Քիմիական միացությունները որոշակի հաջորդականությամբ միմյանց կապված ատոմների համախումբ են։ Նյութերի քիմիական հատկությունները պայմանավորված են քիմիական կապերի տեսակով, կապ առաջացնող ատոմների բնույթով ու մոլեկուլում դրանց փոխազդեցությամբ։ Հին ժամանակներից սկսած՝ գիտնականները փորձում են պարզել, թե ինչպես են կառուցված նյութերը, ինչպե՞ս և ինչու՞ են ատոմները միանում, և ի՞նչ ուժեր են նրանց միմյանց մոտ պահում։ XX դարում ֆիզիկոսները պարզեցին, որ ատոմները կապվում են էլեկտրական լիցք ունեցող մասնիկներով՝ արտաքին էներգիական մակարդակի էլեկտրոններով, որոնք ձգվում են կապվող ատոմների դրական միջուկների կողմից։ Հետևաբար, ատոմները կապող ուժերը էլեկտրական բնույթի են։

Ատոմների կապը մեկը մյուսի հետ անվանում են քիմիական կապ: 

Քիմիական կապը փոխազդեցություն է էլեկտրոնների և միջուկների միջև, որը հանգեցնում է մոլեկուլում ատոմների միացմանը։ Քիմիական կապն ատոմների փոխազդեցություններ, որն ուղեկցվում է էներգիայի անջատումով։

Այդ էներգիան կազմում է 40-ից մինչև 1000 կՋ մոլ։

Էներգիայի այդպիսի լայն միջակայք հնարավոր է տարբեր փոխազդեցությունների պատճառով, որոնք ներկայումս հիմնականում դասակարգվում են՝ որպես կովալենտային, իոնային և մետաղային կապեր։

Կովալենտային կապ առաջանում է ոչ մետաղների ատոմների միջև:

Կովալենտային է կոչվում այն քիմիական կապը, որն առաջանում է երկու ատոմի միջև ընդհանրացված էլեկտրոնային զույգերի միջոցով։ Կապը, որն առաջանում է հավասարաչափ բաշխված ընդհանրացված էլեկտրոնային զույգերով, որոնք կապված են միջուկների կոչվում է կովալենտային ոչ բևեռային։ Քիմիական միացության մոլեկուլում կապն իրականացնող էլեկտրոնային զույգը դեպի իրեն ձգելու ատոմի հատկությունն անվանվում է էլեկտրաբացասականություն՝ /ԷԲ/։

Նույն էլեկտրաբացասակությունն ունեցող ոչ մետաղների ատոմների միջև ընդհանուր էլեկտրոնային զույգով առաջացած կապը կոչվում է կովալենտային ոչ բևեռային։ Կովալենտային բևեռային է կոչվում այն քիմիական կապը, որն առաջանում է ոչ մետաղների ատոմների միջև՝ դեպի առավել էլեկտրաբացասական տարրի ատոմը շեղված էլեկտրոնային զույգի միջոցով։

Մետաղային կապը առաջանում է մետաղների ատոմների միջև:

Իոնային կապը առաջանում է մետաղների և ոչ մետաղների ատոմների միջև:

Իոնային է անվանվում այն քիմիական կապը, որն առաջանում է իոնների միջև գործող էլեկտրաստատիկական ձգողության ուժերի շնորհիվ։

Իոնները լիցքավորված մասնիկներ են, որոնք առաջանում են չեզոք ատոմներին էլեկտրոն միանալիս կամ էլեկտրոն տրամադրելիս։ Իոնային միացությունները համեմատաբար սակավաթիվ են։ Արժե հիշատակել, որ դրանց թվին են դասվում ալկալիական ու հողալկալիական մետաղների /I & II խմբերի գլխավոր ենթախմբերի տարրերի/ օքսիդներն ու հալոգենիդները։

Ջրածնային կապ

Ջրածնային կապն առաջանում է ջրածին պարունակող այնպիսի միացություններում, որոնցում ջրածինը միացած է խիստ էլեկտրաբացասական տարրի ատոմին:

