենար և ոչ թույլ, դյուրագրգիռ, իստերիքական և ախտավոր, ինչպիսիք երևում են մեր ժամանակներում:

• Փորձի՛ր հիշել այն հեքիաթները, որոնք ազդեցություն են թողել քո երազանքների վրա (ինչպե՞ս), հերոսների, որոնց գտել ես քո մեջ կամ փնտրում ես, ուզում ես ստեղծել:

Ես կարդացել եմ բազում հեթիաքներ, որոնք իրենց երևակայությամբ ու իրենց պատմահյուսությամբ գրավել են ինձ, ու մեծ ազդեցություն են թողել։ Բայց դրա հետ մեկտեղ եղել են հեքիաթներ, պատմվածքներ, որոնց իմաստը ես մինչև հիմա չեմ հասկանում։ Ազդեցություն թողել են Հովհ․ Թումանյանի շատ հեքիաթներ, որոնցից են “Պոչատ աղվեսը” և “Սուտասատը”, որոնք ինձ սովորեցրել են լինել ավելի ուշադիր որևէ քայլ անելուց առաջ, քանզի այդ անբանությունը կարող է բերել վատ հետևանքների, ինչպես հեղինակը պատմում է աղվեսի հեքիաթում։ Սուտասանը սովորեցրեց լինել ավելի վստահ մարդկանց մեջ, չգերադասել, կամ չգերագնահատել միմիայն իմ ուժերը, այլ ուշադրություն դարձնել նաև մյուսներին։ Այն ինձ սովորեցրեց լինել հավասար ինչպես մյուսը, ինչպես սովորական մարդիկ։ Այն ինձ սովորեցրեց չթերագնահատել մյուսներին, քանի որ կարող է հայտնվել մի այնպիսի մարդ, որ ավելի իմաստուն կգտնվի, քան ես։ Ինձ վրա ազդեցություն է ունեցել ռուս գրող Ալեքսանդր Պուշկինը իր «Ոսկե ձկնիկը» հեքիաթով։ Այդ հեքիաթը ինձ սովորեցրել է լինել ոչ ագահ, ոչ ժլատ, այլ ուրախ ու գոհ։ Ինչքան էլ, որ ձկնիկը, որը մեր կյանքն է արտացոլում, մեզ այդպիսի արտոնություններ է տալիս, ինչպես ձկնիկը պառավին, պետք է դրանից գոհ մնալ, այլ ոչ թե պահանջել ավելին։ Ես ավելի շատ դաս եմ քաղել, ուսուցանել մեր հայկական, ավանդական հեքիաթներից, քան օտարերկրյա։ Ես գրեթե օտարերկրյա հեքիաթներ չեմ ընթերցում։ Բայց իմ կարծիքով մանկական հեքիաթները ավելի մեծ ազդեցություն ու խորիմաստ հետք են թողնում, քան մեծական պատմվածքները, որոնք երբեմն դժվար է հասկանալ։

• Երևակայությունը ինչպե՞ս է փոխում մարդու կյանքը:

Երևակայությունը իմ կարծիքով ամենաուժեղ գործիքն է, որը կարող է փոխել մարդու կյանքի ընթացքը։ Երևակայությունը դա անսահման գաղափար է, որտեղ մարդ կարող է ինչ մտքին գա, դրա շուրջ մտածի, երևակայի։ Երևակայությունը դա այն հարթակն է մեր գլխում, որը մեզ թույլ է տալիս անսահման երազել, անսահման մտածել։ Հենց երևակայության շնորհիվ մարդ կարող է փոխվել։ Շատերը իրենց երևակայության մեջ են տեսնում իրենց անձը ապագայում, իրենց անձնավորությունը հեռավոր ապագայում։ Նրանք իրենց տեսնում են, թե ինչպիսին կլինեն նրանք տարիներ հետո, մտածում են, թե ինչ կփոխվի, թե՛ մեր երկրում, թե՛ օտար երկրում։ Նրանք անսահման մտածում են։ Հենց երևակայությունը կարող է դառնալ այն բանալին, որը դուռը կբացի դեպի ապագա։ Այսինքն մարդ իր երևակայության շնորհիվ կկարողանա իրեն տեսնել, իրեն փոխել, երազել ու որոշում կայացնել, կամ էլ պարզապես մտածի իր անցյալի վատ քայլերի մասին, ու փորձի շտկել դրանք։ Երևակայությունը մեզ տալիս է հնարավորություն մտածելու, խորհելու ու հասկանալու, որը բոլորն էլ կարող են, բայց երևակայությունը մեզ օգնում է խնդիրներ լուծել ապագայի հարցում։ Այդ բանալին փոխանցողը հենց երևակայությունը կդառնա։ Այդ բանալին դա մեր ապագան է, մեր հաջորդ վայրկյանները, որոնք մենք մտածելով կարող ենք պատկերել։ Երևակայությունը նաև կարող է փոխել մարդու բնազդը, կամ նախասիրությունները։ Երևակայության շնորհիվ մարդ կարող է հասկանալ այդ առումի վատ ու լավ կողմերը, հասկանա, թե նա կկարողանա հասնել իր նպատակին, թե որոշ ժամանակ անց տապալվելու է։ Հենց երևակայությունը կարող է դառնալ մարդու ուղեգիրը, մարդու կյանքի նախագիծը։ Սա իմ սեփական կարծիքն է։