Ջրածինը իր միակ էլեկտրոնը տալու կամ տեղաշարժելու ժամանակ վերածվում է գրեթե «մերկ» պրոտոնի, ձեռք է բերում դրական լիցքի մեծ խտություն և կարողանում է մեծ ուժով ձգվել այլ՝ բացասական լիցք կրող ատոմների կողմից:

Օրինակ՝

Մետաղային կապ

Այն փոխազդեցությունը, որն առաջանում է մետաղների ատոմների վալենտային էլեկտրոնների ընդհանրացված օրբիտալների և մետաղի իոնների միջև, կոչվում է մետաղային կապ:

Մետաղային տարրերի ատոմներն արտաքին էնեգիական մակարդակում ունեն քիչ թվով էլեկտրոններ և մեծ շառավիղ, ինչի պատճառով էլեկտրոնները թույլ են ձգվում միջուկների կողմից և ընդհանրացվում մետաղի բյուրեղում առկա բոլոր ատոմների միջև:

Մետաղների բոլոր հատկությունները պայմանավորված են դրանցում մետաղային կապի առկայությամբ. օրինակ՝ էլեկտրահաղորդականությունը.

Իոնային կապ

Տեսություն

Քիմիական կապի առաջացման հիմնական շարժիչ ուժն ատոմի՝ 8  էլեկտրոն պարունակող արտաքին էներգիական մակարդակ ունենալու ձգտումն է:

Քննարկենք, թե ինչպես կարող է քիմիական կապ առաջանալ էլեկտրաբացասականությամբ միմյանցից կտրուկ տարբերվող ատոմների միջև, օրինակ` նատրիումի (Na) և ֆտորի(F):

Նատրիումի  ատոմն իր արտաքին շերտի մեկ էլեկտրոնը տրամադրում է ֆտորի ատոմին և փոխարկվում է ութ էլեկտրոն պարունակող, կայուն, դրական լիցքավորված մասնիկի, այսինքն` ստացվում է նեոն (Ne) իներտ գազի էլեկտրոնային կառուցվածք. 

Ֆտորի ատոմն արտաքին էլեկտրոնային շերտում յոթ էլեկտրոն ունի, և կայուն վիճակի համար ֆտորի ատոմին ընդամենը մեկ էլեկտրոն է պակասում, ուստիև ավարտուն արտաքին էներգիական մակարդակ ստանալու համար շատ ավելի հեշտ է այդ ատոմին մեկ էլեկտրոն միացնել: Այդ մեկ էլեկտրոնը նատրիումի ատոմից վերցնելիս ֆտորի ատոմը փոխարկվում է 8 էլեկտրոն պարունակող, կայուն արտաքին շերտով, բացասական լիցքավորված մասնիկի այսինքն, ստացվում է նեոն (Ne) իներտ գազի էլեկտրոնային կառուցվածք.

Դրական (Na+)  և բացասական F− մասնիկների միջև էլեկտրաստատիկական ձգողության ուժեր են ծագում, և որպես արդյունք՝ առաջանում է նատրիումի ֆտորիդ նյութը:

Իոնները  լիցքավորված մասնիկներ են, որոնք առաջանում են չեզոք ատոմներին էլեկտրոն միանալիս կամ էլեկտրոն տրամադրելիս:   

Իոնի ձեռք բերած էլեկտրական լիցքն անվանվում է իոնի լիցք:

Իոնի լիցքը նշելիս նրա թվային արժեքը գրվում է «+» կամ «−»  նշանով, ընդ որում՝ միալիցք իոնների դեպքում 1 թիվը չի գրվում:

Այն քիմիական կապը, որն առաջանում է իոնների միջև գործող էլեկտրաստատիկական փոխազդեցության շնորհիվ անվանվում է իոնային: 

Էլեկտրաստատիկական  ուժերի ծագման հետևանքով   ձևավորվում է  այսպես կոչված իոնային բյուրեղավանդակը:

Իոնային բյուրեղավանդակ առաջացրած միացություններն էլ անվանվում են իոնային միացություններ: 

NaF, NaCl, MgBr₂, CaCl₂

Իոնային կապ են առաջացնում նաև բարդ իոնները՝ լիցքավորված բազմատոմ մասնիկները, օրինակ՝ (NH4),+(SO₄),2−(OH),−(NO₃)− և այլն:

Դրանք նույնպես իոնային կապով են միանում տարանուն լիցքով ոններին՝ (NH₄)+Br−+,(SO₄)2−+Ca₂+,K++(OH)− և այլն:

Այս դեպքում բյուրեղավանդակի հանգույցներում կանոնավոր դասավորվում են պարզ և բարդ իոնները: Իոնային կապը հագեցած չէ: Իոնային կապն ուղղորդված չէ:

Սրանք են իոնային կապի գլխավոր հատկությունները: Այս կապի ուղղորդված չլինելը բացատրվում է այն հանգամանքով, որ լիցքի գնդաձև էլեկտրաստատիկական դաշտն իոնի շուրջը բոլոր ուղղություններով համաչափ է, և տարանուն լիցքով իոնը կարող է տարբեր կողմերից ձգվել, ընդ որում՝ կարող են տարբեր թվերով իոններ ձգվել: Այլ կերպ ասած՝ իոնային կապն առաջանում է ոչ թե տեղայնացված երկու մասնիկի, այլ մեծաթիվ մասնիկների միջև ու տարածական տարբեր ուղղություններով:

Իսկ տարբեր ուղղություններով գործող փոխազդեցության ուժերի գոյությունն ապացույց է, որ իոնային կապը հագեցած չէ: Այսպես, նատրիումի քլորիդի (NaCl) բյուրեղներում նատրիումի յուրաքանչյուր իոն (Na+) շրջապատված է քլորի 6 իոնով, քլորի յուրաքանչյուր իոն (Cl)՝ նատրիումի 6 իոնով:

Իոնային միացությունների բյուրեղավանդակները կայուն են, ուստիև բնորոշվում են հալման ու եռման բարձր ջերմաստիճաններով:

Աղբյուրներ՝ Սուսան Սահակյանի բլոգից, ԻմԴպրոց

Ապրիլի 26

Թեմա՝   Քառակուսի արմատ

Տանը

1) √9=3; √16=4; √25=5; √49=7; √81=9; √121=11; √225=15; √289=17; √361=19; √576=24; √676=26; √484=22; √729=27; √961=31

2) √1/4=1/2; √4/9=2/3; √1/36=1/6; √16/9=4/3; √9/4=3/2; √49/25=7/5; √49/16=7/4; √121/49=11/7; √121/36=11/6; √625/64=25/8; √841/81=29/9; √1024/121=32/11

3) √0,01=0,1; √0,09=0,3; √0,16=0,4; √1,44=1,2; √0,0289=0,17; √380,25=19,5; √2,56=1,6; √10,24=3,2; √0,0081=0,09; √7,29=2,7