• … չսարսափելու համար պետք է լսած լինել ամենասարսափելի օրինակներ — մեկնաբանիր այս միտքը:

Այս միքտ ես ճիշտ եմ համարում, քանի որ ավելի լավ է սկզբից իմանալ, թե ինչ կկատարվի հետո, քանզի տեղում իմանալ սարսափը։ Արդիականությունը աշխատում է մեր օրերին։ Այսինքն եթե մարդ ցանկանում է վատ լուր հայտնել մյուսին, նա մինչև վերջ փորձում է թաքցնել այն, որը ի վերջո բերում է վատ հետևանքների։ Ավելի լավ է սկզբից իմանալ վատը, պատրաստ լինել դրան, պայքարել միգուցե, ու հետո սարսափը իմանալ նախատեսված պահին, բայց հասկանալով, որ իմացել ես դա։ Ես դա ճիշտ եմ համարում, քանի որ շատերը՝ ընկերները, բարեկամները, դրա պատճառով են բաժանվում։ Նրանցից մեկը այդ գաղտնիքը տարիներով, երկար ժամանակով թաքցնում է, ու երբ գալիս է պահը իմանալու, մյուսը միանգամից հասկանում է, որ դիմացինը իմացել է, բայց նրան չի ասել։ Այստեղ ծագում է երկու տարբերակ։ Առաջինը դա կարծելն է, որ դիմացինը չի վստահել, համոզված չի եղել իր կարողությունների մեջ և իր ուժերի մեջ, որ չի պատմել իրադարձության մասին։ Մյուսը դա այն է, որ նա պարզապես չի ցանկացել տրամադրությւոնը գցել դիմացինին, կամ էլ ուղղակի չի ցանկացել նրան դրանով ցավ պատճառել։ Բայց ես միևնույնն է կարծում եմ, որ ավելի լավ է սկզբից իմանալ սարսափելի բանը, քան թե հետո։

Ապրիլի 6

Թեմա՝  Միջակայքերի պատկերումը թվային ուղղի վրա

Դասարանում

Առաջադրանքներ հեևյալ խնդրագրքից՝ 382-385,էջ 137

Վարժ․382

ա) [-3;1] x= -3,-2,-1,0,1

բ) (-3;1) x= -2,-1,0

գ) [-3;1) x= -3,-2,-1,0

դ) (-3;1] x= -2,-1,0,1

ե) [-2;3] x= -2,-1,0,1,2,3

զ) (-2;3) x= -1,0,1,2

է) [-2;3) x= -2,-1,0,1,2

ը) (-2;3] x= -1,0,1,2,3

Վարժ․383

ա) [0,+∞) +∞=1,2,3

բ) (0; +∞) +∞=10,20,30

գ) (-∞;1) -∞= -3,-2,-1

դ) (-∞;1] -∞= -30,-20,-10

Վարժ․384

ա) [3;5]

բ) (3;5)

գ) [3;5)

դ) (3;5]

ե) [-2;+∞)

զ) (-2;+∞)

է) (-∞;-2)

ը) (-∞;-2]

Վարժ․385

ա) [2;4]

բ) (2;4)

գ) (2;4]

դ) [2;4)

ե) (5;+∞)

զ) (5;+∞]

է) [-∞;0]

ը) (-∞;0]

Տանը

Առաջադրանքներ հեևյալ խնդրագրքից՝ 388-390,էջ 138

Վարժ․388

ա) [3;7]

բ) (3;7)

գ) (5;6]

դ) [5;6)

ե) [7;+∞)

զ) (-∞;8)

է) (7;+∞)

ը) (-∞;8]

Վարժ․389

x>7 — ե

x>7 — է

x<8 — ը

x<8 — զ

3<x<7 — բ

3<x<7 — ա

5<x<6 — դ

5<x<6 — գ

Վարժ․390

ա) 3<x

բ) -1<x<3,5

գ) -0,5<x

դ) -7<-1<x

All my family use their phones, computers a lot. We need our phones to know something different or strange. We like to know such a lot, we like to improve our knowledge about news, about breaking news or events. All the members of my family have their own phone, computer. We trust our phones, but we don’t trust news, so we need to know that. We are using our phones to know a new workshop, to know new events in our country and in the whole world. My dad and I are using our phones to know about political situation in Armenia. But I like to know more, so I am using internet to know the situation in the world, in neighbor countries, such as Azerbaijan and Turkey. I like to use my phone, because I can improve my English, I can study a new language. I am studying now, a new language for me. My sister, Maria, uses her phone to watch toy films, cartoons, because she loves that. My brother uses his computer to learn and study his homework, and to study new languages. My mother, like me, loves to know the situation in Armenia. She loves to cook dishes from Internet recipes. Internet is a global net, and that is the most popular thing in our century.

But in Internet there are much fake news, so we are trying to stay away from that. My sister is three years old, but in the future she may have health problems, as she spends a lot of time on the Internet, so we are trying to distract her attention so that she can do something else.