1) 27 հա արտահայտել՝

ա․ մ² — 27 հա= 270000 մ²

բ․ կմ²— 27 հա= 0,27 կմ²

2) Զուգահեռագծի մակերես — կողմ

CD=12 սմ

3) Շեղանկյան մակերես

4) Ուղղանկյուն-եռանկյան մակերես

5) Սեղանի մակերես

Այս օրը ես կարդացի “Փոխնախագահ”գլուխը։ Իմ կարծիքով դա ամենահետաքրքիր ու ամենից շատ բացահայտող հատորն էր։ Այդ գլխում հեղինակը՝ Էվան Օզնոսը, պատմեց Բայդենին՝ իբրև փոխնախագահի պաշտոնը ստանձնած բիձուկ։ Այո, տարօրինակ է հնչում, բայց այդպես էր իրականում։ Բայդենը՝ Օբամայի կառավարության ու իշխանության ժամանակ Սպիտակ տան անդամ էր, ու զբաղեցնում էր փոխնախագահի պաշտոնը։ Նրանք Օբամայի հետ շատ լավ գործընկերներ էին ու շատ լավ ընկերներ։ Գրքում պատմում է, որ Օբաման Բայդենից սովորեց համարձակություն, իսկ Բայդենը Օբամայից՝ փորձառություն։ Բայդենը միշտ իր զեկույցներում ու հայտարարություններում տեղ-տեղ դուրս է գալիս տեքստից ու խոսում է իր բառերով։ Հիմա էլ ենք դա նկատում համաշխարհային քաղաքականության մեջ։ Նա չէր շփոթվում, նա ասում էր այն ինչ տեսնում էր, ու նա չէր կարևորում այն փաստը, թե դա դուր կգա արյդոք մարդկանց, թե ոչ։ Ինքը խոսում էր սրտանց իր քայլերի մասին, ու Ամերիկան ծաղկեցնելու մասին։ Դրա համար մարդիկ իրան անվանում էին բիձա, քանի որ նա արդեն ուշացել էր այդ դարաշրջանից՝ Քենեդիի դարաշրջանից։ Օբաման միշտ կասկածում էր Բայդենի կարողությունների վրա, բայց չէր ցույց տալիս դա։ Նա միշտ լրագրողների հետ առանձազրույցներում կամ էլ կառավարության անդամների հետ զրույցներում ասում էր, որ կասկածում է, թե Բայդենը կարժանանա բավարար ուշադրության։ Բայց նա սխալվեց։ Հանդիպումների ժամանակ Օբաման, լինելով ԱՄՆ-ի նախագահ, ավելի քիչ այցելուներ ուներ, քան Բայդենը։ Բոլորը ցանկանում էին զրուցել այն “բիձու” հետ, ով ամեն անգամ ինչ-որ նոր բան է ասում, թռցնում իր բերանից։ Այսպես անցնում էին տարիները, իսկ Օբաման ու Բայդենը ավելի էին ամրապնդում իրենց կապերը։ Բայդենը այցելելով տարբեր հուշահամալիրներ, տարբեր վայրերի բացումների, երբեք չէր ցանկանում երկխոսության մեջ մտնել լրագրողների հետ։ Նա կարևորում էր հանգստությունը, քանի որ ուզում էր պարզապես դիտել բացումը։ Երբ նրան հարց էին տալիս, նա չէր պատասխանում, նույնիսկ չէր էլ նայում այն մարդկանց վրա, ովքեր այդ հարցն են տվել։ Եվ այդպես քայլ առ քայլ ձևավորվեց նրա կոպիտ ու խիստ կեցվածքը, որով նա շարունակելու էր իր քաղաքական ճանապարհը։

1. Տոկոսը անկրճատելի կոտորակի տեսքով

Տոկոսը ներկայացրու անկրճատելի կոտորակի տեսքով: 

35%=35/100=7/20

2. Սովորական կոտորակը տոկոսի տեսքով (հարյուրավորներ)

Սովորական կոտորակները գրիր տոկոսների տեսքով:

83/100=83%

2/100=2%

3. Սովորական կոտորակները տոկոսի տեսքով

Կոտորակները գրիր տոկոսների տեսքով:

94/100=94%

5/10=50/100=50%

4. Սովորական կոտորակը պետք է գրել տոկոսի տեսքով

21/50 կոտորակը գրիր տոկոսի տեսքով:

21/50=42/100=42%

5. Գործվածքի կտորի տոկոսը

10 մետր գործվածքից կտրեցին 3 մ:

Նշիր, թե գործվածքի քանի՞ տոկոսը կտրեցին:

3/10=30/100=30%

6. Կոտորակից անցումը տոկոսի

Կոտորակը գրիր տոկոսի տեսքով:

39/50=78/100=78%

7. Պատկերի ներկված մասը

Գտիր, թե պատկերի ո՞ր տոկոսը ներկված չէ կարմիր գույնով:

Այստեղ կա 20 քառանկյուն մեծ ուղղանկյան մեջ․

14-ը ներկված չեն կարմիր գույնով,ըստ այդ կարող ենք կազմել հետևյալ համակարգ․

x-ը քառանկյունիներն են․

20x=100%

14x=?%

14x*100/20=70%

Պատ․70%

8. Մեծության տոկոսը

1. Ընտրիր ճիշտ շարունակությունը՝ 1տ-ը հավասար է

• 10000 կգ
• 10 կգ
• 1000 կգ
• 100 կգ

1տ=1000կգ

2. 4տ-ի 84%=?

4տ=4000կգ

4000կգ=100%

x=84%

4000*84/100=3360կգ

9. Կոտորակի և տոկոսի համեմատումը

Թվի 3/5-երորդ մասը կարող ենք ներկայացնել հետևյալ ձև․

5-100%

3-?%

Այսինքն ստացվելու է 100/5*3=20*3=60%

Համեմատություն՝ 60%>58%

Պատ․60%

10. Բանջարեղենի գինը

Խանութը ստացավ 200 կգ գազար:

Աննան գնեց ամբողջ գազարի 4%-ը, իսկ Արմենը՝ 1%-ը:

Քանի՞ կգ գազար գնեց նրանցից յուրաքանչյուրը:  

Աննան գնեց ? կգ գազար:

Արմենը գնեց ? կգ գազար:

200կգ=100%

x=4%

200*4/100=8 կգ

Աննան գնեց 8 կգ։

Արմենը գնեց 1 կգ։

11. Դետալի գինը

Դետալի պատրաստման վրա ծախսվում է 1200 դրամ:

Նոր տեխնոլոգիաների ներդրման միջոցով հաջողվեց դետալի ծախսը իջեցնել 2%-ով:

Որքա՞ն դարձավ դետալի նոր գինը:

1200=100%

x=100%-2%=98%

Քանի,որ 1200-ը 100 տոկոս է,մեկ տոկոսը գտնելու համար կարող ենք 1200/100=12

1%=12

98%=12*98=1176

2% իջեցումը հավասար կլինի նախնական թվի ու ստացված թվի տարբերությանը․ուստի կստացվի․

1200-1176=24-ով իջավ․

Նոր գինը՝ 1176 դրամ։

12. Գումարը բանկային հաշվի վրա

Եթե նախնական գումարը կազմում է 8000 դրամ,իսկ տարեկան ավելանում է 2%-ով,ուստի մյուս տարի այն կլինի 102%

8000=100%

x=102%

102%-ը գտնելու համար կարող ենք 8000/100*102=8160 դրամ

Պատ․8160 դրամ․

13. Տրված թվի տոկոսը

Հաշվիր 700-ի 5%

700=100%

5=x

x=700*5/100=35

14. Գրքի էջերը

Տղան կարդաց գրքի 198 էջ, որը կազմում է ամբողջ գրքի 18%-ը:  

Քանի՞ էջ կա գրքում:

198=18%

x=100%

198*100/18=1100 էջ։

15. Թվի հաշվելը իր տոկոսի միջոցով

Գտիր թիվը, եթե նրա 10% -ը հավասար է 60 -ի:

60=10%

x=100%

60*10=600

600=100%

16. Մտապահված թիվը

Գտիր այնպիսի թիվ, որի 29%-ը 609-ն է:

29%=609

100%=x

609*100/29=2100

17. Տատիկի կարկանդակները

Տատիկը թխեց 150 կարկանդակ, որոնցից 6-ը կերավ Հայկը:

Որոշիր, թե կարկանդակների քանի՞ տոկոսը կերավ Հայկը:

150=100%

144=x%

144*100/150=4%

18. Դպրոցի աղջիկների թիվը

Դպրոցում սովորում է 700 աշակերտ, որոնցից 413-ը աղջիկներ են: 

Դպրոցի աշակերտների քանի՞ տոկոսն են կազմում աղջիկները:

700=100%

413=x%

413*100/700=59%

19. Թվի գտնելը իր տոկոսով

Գտիր թիվը, եթե նրա 27%-ը հավասար է 945-ի:

27%=945

100%=?

945*100/27=3500

20. Խնձորների թիվը

Այգուց հավաքեցին 3100 կգ խնձոր, որոնց 13% -ը ուղարկեցին խանութ, իսկ մնացածը՝ շուկա:   

Քանի՞ կգ խնձոր ուղարկեցին շուկա:

3100=100%

x=13%

3100*13/100=403

3100-403=2697

21. Պանրի նոր գինը

Պանիրը արժեր 700 դրամ: Որքա՞ն է պանրի նոր գինը 15% -ով էժանանալուց հետո:

700=100%

x=15%

700-105=595

22. Տնկած ծառերի թիվը

Պուրակումծառեր տնկեցին:

Ծառերի 80%-ը ամրացավ, իսկ մնացածը՝ չորացավ: 

Հաշվիր, թե քանի՞ ծառ տնկեցին, եթե ամրացավ դրանցից 16-ը:

80%=16

100%-80%=x

20%=x

1%=16/80=0,2

20%=0,2*20=4

80%+20%=16+4

100%=20

Տնկել են ընդհանուր 20 ծառ․(16+4)

Պատ․20 ծառ

Գրել մարսողական համակարգը և կառուցվածքը

Մարսողության շնորհիվ սննդանյութերը ներծծվում են արյան հուն։ Հետո էլ յուրացվում բջիջների կողմից: Չմարսված մնացուկները հեռանում են մարսողական խողովակից որպես կղանք: Մարսողական համակարգը սկսվում է բերանից, որից հետո գալիս են ըմպանը, կերակրափողը, ստամոքսը, բարակ ու հաստ աղիները։ Այս օրգաններից յուրաքանչյուրն ունի իր հատուկ գործառույթը և կազմում է ընդհանուր երկար և ոլորուն խողովակի մաս։ Այն կոչվում է մարսողական տրակտ:

Մարսողական օրգանների հիվանդությունները և կանխարգելումը

Մարսողական օրգանների պատճառով կարող են մարդու օրգանիզմում առաջանալ շատ տարբեր օրգանների հիվանդություններ, որոնց մեծ մասը չունի իր կանխարգելման միջոցները։ Առաջին հիվանդությունը կարող է առաջանալ ստամոքսում մարսման շնորհիվ։ Դա ստամոքսաաղիքային հիվանդությունն է։ Դրանք հաճախ առաջանում են մանրէների հետևանքով։ Կանխարգելումը կարող է դառնալ շտապ բուժօգնությունը։ Աղիներում այդ մանրէները բազմանում, արտադրում են թունավոր նյութեր և պատճառ դառնում օրգանիզմի թունավորմանը: Ստամոքսաղիքային հիվանդությունները հաճախ կոչվում են ոչ մաքուր, կեղտոտ ձեռքերի հիվանդություններ: Նրանց հարուցիչներն ընկնում են սննդամթերքների, որտեղից և ձեռքերի վրա և ապա բերանի խոռոչ:

Խոլերային հարուցիչ

Երկրորդ հիվանդությունը խոլերային հարուցիչն է, որը առաջանում է խոլերայի ոչ ճիշտ գործառույթից։ Խոլերան հաճախ դրսևորվում է վարակից 2- 3 օր հետո: Խոլերային հարուցիչներն ընկնելով բարակ աղի, արագորեն բազմանում են։ Այդ ընթացքում օրգանիզմը կորցնում է որոշակի քանակությամբ ջուր և հանքային աղեր, վիտամիններ և օրգանիզմի գործառույթի համար կարևոր նյութեր: Հիվանդին կարելի է փրկել միայն հակաբիոտիկներ օգտագործելու միջոցով:

Մարսողական գեղձեր, դրանց ֆունկցիաները և կառուցվածքները

Մարսողական համակարգը կազմված է մարսողական խողովակի օրգաններից ու մարսողական գեղձերից։ Մարսողական գեղձերը գտնվում են օրգանիզմի տարբեր վայրերում ու կատարում են տարբեր գործառույթներ։ Գլխավորները գտնվում են ստամոքսում, բերանում։ Բերանում են գտնվում թքագեղձերը, մանր գեղձերը, որոքն նպաստում են մարսման ու ներծծման գործառույթին։ Լյարդը, ենթաստամոքսային նաև լորձաթաղանթում գտնվող գեղձերը նպաստում են ներծծման գործընթացին։ Նաև աղիներում կան գեղձեր, որոնք նպաստում են նյութերի, սննդանյութերի արտաթորմանը և արյան հուն մտնելու գորառույթին։ Գեղձերից է նաև լեզուն, բերանը, որոնք նպաստում են ուտելիքի մանրացմանը։

Սնման հիգիենա

Սնունդը մեր կյանքի ամենակարևոր բաղադրիչն է, քանի որ նրա միջոցով օրգանիզմը ստանում է իր կենսագործունեության համար ամեն ինչ։ Սնունդը ունի հինգ բաղադրիչ։

• Սպիտակուցներ
• Ջրեր
• Ածխաջրեր
• Ճարպեր
• Աղեր

Սպիտակուց — ձու, ձուկ, միս, կաթնամթերք

Ածխաջրեր — միրգ, հաց, մակարոն, բանջարեղեն

Աղ — բոլոր միկրոէլեմենտներ

Ջուր — ջրեր

Ճարպ — յուղ, ձեթ, կարագ

Վիտամիններ; դրանց դերը մարդու կյանքում

Օրգանիզմ ներմուծված սննդանյութերի մեջ պարունակվում են նյութեր, բաղադրամասեր, որոնցից են վիտամինները, որոնք անհրաժեշտ են նյութափոխանակության կարգավորման և բջիջների բնականոն կենսագործունեության համար: Նաև նպաստում են արյան հուն ներթափանցելուն։ Վիտամինների քանակությունն ավելի շատ է բուսական օրգանիզմներում, սակայն որոշ վիտամիններ բավարար քանակությամբ կան նաև կենդանական ծագում ունեցող սննդամթերքում:

Օրգանիզմի վիճակը վիտամինների բացակայության դեպքում կոչվում է ավիտամինոզ, անբավարարության կամ մի որոշ պակասության դեպքում` թերվիտամինոզ (հիպովիտամինոզ), իսկ հավելյալ քանակի դեպքում՝ գերվիտամինոզ (հիպերվիտամինոզ): Գերվիտամինոզի դեպքում խիստ արագանում են նյութափոխանակության։ Սննդի միջոցով վիտամինների ընդունումը նպաստում է ֆերմենտների և այլ կենսաբանական ակտիվ նյութերի առաջացման գործընթացին: Դրանց անվանումը տրվում է լատիներեն լեզվի գլխատառերով՝ A,B,C,D և այլն: Կան նաև բաղաձայն տառերով վիտամիններ։

Վիտամինների թերֆունկցիայից առաջացած հիվանդությունները

Որևէ վիտամինի անբավարարությունը կամ բացակայությունը հանգեցնում է նյութափոխանակության խանգարումների, որոնց հետևանքով նվազում է մարդու աշխատունակությունը, դիմադրողականությունը տարբեր հիվանդությունների, շրջակա միջավայրի անբարենպաստ գործոնների նկատմամբ։

Միօրինակ սնվելիս կամ վիտամինազուրկ սննդամթերք օգտագործելիս, ինչպես նաև օրգանիզմի կողմից վիտամինների յուրացման շարժընթացի խանգարման դեպքում կարող է առաջանալ վիտամինային անբավարարություն (թերվիտամինություն (հիպովիտամինոզ), ավիտամինություն)։ Վիտամինների ավելցուկային ընդունումը նույնպես կարող է հանգեցնել հիվանդությունների՝ գերվիտամինությունների (հիպերվիտամինոզ)։ Դրանք կարող են առաջանալ որևէ վիտամինի մեծ չափաքանակի միանվագ ընդունումից կամ օրգանիզմի ֆիզիոլոգիական պահանջները գերազանցող քանակությամբ երկարատև օգտագործելիս։

Ապրիլ ամսվա աշխատանքներս՝

Վիտամիններ;

Մարսողական օրգանների հիվանդություններ;

Մարսողություն աղիներում։ Սննդանյութերի ներծծումը;

Մարսողական համակարգի կառուցվածքը։ Գործառույթը և ֆունկցիաները։